Dişil Kent Bilinci ve Bir Flanöz Romanı olarak Fosforlu Cevriye

Bu makale, Suat Derviş’in, Fosforlu Cevriye (1968) romanında, kadın bedeninin kentle diyaloğundan ortaya çıkan bir yazı estetiği kullanarak, bir modern edebiyat kahramanı olan flanör/flanöz figürüne alternatif bir bakış açısı yarattığını ve bu sayede Türk edebiyatının modern/modernlik imgeleminde gerek biçim gerekse içerik açısından önemli bir yer tuttuğunu göstermeyi amaçlamaktadır. Derviş, bu romanında, bir flanöz figürü olarak Fosforlu Cevriye karakterini; Charles Baudelaire’in ve Walter Benjamin’in, modernite üzerine yazdıkları metinlerde değindikleri şekilde, kentin kıyısında ve eşiğin ötesinde yürüyen bir kadın olarak tasarlar. Fakat modern edebiyatta kendini yineleyen, kentte yürüyen ayrıcalıklı beyaz erkek formülünden farklı olarak Cevriye, sokak çocuğu, seks işçisi ve kadın olarak kentte var olan ve kentin gerçek bilgisine sahip olan alternatif bir flanöz figürüdür. Karakterin deneyimleri, anıları ve arzularıyla biçim alan roman mekanlarının her biri alternatif kent haritalarına dönüşür. Modern kentin heterojenliğinin ve bireyin tesadüflerle örülü gündelik hayatının romandaki izdüşümü olan bu öznel haritalar kentsel belleğin de harcını oluşturur. Dişil kent bilincinin, merkezi kaydırılmış görme-görülme biçimleri sunduğu romanda, geçirgen ve özgün bir kadın olarak kentte görünür olabilen Fosforlu Cevriye karakteri metnin sınırlarını aşarak dile, kültüre ve hafızaya yerleşir.

Anahtar Kelimeler:

Kent, modernite, flanör, flanöz, modern edebiyat, Suat Derviş

Female Urban Consciousness and Fosforlu Cevriye as a Flaneuse Novel

This article aims to show that the textual aesthetics of Suat Derviş’s novel, Fosforlu Cevriye, (1968) develops upon a dialogue between female body and the city and it offers an alternative perspective on the flaneur as a figure of literary modernity. The novel, as the article will argue, contributes greatly to the imagination of modernity in Turkish literature. Derviş portrays her heroine as a flaneuse figure walking in the peripheries and liminal spaces of the city, in the way that Charles Baudelaire and Walter Benjamin hint at in their works on modernity. Unlike the classical formulation of privileged white male character walking the city in modern literature, Cevriye is an unconventional flaneuse figure that survives in the city as an orphan, later a prostitute, and as someone who masters the true knowledge of the city. Experiences, memories, and desires of the heroine shape the spaces of the novel, and these literary spaces evolve into alternative urban maps. These maps serve not only as the reflection of the heterogeneity of modern city and the urban everyday life but also as a source of collective memory. Overall, the female urban consciousness employed in the novel opens up possibilities for non-hierarchical ways of being visible and renders the female character a powerful symbol of freedom in collective-cultural memory.

Keywords:

City, modernity, flaneur, flaneuse, modern literature, Suat Derviş,

PDF

___

Aktürk, Ş. (2012). Toplumcu gerçekçi yönüyle Suat Derviş edebiyatına bakış. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(3), 1-33.
Atasü, E. (2015). Suat Derviş’te tutku ve siyasal bilinç: Fosforlu Cevriye ve Ankara Mahpusu üstüne bir inceleme. G. İşçi (Yay. haz.), Erendiz Atasü Edebiyatı içinde. (ss. 31-44). İstanbul: İthaki.
Baudelaire, C. (2021). 1846 Salonu. Modern hayatın ressamı içinde. (ss. 89-198). İstanbul: İletişim.
Benjamin, W. (2006). Baudelaire’de bazı motifler. N. Gürbilek (Yay. haz.), Son Bakışta Aşk: Walter Benjamin’den Seçme Yazılar içinde. (ss. 116-154). İstanbul: Metis.
Benjamin, W. (2001). Selected writings: Volume 2. Cambridge: The Belknap Press.
Berktay, F. (2018). Tarihin cinsiyeti. İstanbul: Metis.
Berktay, F. (2015). Yıldızları özgürce seyretme hakkını savunan bir roman: Fosforlu Cevriye. G. İşçi (Yay. haz.), Erendiz Atasü Edebiyatı içinde. (ss. 45-50). İstanbul: İthaki.
Bradbury, M. (1976). The cities of Modernism. M. Bradbury & J. Mcfarlane (Yay. haz.), Modernism içinde. (ss. 96-104). Harmondsworth: Penguin.
Calinescu, M. (2003). Five faces of modernity. Durham: Duke University Press.
Certeau, M. D. (2008). Gündelik hayatın keşfi-I. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Coverley, M. (2010). Psychogeography. Harpenden: Pocket Essentials.
Çimen-Erkol, G. (2001). Toplumcu gerçekçi Türk edebiyatında Suat Derviş’in yeri. [Yüksek Lisans Tezi]. Bilkent Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Ankara.
Derviş, S. (2020). Fosforlu Cevriye. İstanbul: İthaki.
Dorsay, A. (2020). Sunuş. S. Derviş, Fosforlu Cevriye içinde. (ss. 7-9). İstanbul: İthaki.
D’souza, A. & McDonough, T. (2006). Introduction. A. D’souza & T. McDonough. . (Yay. haz.), The invisible flaneuse? Gender, public space, and visual culture in nineteenth-century Paris içinde. Manchester: Manchester University Press.
Gökşen, E. (2021). Gazeteci Suat Derviş’ten romancı Suat Derviş’e: Fosforlu Cevriye’yi röportajlar üzerinden okumak. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 13(25), 231-252.
Gürbilek, N. (2006). Sunuş. N. Gürbilek (Yay. haz.), Son bakışta aşk: Walter Benjamin’den seçme yazılar içinde. (ss. 8-38). İstanbul: Metis.
Löffler, C. (2017). Walking in the city: Urban experience and literary psychogeography in eighteenth-century London. Wiesbaden: Springer.
Nord, D. E. (1995). Walking the Victorian streets: Women, representation, and the city. Ithaca & London: Cornell University Press.
Parsons, D. L. (2003). Streetwalking the metropolis. Oxford: Oxford University Press.
Preston P. & Simpson-Housley P. (2010). Writing the city. G. Bridge & S. Watson (Yay. haz.), Blackwell city reader içinde (ss. 317-322). Malden: Blackwell Publishing.
Susam, A. (2015). Toplumsal dönüşüm odağında değişen Cevriyeler. G. İşçi (Yay. haz.), Erendiz Atasü Edebiyatı içinde. (ss. 97-116). İstanbul: İthaki.
Şahin, S. (2022, Temmuz-Ağustos). Karanlık sokakları aydınlatan Fosforlu Cevriye. Notos. (ss 42-45).
Uzun, G. S. (2015). Gözlerinden bellidir Cevriyem: O’nun sessizliğinde var-olan Fosforlu/Cevriye. G. İşçi (Yay. haz.), Erendiz Atasü Edebiyatı içinde. (ss. 129-144). İstanbul: İthaki.
Wilson, E. (1992). The Sphinx in the city: Urban life, the control of disorder, and women. Berkeley: University of California Press.
Wolff, J. (2008). Gender and the haunting of cities. A. D’ Souza & T. Mcdonough (Yay. haz.), The invisible flaneuse içinde. (ss. 18-31). Manchester: Manchester University Press.
Wolff, J. (1985). The invisible flaneuse: women and literature of modernity. Theory, Culture and Society, 2(3), 37-46.