TÜRKİYE’NİN SİYASAL MODERNLEŞMESİNDE BALKANLARDAN GELEN ETKİLER: 1808 ALEMDAR ORDUSU VE 1909 HAREKET ORDUSU ÖRNEKLERİ

Siyaset disiplininin en çok etkileşim içinde olduğu dallardan birisi şüphesiz tarihtir. Bu nedenle tarihe geçmişteki siyaset, siyasete de bugünkü tarih denilmesi çok yerindedir. Tarihte yaşanmış olaylardan genellemeler ve kurallılıklara varma ve tarihsel olayları bu yolla anlayıp yorumlama çabası sosyal bilimlerin vazgeçilmez bir uğraşısıdır. "Tarih tekerrürden ibarettir" sözü tam bir gerçeği yansıtmasa da bazı tarihsel olayların birbirine çok benzediği de tartışma götürmez. Türk siyasal hayatında 19. ve 20. Yüzyıl başlarında meydana gelen iki olayın, ortaya çıkış sebepleri, gelişimleri, olaya karışan aktörlerin kimliği ve tutumları açısından birbirine hayli benzediği görülmektedir. Bunlar, 1807 Kabakçı Mustafa Ayaklanması ve buna karşı Alemdar Mustafa Paşanın 1808'de Rumelili âyanlarla ayaklanmaya tepki koyuşu ile 31 Mart 1909 Ayaklanması ve buna karşı yine Balkanlarda gelişen Hareket Ordusu tepkisidir. Kabakçı Ayaklanması, modernleşmeci bir padişah olan 3. Selim'e karşı askerî nitelikli gelenekçi bir hareket olarak ortaya çıkmış ve taht değişikliği ile beraber önemli siyasal değişikliklere yol açmıştır. Alemdar Hareketi ise reformcu-modernleşmeci bir tepkiyle payitahta müdahale etmiş ve Kabakçı Ayaklanmasının siyasal sonuçlarını ortadan kaldırarak yeni bir siyasal durum ortaya çıkarmıştır. Buna benzer bir şekilde 1909'da yaşanan 31 Mart Ayaklanması da, İT öncülüğünde başlayan meşrutiyetin kendisine karşı değilse bile onun getirdiği bazı uygulamalara karşı yine askerî ve gelenekçi nitelikli bir kalkışma idi. Bu ayaklanma da İstanbul'da yeni bir siyasal statüko oluşturmuşken Balkanlardaki İT'li ordu güçleri modernleşme karşıtı olarak gördükleri bu harekete sert bir tepki göstererek İstanbul'a müdahale etmişler ve statükoya yeni bir şekil vermişlerdir. 1807-1808 Olayları ile 1909 Olaylarının ortaya çıkışı, gelişimi, aktörleri ve aktörlerin değerleri ve tutumları ile sonuçları birbirine çok benzemektedir

THE EFFECTS FROM THE BALKANS IN TURKEY 'S POLITICAL MODERNIZATION: 1808 ALEMDAR ARMY AND 1909 ARMY OF ACTION CASES

It is undoubted that history has been one of the branches with which politics has been in an interaction. Therefore, it is quite appropriate to call history as politics in the past and politics as today's history. In this regard, reaching generalisations and rules from events that took place in the history and an effort to understand and interpret historical events in this way has been an indispensible part of social sciences. Although the idiom "History repeats itself" does not exactly reflect the truth , it is unquestionable that some historical events were quite similar to each other. In Turkish political life, it can be observed that two events that took place at the beginning of 19th and 20th centuries were very similar to each other in terms of their reasons, progresses, the identities of the agents involved, and their attitudes. These events were 1807 Kabakçı Mustafa Riot and the reaction put foward by Alemdar Mustafa Pasha in 1808 with the local proprietors of Rumelia and The 31 March 1909 Incident and the reaction by the Army of Action which was developed in the Balkans. Kabakçı Riot emerged as a traditional movement with a military aspect against Sultan Selim III who was favor of modernization and then led to significant political changes as well as a change of throne. Alemdar Movement, on the other hand, interfered to the capital city with a reformist-modernalisation reaction and led to a new political situation by eliminating the political results of Kabakçı Riot. In the 31 March Incident which happened in a similar way in 1909 was both military and traditional attempt not against the constitutional monarchy itself led by Committee of Union and Progress (CUP) but against the practices that came along with it. In this riot, a new political status qou emerged in İstanbul and the army forces in the Balkans intervene in İstanbul since they regarded this movement as anti-modernasation and gave status quo a new shape. 1807-1808 Incidents and 1909 Incidents are very similar to each other in terms of the emergence of events, their progress, agents, the value and the attitude of these agents as well as their results

PDF

___

Ahmad, Feroz (2010), İttihat ve Terakki (1908-1914), Çev. Nuran Yavuz, İstanbul: Kaynak Yayınları, 8. Basım.
Ahmed Rıza Bey’in Anıları (1988), İstanbul: Arba Yayınları.
Akşin, Sina (1994), Şeriatçı Bir Ayaklanma-31 Mart Olayı, İmge Ankara: Kitabevi Yayınları, 3. Baskı.
Ali Cevat Bey (1985), İkinci Meşrutiyetin İlanı ve Otuzbir Mart Hâdisesi, Haz. Faik Reşit Unat, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2. Baskı.
Alkan, Necmettin (2014), Selanik İstanbul’a Karşı, İstanbul: Timaş Yayınları, 2. Baskı. Ana Britannica Ansiklopedisi, 1986-1987, Cilt 3, 18.
Bayar, Celal (1997), Ben de Yazdım, Cilt 1, İstanbul: Sabah Kitapçılık. Berkes, Niyazi (Yıl Yok), Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Doğu-Batı Yayınları. Gelişim Hachette, Alfabetik Genel Kültür Ansiklopedisi (1983), Cilt 1, Gelişim Yayınları.
Güresin, Ecvet (1994), 31 Mart İsyanı, İstanbul: Yenigün Haber Ajansı ve Yayıncılık, Cumhuriyet Gazetesi Armağanı.
İnalcık, Halil (1990), “Osmanlı Toplum Yapısının Evrimi”, Çev: Mehmet Özden, Fahri Unan, Türkiye Günlüğü, Sayı 11 (Yaz), ss. 31-41.
İnce, Yunus, “Bir Görgü Tanığının Gözünden Kabakçı Mustafa İsyanı”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (HÜTAD), Sayı 9 (2008): s: 301.
Karabekir, Kâzım (1982), İttihat ve Terakki Cemiyeti(1896-1909), Yayımlayan: Faruk Özerengin, İstanbul: TÜRDAV Ofset.
Karatepe, Şükrü (2009), Darbeler, Anayasalar ve Modernleşme, İstanbul: İz Yayıncılık, 4. Baskı.
Kazancıgil, Ali (2014), “Türkiye’de Modern Devletin Oluşumu ve Kemalizm”, İç: Türk Siyasal Hayatı-Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, Ed: Ersin Kalaycıoğlu-Ali Yaşar Sarıbay, Ankara: Sentez Yayıncılık, 5. Baskı.
Koçu, Reşad Ekrem (1981), Osmanlı Padişahları, İstanbul: Ana Yayınevi.
Köker, Levent (1990), İki Farklı Siyaset, İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Mehmed Selahaddin Bey (yıl yok), İttihat ve Terakki'nin Kuruluşu ve Osmanlı Devleti'nin Yıkılışı
Hakkında Bildiklerim, İstanbul: İnkılab Yayınları, Sadeleştiren: Ahmet Varol. Ortaylı, İlber (2000), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: İletişim Yayınları, 6. Baskı.
Tanör, Bülent (2011), Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 20. Baskı.
GÜSBEED, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi Cilt: 7, Sayı: 16, Yıl: 2016
GUEJISS, Gümüşhane University Electronic Journal of The Institute of Social Sciences Volume: 7, Number: 16, Year: 2016 222
Tunaya, Tarık Zafer (2010), Türkiye’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri, İstanbul: 2. Baskı.
Tunç, Hasan -Faruk Bilir-Bülent Yavuz (2015), Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Adalet Yayınevi, 6. Baskı.
Uzer, Tahsin (1999), Makedonya Eşkiyalık Tarihi ve Son Osmanlı Yönetimi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını, 3. Baskı.
Yetkin, Çetin (2007), İktidara Karşı Türk Direniş Ve Devrimleri, Cilt 1, 6. Baskı, Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Yayınları, Antalya.