Okul Yöneticisi ve Öğretmenlerin Gözünden Okulda Dışlanma: Nedenleri ve Sonuçları

Okul, çalışanları arasında resmi olmayan etkileşimin yaşandığı açık bir sistemdir. Bu etkileşimin olumlu ya da olumsuz olması örgüt işleyişini yakından etkilemektedir. Dışlanma da bu olumsuz etkileşimin bir sonucu olarak nitelendirilebilir. Okullarda öğretmenler arasında yaşanan dışlanma olayları hem bireysel hem de örgütsel açıdan eğitim-öğretim sürecini olumsuz etkilemektedir. Bu araştırma ile kamu okullarında görev yapan okul yöneticisi ve öğretmenlerin okuldaki dışlanma deneyimlerini derinlemesine incelemek amaçlanmaktadır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomenoloji deseni kullanılmıştır. Çalışma grubu Ankara kamu okullarında görev yapan sekiz okul yöneticisi ile 12 öğretmenden oluşmaktadır. Veriler araştırmacılar tarafından geliştirilen görüşme formu ile toplanmış ve içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Araştırmanın bulgularına göre okullarda çalışanlar arasında yaşanan dışlanma olayları genellikle sendikaya/siyasi görüşe, kıdeme, branşa, cinsiyete, inanca ve görüş farklılığına dayalı olarak gerçekleşmektedir. Diğer taraftan genellikle öğretmenler birbirlerini dışlamakta veya okul yönetimi tarafından dışlanmaktadır. Katılımcılar dışlanmanın en önemli nedenleri olarak bireysel, siyasi, örgütsel ve toplumsal nedenleri sıralamaktadır. Dışlanma olaylarının hem birey hem de örgüt açısından ciddi sonuçları olabilmektedir. Bireysel olarak dışlanma psikolojik sorunlara, kişinin performansının azalmasına, motivasyon kaybı yaşamasına ve meslekten soğumasına yol açmaktadır. Örgüt açısından ise dışlanma eğitim-öğretim sürecinin ve örgüt ikliminin zarar görmesine, örgüt çalışanlarının aidiyet duygularının azalmasına ve örgüt içinde çatışmalara yol açmaktadır

Ostracism at School from School Administrators’ and Teachers’ Point of View: Causes and Results

School is an open system; colleagues have experienced informal interaction there. This interaction can be positive or negative and affects the function of the organization closely. Ostracism can also be regarded as a consequence of this negative interaction. Ostracism among teachers in schools negatively affects the education process in the sense of individuals and organizations. The aim of this research is to examine the ostracism experiences of school administrators and teachers. Qualitative research methods and phenomenology design are used in this research. The study group consists of 8 school administrators and 12 teachers working in public schools in Ankara. The data were collected with interview forms and analyzed by content analysis. According to the findings, the incidents of ostracism among the employees are generally related to the union/ political view, seniority, field of study, gender, belief, and diversity of views. On the other hand, teachers usually ostracize each other or are ostracized by school administrators. Participants list individual, political, organizational, and social reasons as the most important reasons for ostracism. Ostracism can have serious consequences for both individuals and organizations. Individual ostracism leads to psychological problems, loss of motivation, alienation, and decrease in performance. Organizational ostracism leads to deterioration of education process and organizational climate, conflict within the organization, decrease in employees’ sense of belonging

PDF

___

Abaslı, K. (2018). Örgütsel dışlanma, işe yabancılaşma ve örgütsel sinizm ilişkisine yönelik öğretmen görüşleri. Yayımlanmamış doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Abayhan, Y., & Aydın, O. (2014). Sosyal Etki Kuramı bağlamında psikolojik dışlanma: Dışlayan ve dışlanan grup üyesi sayısının temel ihtiyaçlara yönelik tehdit algısı üzerindeki etkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 29(73), 108-121.
Adaman, F., & Keyder, Ç. (2006). Türkiye'de büyük kentlerin gecekondu ve çöküntü mahallelerinde yaşanan yoksulluk ve sosyal dışlanma. Avrupa Komisyonu Raporu. [Çevrim-içi: http://ec.europa.eu/employment_social/social_inclusion/docs/2006/study_turkey _tr.pdf], Erişim Tarihi: 25.02.2019.
Akcan, E., Polat, S. & Ölçüm, D. (2017). Yönetici ve öğretmen görüşlerine göre sendikal faaliyetlerin okullara etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1101-1119.
Akın, R., Uysal, R., & Akın, Ü. (2016). Ergenler için ostrasizm (sosyal dışlanma) ölçeğinin Türkçe ‘ye uyarlanması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(2), 895-904.
Auerbach, C. F., & Silverstein, L. B. (2003). Qualitative data: An introduction to coding and analysis. New York and London: New York University Press.
Başaran, İ.E., & Çınkır, Ş. (2013). Türk Eğitim Sistemi ve okul yönetimi (4. Baskı). Ankara: Siyasal Yayın Dağıtım.
Berkant, H.G., & Gül, M. (2017). Sendika üyesi öğretmenlerin sendikalara yönelik algıları ve sendikalardan beklentileri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(1), 419-442.
Biggerstaff, D. L., & Thompson, A. R. (2008). Interpretative phenomenological analysis (IPA): A qualitative methodology of choice in healthcare research. Qualitative Research in Psychology, 5, 173-183.
Buhs, E.S., Ladd, G.W., & Herald, S.L. (2006). Peer exclusion and victimization: Processes that mediate the relation between peer group rejection and children’s classroom engagement and achievement? Journal of Educational Psychology, 98(1), 1–13.
Büte, M., & Balcı, F.A. (2010). Bağımsız anaokulu yöneticilerinin bakış açısından okul yönetimi süreçlerinin işleyişi ve sorunlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(4), 485-509.
Can, E., & Bayramoğlu, A. (2016). Ortaöğretimde okul yönetimine katılım. In K. Beycioğlu, N. Özer, D. Koşar, & İ. Şahin (Ed.), Eğitim yönetimi araştırmaları (pp. 104-125). Ankara: Pegem Akademi.
Creswell, J. W. (2015). Nitel araştırma yöntemleri (2. Baskı) (Çev. Ed. Mesut Bütün & Selçuk Beşir Demir). Ankara: Siyasal Kitabevi. [Orijinal baskı 2013].
Coşkun, A. (2018). Ortaokula devam eden öğrencilerde akran zorbalığına neden olan etkenlerin incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Çelik, C., & Koşar, A. (2015). Örgüt kültürü ve işyerinde dışlanma arasındaki ilişki: Mersin Üniversitesi Çalışanları Üzerinde Bir Uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(2), 47-62. Çelikkaleli, Ö., & Tümtaş, M.S. (2017). Üniversite öğrencilerinde sosyal dışlanma ile saldırganlık arasındaki ilişkide sosyal yabancılaşmanın aracı rolü. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (43), 155-175.
Çeliköz, N., & Türkan, A. (2017). Ortaöğretim 9. sınıf öğrencilerinin okulda dışlanmışlık düzeylerinin incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(2), 45-58
Eickholt, M.S., & Goodboy, A.K. (2017). Investment model predictions of workplace ostracism on K–12 teachers’ commitment to their schools and the profession of teaching. Journal of Workplace Behavioral Health, 32(2), 139-157.
Erkutlu, H., & Chafra, J. (2016). Impact of behavioral integrity on workplace ostracism- The moderating roles of narcissistic personality and psychological distance. Journal of Applied Research in Higher Education, 8(2), 222-237.
Ersoy, A. F. (2016). Fenomenoloji. In A. Saban ve A. Ersoy (Ed.), Eğitimde nitel araştırma desenleri (pp. 51-109.). Ankara: Anı Yayıncılık.
Ferris, D.L., Brown, D.J., Berry, J.W., & Lian, H. (2008). The development and validation of the workplace ostracism scale. Journal of Applied Psychology, 93(6), 1348-1366.
Genç, Y., Taylan, N. Ç., & Barış, İ. (2015). Roman çocuklarının eğitim süreci ve akademik başarılarında sosyal dışlanma algısının rolü. Internation Journal of Social Science (IASS), 33, 79-97.
Halis, M., & Demirel, Y. (2016). Sosyal desteğin örgütsel soyutlama (dışlanma) üzerine etkisi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (11), 318-335.
Hallam, S., & Castle, F. (2000). Reducing exclusion from school: what really works. [Çevrim-içi: http://www.leeds.ac.uk/educol/documents/00001633.htm], Erişim Tarihi: 22.02.2019.
Hitlan, R.T., Cliffton, R.J., & DeSoto, M.C. (2006). Perceived exclusion in the workplace: The moderating effects of gender on workrelated attitudes and psychological health. North American Journal of Psychology, 8(2), 217-236.
Jonson, K. F. (2008). Being an effective mentor: How to help beginnig teachers succeed. Thousand Oaks: SAGE Publications. Krippendorff, K. (2004). Content analysis: An introduction to its methodology. Thousand Oaks: SAGE Publications. Kuchinskas, S. (2012). Why ostracism hurts. [Çevrim-içi: https://www.webmd.com/mental-health/features/why-ostracismhurts], Erişim Tarihi: 15.08.2018.
Leja, A. (2015). Middle-school girls' behavioral responses to ostracism: How much does ınclusion cost? Theses and Dissertations. 734.
Leung, A. S., Wu, L. Z., Chen, Y. Y., & Young, M. N. (2011). The impact of workplace ostracism in service organizations. International Journal of Hospitality Management, 30(4), 836-844.
Liu, H., & Xia, H. (2016). Workplace ostracism: A review and directions for future research. Journal of Human Resource and Sustainability Studies, 4, 197-201.
Mccarty, M. K. (2015). Exclusion from gender counter-stereotypic activities: Proximal and distal effects. Unpublished Doctoral Dissertation. Purdue University, West Lafayette, Indiana.
Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. (S. Turan, Çev. Ed.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Ogurlu, U. (2015). Ostracism among gifted adolescents: A preliminary study in Turkey. Educational Process: International Journal, 4(1-2), 18-30.
O'Reilly, J., Robinson, S. L., Berdahl, J. L., & Banki, S. (2014). Is negative attention better than no attention? The comparative effects of ostracism and harassment at work. Organization Science, 26(3), 774-793.
Özaydın, M. M., & Han, E. (2014). Sendika üyesi kamu görevlilerinin sendika-siyaset ilişkisine yönelik yaklaşımları üzerine bir alan araştırması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 57-73.
Özdemir, M. (2018). Eğitim yönetimi: Alanın temelleri ve çağdaş yönelimler. Ankara: Anı Yayıncılık.
Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Mesut Bütün & Selçuk Beşir Demir, Çev. Ed.). Ankara: Pegem Akademi.
Polat, S., & Hiçyılmaz, G. (2017). Sınıf öğretmenlerinin maruz kaldıkları ayrımcılık davranışları ve bu davranışların nedenleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(2), 47-66. DOI: 10.14689/issn.2148-2624.1.5c2s3m
Robinson, S. L., O’Reilly, J., & Wang, W. (2013). Invisible at work: An integrated model of workplace ostracism. Journal of Management, 39(1), 203-231.
Strauss, A. L., & Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. London: SAGE Publications.
Tutar, H., Oruç, E., & Gürsel, Ö. (2018). Örgütsel dışlanmanın demografik özellikler açısından incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(78), 178-194.
Uyar, Ş. (2007). Öğretmen ve yöneticilerin görüşlerine göre öğretmenlerin okul yönetimine katılmaları (Düzce İli örneği). Yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Wang, H.Y., & Liu, Y.F. (2013). A review of frontier research on workplace ostracism and future prospects. Foreign Economics and Management, 35, 31-39.
Wang, B. (2014). Dispositional agreeableness predicts ostracizing others at work. Master thesis. Michigan State University. Williams, K. D. (2001). Ostracism: The power of silence. New York: Guilford Press.
Williams, K. D. (2007). Ostracism. Annu. Rev. Psychol., 58, 425–52.
Williams, K. D. (2009). Ostracism: A temporal need‐threat model. Advances in Experimental Social Psychology, 41, 275-314.
Williams, K. D., Forgas, J. D., von Hippel, W., & Zadro, L. (2005). The social outcast: Overview. In K. D. Williams, J. P. Forgas & W.
Von Hippel (Ed.), The social outcast: Ostracism, social exclusion, rejection and bullying (pp. 1-15). New York: Psychology Press.
Williams, K. D., & Nida, S. A., (2011). Ostracism: Consequences and coping. Current Directions in Psychological Science, 20(2), 71- 75.
Williams, K. D., & Sommer, K. L. (1997). Social ostracism by coworkers: Does rejection lead to loafing or compensation?. Personality and Social Psychology Bulletin, 23(7), 693-706.
Williams, K.D., & Zadro, L. (2005). Ostracism: The indiscriminate early detection system. J. P. Forgas & W. Von Hippel (Ed.), The social outcast: Ostracism, social exclusion, rejection and bullying (pp. 19-34). New York: Psychology Press.
Wu, C., Liu, J., Kwan, H.K., & Lee, C. (2015). Why and when workplace ostracism inhibits organizational citizenship behaviors: an organizational identification perspective. Journal of Applied Psychology, 101(3), 362-378. DOI: 10.1037/apl0000063
Wu, L., Wei, L., & Hui, C. (2011). Dispositional antecedents and consequences of workplace ostracism: An empirical examination. Frontiers of Business Research in China, 5(1), 23–44.
Vega, G., & Brennan, L. (2000). Isolation and technology: The human disconnect. Journal of Organizational Change Management, 13(5), 468 – 481.
Yan, Y., Zhou, E., Long, L., & Ji, Y. (2014). The influence of workplace ostracism on counterproductive work behavior: The mediating effect of state self-control. Social Behavior and Personality, 42(6), 881-890.
Yasan, T. (2012). İlköğretim Okulu Yöneticilerinin ve Öğretmenlerinin Sendikalara İlişkin Görüşlerinin Farklı Değişkenlere Göre İncelenmesi: Malatya İl Merkezi Örneği. On Dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 31(1), 271- 293.
Yıldırım, İ. S. (2007). Türkiye’de sendikalaşma sürecinde öğretmen sendikaları ve siyasetle ilişkisi: Adapazarı Örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, E., & Akın, M. (2018). Örgütlerde dışlanma, sinizm ve pozitif-negatif duygusallık arasındaki ilişkiler: Pozitif ve negatif duygusallığın aracılık rolü. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 14(2), 427-449.
Yılmaz, Ö. (2018). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel dişlanma ve örgütsel uyum algilari arasindaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Bolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
Zadro, L., Williams, K. D., & Richardson, R. (2004). How low can you go? Ostracism by a computer is sufficient to lower selfreported levels of belonging, control, self-esteem, and meaningful existence. Journal of Experimental Social Psychology, 40(4), 560-567.
Zhang, X., & Dai, L. (2015). The relationship between neuroticism and experience of workplace ostracism in new employees. Open Journal of Social Sciences, 3, 80-87.
Zhang, X., & Kwan, H.K. (2015). Workplace ostracism and employee performance outcomes: The pragmatic and psychological effects. Academy of Management Proceedings, 2015(1), 15787-15787. DOI: 10.5465/AMBPP.2015.291
Zimmerman, C.A., Carter-Sowell, A.R., & Xu, X. (2016). Examining workplace ostracism experiences in academia: Understanding how differences in the faculty ranks influence inclusive climates on campus. Front Psychol., 7, 1-9.