DEDEM KORKUT’UN KURDU

Dede Korkut Kitabı’nda yer alan Türk halk kültürünün kült oluşturmuşinanç unsurlarından birisi de kurttur. Kurtla ilgili inançlar; Türk kültürcoğrafyasında sadece Ortadoğu, Kafkasya ve Uluğ Türkistan’da değil, Ural-Altayve Balkanlar’da da Türk kültürlü halkların kültür köprülerinden birisinioluşturmuştur.‘Dedem Korkut’un Kurdu’ isimli bu çalışma, Türk kültürlü halkların halkinançlarında kurdun yerini ve işlevini belirlemeğe çalışan bir seri araştırmanın birparçasıdır. Projenin bu bölümünde; B. Ögel, M.C. Özönder ve F. Bayat’ınçalışmalarında yer alan kurt içerikli bilgilere Dede Korkut Destanı esas alınarakağırlık verilmiştir.Yazı metninde kurt ve inanç konusu incelenirken, yukarıda belirtilmiş olanesaslar dâhilinde; kurtun uluması; kurt ile bağlı yer ve insan isimleri almageleneği; don değiştirme/şekil değiştirme gibi inanç içerikli hususların kurtbağlantısına yer verilmiştir. Dağ, su, ateş ve gök gibi objelerin kurtla ilgili inançboyutları ve bu çerçevede atalar ruhu ve kurban inançları irdelenmiş; Şamanizm,Tengricilik ve Totemizm gibi inanç sistemlerindeki kurt ile konunun bağlantısıüzerinde durulmuştur.Araştırmada varılan sonuca göre, Dedem Korkut’un kurdu, kut bulmuşmüjdeleyici bir mittir. Ancak eserde, kurt merkezli açıklamalarda teşhis netolarak yansımamakla birlikte, destanda yer almış olan kutsal dağlar, kutsal sulargibi hususlar inanç sisteminin diğer öğeleri ile birlikte düşünülünce, gerektiğinde‘Yüzü Mübarek Kurt’ ve ‘Ağzı Kanlı Kurt’ da ölebilmektedir. Bu özelliği ilededem Korkut’un kurdu müjdeleyen, aydınlığa çıkarabilen, uyaran vecezalandırabilen kurt da olabilmektedir. Dedem Korkut’un kurdu Türk mitolojikâlemindeki kurt miti ve eski Türk İnanç Sistemi’ndeki inanç algılama biçimi ilebütünlük arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

kurt, don/şekil değiştirme, Dede Korkut, Köroğlu, Göktürk.

PDF

___

BAYAT, Fuzuli, (2003). Köroğlu, Şamandan Âşika, Alptan Erene, Ankara: Ak Çağ Yayınları.
BAYAT, Fuzuli, (2007). Mitolojiye Giriş, İstanbul.
ERGUN, Metin, (1997). Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi I- II, , Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
FIRAT, M. Ş, (1985). Doğu İlleri Varto Tarihi, Etimoloji-Din Etnografya-Dil ve Ermeni Mezalimi, Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü.
KAFESOĞLU, İbrahim, (1977). Türk Milli Kültürü, Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü.
KALAFAT, Yaşar, (1998a). “Giresun Yöresi Örnekleri İle Türk Halk Sufizmi” Giresun Kültür Sempozyumu (30–31 Mayıs 1998) Bildirileri, İstanbul.
KALAFAT, Yaşar, (1998). “Ufa Uluslar arası Türkiyat Kurultayı ve İdil Ural, Altay Türk İnançları”, Türk Dünyası Araştırmaları.
KALAFAT, Yaşar, (2006). “Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri”, Ebabil, Ankara: s. 164–165
KALAFAT, Yaşar, (2007). Türk Kültürlü Halklarda Halk İnançları I, Türk Halk İnançlarında Kurt, Lalezar, Ankara.
KALAFAT, Yaşar, (2007a). “Doğu Anadolu Halk Kültüründe Kurt”, I. Uluslar arası Ağrı Dağı ve Nuh’un Gemisi Sempozyumu - 07–11 Eylül 2005, Doğubayazıt, , İstanbul: s.563–567.
KALAFAT, Yaşar, (2007b). Balkanlar’dan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançları V-VI, Ankara: Berikan Yayınları
ÖZEN, Kutlu, (2001). Sivas Efsaneleri, Sivas
ÖZÖNDER, M.C, (1982). “Türkiye’deki Kazak Göçmenlerin Dini Yapıları ve Şamanlık Bakiyeleri”, II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, Gelenek,Görenek ve İnançlar, IV. C. s. 419–427, Ankara.
SEYİRCİ, Musa - TOPBAŞ, Ahmet, (1992). Afyonkarahisar Yöresi Türkmen Mezar Taşları, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
ŞİRİN, Hatice, (2005). “Türkçede Hayvan Ongunlarından Devlet Sembollerine” TİKA I.Uluslararası Türkoloji Sempozyumu, Kırım-Ukrayna, 2005, s.312–320.
URMANÇEYEV, (1983), “Orta Asya Türk Tarihi ve Folklorunda Boz/Ak Kurt”, Kardeş Edebiyatlar, Erzurum.