1980 sonrası Türkiye'de yabancı sermaye hareketleri ve dış politikaya yansımaları

Bu çalışmada uluslararası sistemdeki doğrudan yabancı yatırım girişlerinin ev sahibi ülkeye olan faydaları, yabancı yatırımların teşviki amacı ile 24 Ocak 1980 Kararları sonrası Türkiye’de yapılan yasal düzenlemeler, uluslararası doğrudan yabancı yatırım hareketleri ve Türk dış politikasına etkileri incelenmiştir. 1980 sonrası Türkiye’deki uluslararası doğrudan yabancı yatırım girişleri; yasal düzenlemeler ve anlaşmalar, yatırım yapan ülkeler ve yatırım yapılan sektörler çerçevesinde değerlendirilmiştir. Uluslararası doğrudan yabancı yatırımların, Türk dış politikasına olan etkileri dikkate alınarak, yabancı sermayenin hangi durumlarda, hangi sektörlerde, hangi şartlar öne sürülerek ve ne şekilde kabul edilmesi gerektiği tartışılmıştır. Türkiye’nin kararlı bir dış politika izleyebilmesi ve bölgesinde başat aktör olabilmesi için, doğrudan yabancı yatırımların ülkeye girişlerinin teşvik edilmesi ancak devletin yönlendirici olması ve stratejik öneme sahip tesis ve sektörlerde yabancı sermayeye sınırlamalar getirilmesi gerektiği sonuçlarına varılmıştır.

Foreign investiment movements in Turkey in the post-1980 era and their repercussions on foreign policy

The advantages of the foreign direct investments to the host country in the international system, the legal amendments made in Turkey especially after the ‘24 January 1980’ with the pursuit of fosterage of the foreign investment, the flow of the international foreign direct investment movements and its effects to Turkish Foreign Policy will be the subject matters of this study. The foreign direct investment to Turkey particularly after 1980, the legal amendments are evaluated within the framework of the investor countries and the sectors invested. The optimum ways of foreign direct investments, the terms that must be obligatory for the investors, the sectors available for the investments are analyzed by taking the effects of foreign direct investments to foreign policy. Eventually it was thought that it is an appropriate decision to encourage foreign direct investment in such a way state’s role of guidance and control remain intact. The limitation to the specialization of the strategic institutions should be implied so as to follow determined and consistent foreign policy and to be able to gain leadership in the region and beyond.

PDF

___

1. 4875 Sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu. (2003). 25 Aralık 2007 tarihinde Hazine Müsteşarlığı: http://www.hazine.gov.tr/mevzuat/dyyk.htm adresinden alındı.
2. Aktan, C. C., & Vural, İ. Y. (2006). Globalleşme Sürecinde Çokuluslu Şirketler. Konya: Çizgi Kitabevi.
3. Arıkan, D. (2006). Türkiye'de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları. İstanbul: Arıkan Basım Yayım.
4. ATO. Gümrük Birliği Nedir? 1 Aralık, 2008 tarihinde Ankara Ticaret Odası: http://www.atonet.org.tr/turkce/yayinlar/kitaplar/gumrukte_kusatma.pdf adresinden alındı.
5. Barnett, P. (2006). Harekat Planı. İstanbul: 1001 Kitap Yayınları.
6. Bilge, A. ve Ersel, H. (2007). Giriş. A. Bilge, ve H. Ersel (Dü) içinde, Gümrük Birliği ve Türkiye Sanayisi Üzerine Etkileri (Ankara). Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV).
7. Brzezinski, Z. (2005). Büyük Satranç Tahtası. İstanbul: İnkilap Kitabevi.
8. Bülten, U. D. (2009, 02). Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü. (Y. S. Müdürlüğü, Düzenleyen, ve Hazine Müsteşarlığı) 17 Şubat 2009 tarihinde Hazine Müsteşerlığı: http://www.hazine.gov.tr adresinden alındı.
9. Canbolat, İ. S. (1999). Gelişmekte Olan Ülkeler ve Dış Politika. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
10. Cihan, Ö. (2005). Gelişmekte Olan Ülkelere ve Türkiye'ye Yönelik Kısa Vadeli Sermaye Hareketleri (Uzmanlık Tezi). 12 Ocak 2008 tarihinde Hazine Uzmanları Derneği : http://hazder2.googlepages.com/OmerCihanTezSermayeHareketleri.pdf adresinden alındı.
11. Civelek, U. (2007). Sermaye Tarafından İşgal Edilmek. Jeopolitik (43), 55-57.
12. Çeken, H. (2003). Küreselleşme, Yabancı Sermaye ve Türkiye Turizmi. İstanbul: Değişim Yayınları.
13. Dinçer, H. (2008). Gümrük Birliği Çerçevesinde AB'nin Üçüncü Ülkelerle Yaptığı Serbest Ticaret Anlaşmalarının Avrupa ve Türk İş Dünyasına Etkileri. İstanbul: Türkiye Sanayici ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) Yayınları.
14. Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu Uygulama Yönetmeliği. (2003). 18 Ocak 2008 tarihinde Hazine Müsteşarlığı: http://www.treasury.gov.tr/mevzuat/ybs/ 4875_DYYK_YONETMELIK.pdf adresinden alındı.
15. Doğrudan Yabancı Yatırımlarda Yabancı Uyruklu Personel İstihdamı Hakkında Yönetmelik. (2003). 18 Ocak 2008 tarihinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı: http://www.calisma.gov.tr/birimler /cgm/yabancilarin_cal_izni2_.htm adresinden alındı.
16. DTÖ. Dünya Ticaret Örgütü. 4 Ocak 2008 tarihinde Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı: http://ekutup.dpt.gov.tr/ticaret/turhana/dto.html adresinden alındı.
17. Filizfidanoğlu, D. (16 Temmuz 2007). Türkiye'ye Yabancılaşan Bankacılık Sektörü. 2 Şubat 2008 tarihinde TUSAM: http://www.tusam.net/makaleler.asp?id=971&sayfa=10 adresinden alındı.
18. GATT. Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması. 4 Ocak 2008 tarihinde Dış Ticaret Müsteşarlığı: http://www.dtm.gov.tr/dtmweb/index.cfm?action=detay&yayinID= 194&icerikID=293&dil=TR adresinden alındı.
19. Gerger, H. (1999). Türk Dış Politikasının Ekonomi Politiği. İstanbul: Belge Uluslararası Yayıncılık.
20. Hazine Müsteşarlığı. (Şubat 2009). Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü. (Y. S. Müdürlüğü, Düzenleyen, ve Hazine Müsteşarlığı) 17 Şubat 2009 tarihinde Uluslararası Doğrudan Yatırım Verileri Bülten: http://www.hazine.gov.tr adresinden alındı.
21. HazineMüsteşarlığı. Uluslararası Doğrudan Yatırımlar 2006. 14 Şubat 2009 tarihinde Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü: http://www.hazine.gov.tr/ irj/go/km/docs/documents/Hazine%20Web/%c4%b0statistikler/Uluslararas%c4%b1%20 Do%c4%9frudan%20Yat%c4%b1r%c4%b1m%20%c4%b0statistikleri/Di%c4%9fer/yktk_a nlasmalari.pdf adresinden alındı.
22. İnan, K. (2004). Dış Politika. İstanbul: Timaş Yayınları.
23. Karagöz, K. Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırım Girişlerini Belirleyen Faktörler: 1970-2005. 29 Aralık 2007 tarihinde Yaşar Üniversitesi: http://joy.yasar.edu.tr/ makale/8.sayi/mak-yasar.pdf adresinden alındı.
24. Karar, 3. S. (1989). Türk Parasının Kıymetini Koruma. 12 Ocak 2008 tarihinde İstanbul Altın Borsası: http://www.iab.gov.tr/turkish/kar01.pdf adresinden alındı.
25. Karluk, S. R. (2007). Avrupa Birliği ve Türkiye. İstanbul: Beta Basım A.Ş.
26. Koca, A. (23 Eylül 2005). Türkiye'de Yabancı Sermaye Sancısı. 2 Şubat 2008 tarihinde TUSAM: http://www.tusam.net/makaleler.asp ?id=297&sayfa=41 adresinden alındı.
27. Köse, S. (2002). 24 Ocak 1980 ve 5 Nisan 1994 İstikrar Programlarının Karşılaştırılması. Devlet Planlama Teşkilatı Planlama Dergisi (Özel Sayı), 119-128.
28. Kula, F. (2003). Uluslararası Sermaye Hareketlerinin Etkinliği: Türkiye Üzerine Gözlemler. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi , 4 (2), 141-154.
29. Minibaş, T. (Temmuz 1999). Önümüzdeki 1000 Yılın Anayasası. 12 Ocak 2009 tarihinde MAI ve Küreselleşme Karşıtı Çalışma Grubu: http://www.antimai.org/ kitap/mai_taslak/minibas.htm adresinden alındı.
30. Oksay, S. Çokuluslu Şirketler Teorileri Çerçevesinde, Yabancı Sermaye Yatırımlarının İncelenerek Değerlendirilmesi. 7 Ocak 2008 tarihinde Dış Ticaret Müsteşarlığı: www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/ EAD/TanitimKoordinasyonDb/cokulussayi8.doc adresinden alındı.
31. Önder, İ. (26 Nisan 1998). MAI Sermayenin Anayasasıdır. 13 Ocak 2008 tarihinde MAI ve Küreselleşme Karşıtı Çalışma Grubu: http://www.antimai.org/kitap/ maitop/maitop3.htm adresinden alındı.
32. Öymen, O. (2007). Ulusal Çıkarlar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
33. Öztaşkın, M. (2007). Arkasında Karanlık İlişkiler Olan Petkim İhalesi İptal Edilmeli. Jeopolitik (43), 16-19.
34. Özyıldız, R. (1998). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarında Karar Alma Prosedürü. Hazine Dergisi (11), 1-9.
35. Raporu, K. Ö. (2000). 8.BYKP. 4 Ocak 2008 tarihinde Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı: http://ekutup.dpt.gov.tr/oik/plan8.htm adresinden alındı.
36. Rekabeti Koruma Hakkında Kanun. (1994). 11 Ocak 2008 tarihinde Rekabeti Kurumu: http://www.rekabet.gov.tr/pdf/kanun.pdf adresinden alındı.
37. Rişvanoğlu, M. (2005). Küresel Şirketler İmparatorluğu. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
38. Stiglitz, J. E. (2006). Küreselleşme Büyük Hayal Kırıklığı (4.Baskı b.). (D. V. Arzu Taşçıoğlu, Çev.) İstanbul: Plan B Yayıncılık ve Yayımcılık.
39. Tiryakioğlu, B. Doğrudan Yabancı Yatırımlara İlişkin Uluslararası Düzenlemeler. 165-181. (B. v. T.C.M.B. Ekonomik İstikrar, Dü.) 13 Ocak 2008 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası: www.tcmb.gov.tr/yeni/evds/yayin/kitaplar/ kitap2/dogrudanyabyatirimci.doc adresinden alındı.
40. UNCTAD, D. Y. (2008). Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü 2008 Dünya Yatırım Raporu. 17 Şubat 2009 tarihinde http://www.unctad.org/en/docs/wir2008_en.pdf adresinden alındı.
41. UNCTAD, D. Y. (2008). Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü 2008 Dünya Yatırım Raporu. 17 Şubat 2009 tarihinde http://www.yased.org.tr/webportal/Turkish/ haberler/basin_bultenleri/Documents/UNCTAD2008-tr-24-09-2008.pdf adresinden alındı.
42. Yabancı Sermaye Çerçeve Kararı. (1995). 11 Ocak 2008 tarihinde İstanbul Değerli Maden ve Mücevheratçıları Birliği: http://www.taj.org.tr/docs/pdf/mevzuat/15- Yab_Sermaye.pdf adresinden alındı.
43. YASED. (24 Eylül 2008). YASED. (Y. U. Sunumu, Düzenleyen) 19 Şubat 2009 tarihinde Uluslararası Yatırımcılar Derneği: http://www.yased.org.tr/webportal/Turkish/ haberler/basin_bultenleri/Documents/UNCTAD2008-tr-24-09-2008.pdf adresinden alındı.
44. Yılmaz, L. (2006). 4875 Sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununun Getirdiği Yenilikler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (10), 173-190.

ISSN: 1305-4740
Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
Başlangıç: 2005
Yayıncı: Millî Savunma Üniversitesi Atatürk Stratejik Araştırmalar ve Lisansüstü Eğitim Enstitüsü