KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE MENEKŞE

Öz Tüm sanat dalları gibi edebiyat da ilhamını doğadan almıştır, sanatçı işe başlarken doğayı taklit eder. Edebiyatçı ise şiirini doğa ile süsler. Doğanın insanlara sunduğu en önemli güzelliklerden biri çiçeklerdir. Edebiyatta bilhassa klasik şiirde çiçekler çeşitli özellikleriyle birer sembol olarak şairlerin vazgeçilmezleri arasında yerlerini almışlardır. Bu çiçeklerin içerisinde “ Gül, lâle, karanfil, nergis, süsen, sümbül” gibi çiçekler başı çekmiş olsa da menekşe de birçok özelliğiyle şiirde hak ettiği yere yerleşmiştir. Menekşe toprağa yakınlığı, rengi, kokusu ve yapraklarının şekli ve çok çeşidinin bulunmasıyla hem aşk şiirlerinin hem de tasavvufî şiirin vaz geçilmezleri arasında kendine önemli bir yer edinmiştir. Menekşe, bazen hastalara şifa olmuş, bazen şarap olup misafirlere sunulmuş, bazen de koku olup sevgilinin saçına sürülmüştür. Bu çalışmada Klasik Türk Edebiyatında yüzün üzerinde divân taraması yapılarak menekşe redifli kaside ve gazeller tespit edilerek anlamlarına göre tasnifleri yapılmıştır. Yaklaşık 110 divân taramış olup içerisinde menekşe geçen beyitler sayıca fazla olması nedeniyle çalışmaya dâhil edilmemişlerdir. Menekşe redifli 4 kaside ve 14 gazel ile 1 adet de na’at çalışmaya esas olarak incelenmiştir. Bu verilerden hareketle sembolik ve gerçek anlamlar, üstlendiği mitolojik değerler irdelenmiştir. 

___

  • Akdoğan, Yaşar, Ahmedî Divanı, e- kitap, www.kultur.gov.tr
  • Avşar, Ziya, Revânî Dîvânı, e-kitap, www.kultur.gov.tr
  • Ayvazoğlu, Beşir, (2013), Güller Kitabı, Kapı Yayınları, İstanbul.
  • Bayram, Yavuz, (2007), Klasik Türk Şiirinde Duyguların Dili: Çiçekler, Turkish Sutadies Volume 2/4, 209-218.
  • Deniz, Sebahat, (2005), Tecellî ve Divanı, Yeni Zamanlar Dağıtım, İstanbul.
  • Dinç, Muhittin, (2002), İç Anadolu Bölgesi’ndeki Viola L. (Menekşe) Cinsinin Revizyonu, Doktora Tezi, Konya.
  • Erhat, Azra, (2001), Mitoloji Sözlüğü,Remzi Kitapevi, İstanbul.
  • Ersoy, Ersen, II. Beyazıt Devri Şâirlerinden Münîrî Hayatı, Eserleri ve Divânı (İnceleme-Tenkitli Metin), e-kitap,
  • Ersoylu, Halil, (2013), Cem Sultan’ın Türkçe Divanı, TDK, Ankara.