TÜRKLERİN ESKİ AİLE YAPISINA TEMEL SEMBOLLERİ AÇISINDAN BİR BAKIŞ

Makalede eski Türklerin aile yapısının temel taşı olan “kerekü” (gerege-Türkmence, ev-Türkçe, öy-Türkmence, üy-Kırgızca, ib-Hakasça, otağ-Türkmence, Uygurca, tünek- Türkmence, oda- Türkçe, çadır, yurt- Türklehçelerinin çoğunda) ve bunun parçalarıyla ilgili sembollerden söz açılmaktadır.Ayrıca aile fertlerinin hangi sembollerle temsil edildiğine dair bilgilerin yanı sırabazı görüşler resimlere dayanarak ortaya konulmuştur. Ailedeki bütünsorumluluğu üzerine aldığı için erkek çadırın alt kısmını oluşturan “tärim”(ahşapiskele kısmı) sembolüyle, aile ile ilgili bütün şeylere yukarı seviyede gözetmenlikyapmasından (korumak, bakmak, özen göstermek) dolayı kadına çadırın üstkısmını oluşturan “tüynük” (ahşap daire kısmı) sembolüyle, karı koca ilişkisiniise çadırın alt ve üst kısımlarını birleştiren “uk” sembolüyle açıklanmaktadır.Türk lehçelerinin hepsinde de ailenin temel sembolü olan “ev” (çadır) ve evliliğiifade eden kelime olarak “evlenmek” fiili kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Sembol, sembolizm, aile, çadır, ev, evlenmek, karı, koca, evlilik bağı, tärim, tüynük, uk (çadır parçaları)

PDF

___

BUTANAYEV, V. Y., (1996). Tradishionnaya Kultura i Bıt Hakasov. Abakan, s. 47–68.
ÇORUHLU, Yaşar, (1994). “Türk Sanatında Av Sembolizmi”, Arkeoloji ve Sanat, 76, Ocak-Şubat, s.13–25.
ÇORUHLU, Yaşar, (1994). “Türk Sanatında Görülen Hayvan Figürlerine ‘Gök’ ve ‘Yer” Sembolizmi Açısından Bir Bakış”, Türk Dünyası Araştırmaları, 87, İstanbul, s.17–42.
ÇORUHLU, Yaşar, (2001). “Göktürk Sanatında Dini Nitelikli Heykeller ve Tasvirler”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 2000, Ankara, s.95–146.
DİVANÜ LÛGAT-İT-TÜRK TERCÜMESİ (1992). Çeviren: BESİM ATALAY, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, I cilt, s. 447.
ERSOY, Necmettin, (2000). Semboller ve Yorumları (Bölüm I-III), İstanbul. KARŞILAŞTIRMALI TÜRK LEHÇELERİ SÖZLÜĞÜ (1991). I, II cilt, Kültür Bakanlığı, Ankara, s. 228–229.
ORKUN, Hüseyin Namık, (1994). Eski Türk Yazıtları, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, s.269–270.
ÖĞEL, B., (1999). İslamiyet’ten Önce Türk Kültür Tarihi, Orta Asya Kaynak ve Buluntularına Göre, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
STEBLEVA, İ. V., (2001). Eski Türkçe Fal Kitabı IRK BİTİĞ’ de Sembollerin Kavramsal Temeli (Rusçadan Çeviren: Dr. Halil İbrahim Usta), Ankara, Türkoloji Dergisi, XIV. Cilt – 1. Sayı, s.195- 212.
TÜRKMEN DİLİNİŇ SÖZLÜGİ (1962). Aşgabat, s. 328; 241; 195.
YILDIZ, Naciye, (2007). “Somut ve Soyut Kültürel Miras: Bozüy”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, s.7–30.

Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD)-Cover

ISSN: 1305-5992
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2004
Yayıncı: Hacettepe Üniversitesi

Arşiv