ÖzSürmeli Çukuru, (Aralık -Iğdır-Tuzluca) İpek Yolu’nu İran ve Anadolu üzerinden batıya bağlayan ana kervan yolları dışında kaldığından çok az seyyah ve araştırmacı tarafından ziyaret edilmiştir. Bölgeye yapılan ziyaretlerin odağı, Ağrı Dağı’nda olduğu sanılan Nuh’un Gemisi’dir. Seyahatnamelerinde Sürmeli Çukuru’ndan bahsedenlerden en çok bilineni Clavijo’dur. İspanya Kralı tarafından Timur’a elçi olarak gönderilen Clavijo, (1404) İran’a giderken Sürmeli Çukuru’nu ziyaret etmiş ve güzergâhı üzerinde bulunan Tuz Dağı, (Tuzluca) Sürmeli Şehri, Iğdır Şehri ve Ağrı Dağı hakkında bilgiler vermiştir.Sürmeli Çukuru hakkında en detaylı bilgileri aktaran, Clavijo’dan 425 yıl sonra yöreyi ziyaret eden Alman bilim adamı ve gezgin Dr. Friedrich Parrot’dur. Ağrı Dağı’nda Nuh’un Gemisi’ni aramak için Tiflis, Alaverdi, Erivan, Ecmiadzin güzergâhını takip ederek, 1829 yılının 11 Eylül günü Ağrı Dağı’nın kuzey eteklerinde bulunan Ahura Köyü’ne (Yenidoğan) ulaşan Parrot ve ekibi burada konaklamıştır. Konaklama yeri olarak köyde yer alan St. Yakup Manastırı’nı kullanan Parrot, Ağrı Dağı’na çıkış denemelerini, bu denemeler neticesinde zirveye ulaşmalarını, Ağrı Dağı zirvesine çıkmayı başarabilen ilk araştırmacı unvanıyla zirveden gördüklerini ayrıntılı bir şekilde anlatmıştır. Parrot, dağcılık faaliyeti yanında Sürmeli Çukuru’nda bulunan yerleşimlere de geziler düzenlemiştir. Sürmeli Çukuru’nun sosyal yaşamı, kültürü, ekonomisi, etnik ve dini yapısı hakkında da bilgiler vermektedir. Parrot, 24 Eylül 1829 tarihinde Tuzluca’daki tuz yataklarını görmek için Ahura’dan hareketle Taşburun-Hakmehmet-Arapkir güzergâhını izleyerek 26 Eylül 1829 tarihinde Tuzluca’ya ulaşmıştır. Parott, bu yolculuğunun büyük bir kısmını ovada gerçekleştirmiştir. Parrot’un yaptığı 4 günlük Tuzluca yolculuğunda anlattıklarından, tuz madenleri yanında Tuzluca ve çevresiyle ilgili oldukça ilgi çekici bilgiler belirlenebilmektedir. Bunların içinde yörenin yemek kültürü, konut mimarisi ve konuk ağırlama gibi konular da yer almaktadır.