Şennur ŞENEL, Ali Fuat KARAMAN

Ayaş'ın XIX.yüzyıl ortalarında sosyal ve ekonomik yapısı üzerine tespitler ve sonuçlar

Bu çalışmada Ankara iline bağlı Ayaş kazasının 19. yüzyıl ortalarındaki sosyal ve ekonomik yapısı, döneme ait temettuat defterleri kullanılarak ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Çalışmanın metodunu oluşturan ana unsur, Türk Tarih Kurumu çatısı altında 1995–2000 yılları arasında yapılan Tüsoktar projesi kapsamında yer alan çalışmada oluşturulmuş veri tabanı sistemidir. Bu sistem kullanılarak Ayaş’a ait temettuat defterlerindeki veriler, söz konusu veri tabanına girilmiş ve daha sonra sorgulanmıştır. Sonuçta elde edilen rakamlar, gerek temettuat verileriyle ilgilenen araştırmacılar, gerekse genel itibariyle Osmanlı sosyal ve ekonomi tarihi ile ilgilenen akademisyenlerin bilgilerine sunulmaktadır. Bu çerçevede başlıklar altında incelediğimiz konular şu şekildedir: Kazanın 19.yüzyıl ikinci yarısındaki idari yapısı ve yerleşim düzeni, aynı dönemde kazanın nüfusuna ait tespitler, çalışma hayatı ve buna bağlı olarak gelir dağılımı ile taşınır ve taşınmaz mülklerin nüfusa göre dağılımları, kazada yapılan hayvancılık. Nihai olarak da bütün bu gelir kalemlerine bağlı olarak kazanın Osmanlı vergi düzenindeki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır.

Findings and conclutions on the socio-economic structure of the town of Ayaş (Ayasch) in the midst of 19th century

This study puts before you the socio-economic structure of the town of AyaĢ, appertaining to Ankara city, in the midst of 19th century following a perusal over the inventories about the collected taxes on the earnings of people in that time. The main element that formulates the method of this study is the database system that was created in the framework of Tüsoktar Project that was carried out by the Turkish Historical Society (TTK) in the years between 1995 and 2000. The data that belonged to the above-said inventory of AyaĢ have been entered in the database of that system and all have been questioned. The figures achieved as a result are all presented for the acknowledgement of the researchers in concern with such inventories, and the academicians dealing with the socio-economic history of the Ottoman Empire. The issues studied under titles are as follows: the town’s administrative structure and the order of settlements in the second half of the 19th century, the findings about the dimensions of the population in that time, its labour life and in relation to this, the distribution of income and of movable and immovable properties in accordance with the population, and the town’s livestock production. Finally, as regards all of these income items, the town’s place in the Ottoman’s taxation ordinance has been endeavoured to be determined.

PDF

___

B.O.A. ML. VRD. TMT, No. 206 numaralı defter “16.Yüzyıl Öncesi Ankara’sı Üzerine Bilinenler”, Tarih İçinde Ankara, Ankara 2000, s.3–48.
AKDAĞ, Mustafa, (1955). “Osmanlı Müesseseleri Hakkında Notlar”, Ankara: DTCFD, c.XIII, s.1–2,
AKGÜNDÜZ, Ahmet - S. Öztürk, (2002). Darende Temettuat Defterleri, İstanbul: Osmanlı Araştırma Vakfı yayınları.
ATALAY, Besim, (1941). Divan-ı Lügat-it-Türk Tercümesi, C:I-II-III, Ankara: Alaaddin Kıral Basımevi.
BARKAN, Ömer Lütfü, (1940). “Türk Toprak Hukuku Tarihinde Tanzimat ve 1274/1858 Tarihli Arazi Kanunnamesi”, Tanzimat, istanbul: Ġstanbul Maarif Vekâleti Maarif Matbaası.
BARKAN, Ömer Lütfü, (1953). “Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi”, Türkiyat Mecmuası, c.X, Ġstanbul.
ÇADIRCI, Musa, (1991). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Ankara: TTK Yayınları.
ÇAKIR, Coşkun, (2002). Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi,İstanbul: Küre yayınları.
DARKOT, Besim, (1997). “Ankara”, İslâm Ansiklopedisi, C.I. (Eskişehir), M.E.B.Yayınları.
DEMİR, ismet, (1998). Kayseri Temettuat Defterleri, c.II, Kayseri: Kayseri Ticaret Odası.
DEMİR, İsmet, (1999). “Temettu Defterlerinin Önemi ve Hazırlanış Sebepleri”, Osmanlı (İdari teşkilat) , c. VI. , Ankara.
DEVELLİOĞLU, Ferit, (1997). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügt, (Ankara: Aydın Kitap evi.
ERGENÇ, Özer (1984). “Osmanlı şehrinde Mahallenin İşlev ve Nitelikleri Üzerine”, Osmanlı Araştırmaları, S.IV, istanbul.
ERGENÇ, Özer, (1988). “şehir Tarihi Araştırmaları Hakkında Bazı Düşünceler”, Belleten, LII/203.
EVLİYA ÇELEBİ, (2005). 1314 Seyahatnameden Seçmeler, Der. Yalçın Toker, c.II, istanbul: Toker yayınları.
FAROQHİ, Suraiya, (2006). “Krizler ve DeğiĢim 1590-1699”, Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C.2, (Editörler.Halil İnalcık-Donald Quataert), İstanbul.
GİRAY, Filiz, (2001). Maliye Tarihi, Bursa.
GÜNGÖRDÜ, Nedret, (1988). “Tanzimat ve Meşrutiyet (I-II) dönemlerinde Osmanlı Mülki İdareleri”, YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Ankara.
GÜRAN, Tevfik, (2000). “19.Yüzyıl Temettuat Tahrirleri”, Osmanlı Devletinde Bilgi ve İstatistik, Ankara: DİE yayını.
HALAÇOĞLU, Yusuf, (1991). XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, Ankara: Türk Tarih Kurumu yay.
İNALCIK, Halil, (1988). “Tanzimatın Uygulanması ve Sosyal Tepkiler”, Belleten, c. XXVII. Ankara: TTK Yayını.
İNALCIK, Halil, (1993). “islam Arazi ve Vergi Sisteminin TeĢekkülü ve Osmanlı Devrindeki şekillerle Mukayesesi”, Osmanlı imparatorluğu Toplum ve Ekonomi, istanbul.
İNALCIK, Halil, (1996). Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, Ġstanbul.
İNALCIK, Halil, (2000). Osmanlı İmparatorluğunun Sosyal ve Ekonomik Tarihi I, istanbul.
KARAL, E. Ziya, (1983). Osmanlı Tarihi, C. V-VI. , Ankara.
KARAMAN, Ali Fuat, (2006). “XIX.yüzyıl ortalarında Ankara Vilayetine Bağlı Ayaş Kazasının Sosyal ve iktisadi Durumu”, Yüksek Lisans Tezi, (Danışman: Yrd.Doç. Dr. şennur şenel), Ankara.
KARAMÜRSAL, Ziya, (1989). Osmanlı Mali Tarihi Hakkında Tetkikler, Ankara: Türk Tarih Kurumu yayınları.
KIRAY, Emine, (1993). Osmanlıda Ekonomik Yapı ve Dış Borçlar, İstanbul: İletiĢim Yay.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat, (1995). “Osmanlı Sosyal ve İktisadi Kaynaklarından Temettu Defterleri”, Belleten, c.LIX, s.225, Ankara: TTK Yayını.
ORHONLU, Cengiz, (1984). Osmanlı İmparatorluğunda Şehircilik ve Ulaşım Üzerine Araştırmalar,( Der. Salih Özbaran), Ġzmir.
ORTAYLI, İlber, (2002). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: İletişim yayınları.
ÖZDEMİR, Rifat, (1998). XIX.Yüzyılın İlk Yarısında Ankara, Ankara.
ÖZTÜRK, Said, (2000). “Temettuat Tahrirleri”, Akademik Araştırmalar Dergisi, S.4-5, İstanbul.
PAKALIN, Mehmet Zeki, (1971). Osmanlı Tarihi Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul, c.III.
SUDİ, Süleyman (1996). 1307 Osmanlı Vergi Düzeni: (Defter-i Muktesid), Yayına Haz. Mehmet Ali Ünal, Isparta.
SÜMER, Faruk (1972). Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri-Boy Teşkilatı- Destanları, Ankara: A.Ü. DTCF Yayını.
ŞENEL, Şennur, (2002). “XIX.Yüzyıl Ortalarında Ankara Eyalet Merkezinin Sosyal ve İktisadi Durumu” BasılmamıĢ Doktora Tezi (Danışman: Prof.Dr.Bahaeddin Yediyıldız), Ankara.
ŞENEL, Şennur, (2004). “Cumhuriyet Başkenti Ankara’nın İmarı ve Yankıları”, Cumhuriyetin 80.Yılında Her Yönüyle Ankara, Ankara, s.304-310.
ŞENER, Abdüllatif (1990). Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Sistemi, İstanbul.
TEKİNALP, V. Macit, (2006). “15-19.Yüzyıllarda AyaĢ (Ankara) İlçesi Fiziksel Yapısı Üzerine DüĢünceler”, Sanatta Anadolu-Asya İlişkileri-Prof.Dr.Beyhan Karamağaralı’ya Armağan, Ankara, s.445-455.
UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı, (1983). Osmanlı Tarihi, C.I, Ankara.
YILDIZ, Hakkı Dursun, (1982). “Bizans Tarihi”, Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, C: III, 503, Ġstanbul: Görsel yayınları,
ZAİM, Sabahattin, (1999). “Yükselme Devrinde Osmanlı Devletinin İktisadi Durumu”, Osmanlı (İktisat),C.III, Ankara.