TARİHSEL SÜREÇTE TÜRKİYE İSRAİL İLİŞKİLERİNİN DEĞİŞEN YAPISI

Türkiye'nin İsrail ile olan ilişkileri, Türk dış politikasında her zaman önemli bir yere sahip olmuştur. İsrail'in dünya siyasetine girdiği 1948'den beri Türkiye-İsrail ilişkileri inişli çıkışlı bir seyir izlemiştir. Türkiye'nin İsrail'i tanıyan ilk Müslüman ülke olmasının yanı sıra, Türkiye-İsrail ilişkileri Ortadoğu'da daima şüphe ile karşılanmış ve iki ülke ilişkileri gerek bölge politikalarında, gerekse Türkiye'nin iç ve dış politikasında çok tartışılmış, ancak iki ülkenin ilişkileri hiçbir zaman kopmamıştır. 1990'ların başına kadar Türkiye-İsrail ilişkilerini şekillendiren temel faktör, Filistin meselesi olmuştur. 1990'lardan sonra ise, ilişkiler güvenlik temelinde gelişmiş, öyle ki "stratejik ittifak" denilebilecek düzeye ulaşmıştır. 2000'li yılların başları, iki ülkenin ilişkilerinde gerilemenin yaşandığı bir dönem olurken, son yıllarda bu gerilemenin yerini ciddi bir gerginliğin aldığı görülmektedir. 2010 yılı Haziran ayında yaşanan Mavi Marmara Krizi ise ilişkileri oldukça zor bir döneme sokmuştur. Son dönemde bölgede yaşanan değişimlerle, Türkiye ve İsrail de ilişkilerini yumuşatmaya başlamıştır. Bu çalışmada Türkiye- İsrail ilişkileri 1948'den 2000'li yıllara, ana hatlarıyla ele alınacaktır. Bu bağlamda, ikili ilişkilerin gelişme dinamikleri, gelişim süreci, ilişkilerin güçlü yanları ile ilişkilerdeki sorunlu alanlar realist bakış açısı ile incelenecektir

THE CHANGING STRUCTURE OF THE TURKEY-ISRAEL RELATIONSHIP IN HISTORICAL PROCESS

Turkey’s relations with Israel have always had an important place in Turkish foreign policy. Since 1948 when Israel entered into world politics, the relations between Turkey and Israel have been erratic. Turkey was the first Muslim country to recognize Israel, and the relations between Turkey and Israel have been marked by suspicion in the Middle East; they have also been tenuous in regional politics and in Turkey’s domestic and foreign policies. However, these two countries’ relations have never broken down. The main factor that gave form to Turkey and Israel relationship through the early 1990’s was the Palestine question. After 1990, the relations have been based mainly on security affairs, even reaching a level called “strategic alliance.” While relations between Turkey and Israel were degenerating at the beginning of the 2000s, in recent years relations have been marked by even more serious tension. The Mavi Marmara Crisis of June 2010 put relations into a difficult period. Through changes in the region, today Turkey and Israel have begun to moderate their relations. In this study, the relations between Turkey and Israel will be examined from 1948 to the 2000s. In this respect, the improvement dynamics of bilateral relations, progress period, strengths, and problems will be analyzed with a realistic approach

PDF

___

Aksar, Yusuf (2012), “Birleşmiş Milletler Palmer (Mavi Marmara) Raporu ve Uluslararası Hukuk” Uluslararası İlişkiler Dergisi, 9(33), ss. 23-38.
Aktaş, Hayati – Vahit Güntay (2012), “Mavi Marmara Krizi”, Haydar Çakmak (Ed.), Türk Dış Politikasında 41 Kriz 1924-2012, Ankara: Kripto Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti., ss. 383- 390.
Armaoğlu, Fahir (2005), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, İstanbul: Alkım Yayınları.
Coşkun, Bezen Balamir (2010), “İran-İsrail Ekseninde, Türk Dış Politikasının Analizi”, Cüneyt Yenigün, Ertan Efegil (Ed.), Türkiye’nin Değişen Dış Politikası, İstanbul: Nobel Yayın Dağıtım, ss. 451-467.
Çakmak, Cenap (2011), “BM’nin Mavi Marmara Raporu ve Türk Dış Politikası”, http://www.bilgesam.org/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=1125:b mnin-mavi-marmara-raporu-ve-tuerk-d-politikas&catid=77:ortadoguanalizler&Itemid=150 (25.12.2012).
Çakmak, Haydar (2012), “One Minute Krizi”, Haydar Çakmak (Ed), Türk Dış Politikasında 41 Kriz 1924-2012, Ankara: Kripto Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti., ss. 317-322.
Davutoğlu, Ahmet (2009), Stratejik Derinlik, İstanbul: Küre Yayınları. Ekmekçi, Faruk (2011), “Büyüyen Türkiye, Hırçınlaşan İsrail: Çatışmanın Kaçınılmazlığından İşbirliğinin İmkanına”, Akademik Ortadoğu, 5(2), ss. 127-140.
Erhan, Çağrı (2006), “ABD ve NATO ile İlişkiler”, Baskın Oran (Ed), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt I: 1919–1980, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 522-559.
Erkmen, Sait (2011), “Türkiye-İsrail İlişkileri: Stratejik İşbirliğinden Sorunlu ya da Zorunlu İlişkiye”, Sedat Laçiner ve Arzu Celalifer Ekinci (Ed), 11 Eylül Sonrası Ortadoğu, Ankara: USAK Yayınları, ss. 79-113.
İnat, Kemal - İsmail Telci (2011), “Türkiye’nin İran, İsrail ve Suriye Politikası”, Burhanettin DURAN - Kemal İNAT - Mesut ÖZCAN (Ed), Türk Dış Politikası Yıllığı 2010, Ankara: Seta Yayınları, ss. 67-136.
Inbar, Efraim (2001), Türk – İsrail Stratejik Ortaklığı, Ankara: ASAM Yayınları. Jackson, Robert - George Sorensen (2003), Introduction to International Relations, Oxford: Oxford University Press.
Jervıs, Robert (2001), “Was The Cold War a Security Dilemma?”, Journal of Cold War Studies, 3 (1), ss. 36-60.
Karabulut, Bilal (2012), “Alçak Koltuk Krizi”, Haydar Çakmak (Ed), Türk Dış Politikasında 41 Kriz 1924-2012, Ankara: Kripto Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti., ss. 375-382.
Koç, Malike Bileydi (2006), İsrail Devleti’nin Kuruluşu ve Bölgesel Etkileri 1948–2006, İstanbul: Günizi Yayıncılık.
Kösebalaban, Hasan (2011), “Turkey and The Middle East: Between Liberalism and Realism”, Perceptions, XVI (3), ss. 93-114.
Kürkçüoğlu, Ömer - Melek Fırat (2006), “Arap Devletleriyle İlişkiler”, Baskın Oran (Ed), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt I: 1919–1980, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 615-634.
Laçiner, Sedat (2011), “11 Eylül Sonrası Türkiye’nin Ortadoğu’yla Değişen İlişkileri”, Sedat Laçiner - Arzu Celalifer Ekinci (Ed), 11 Eylül Sonrası Ortadoğu, Ankara: USAK Yayınları, Ocak, ss. 41-78.
Lamy, Steven (2006), “Contemporary Mainstream Approaches: Neo-realism and Neo-liberalism”, John Baylis ve Steve Smith (Ed), The Globalization of World Politics, Oxford: Oxford University Press, ss. 205-224.
Oğuzlu, Tarık (2012), The Arab Spring and The Rise of the 2.0 Version of “Turkey’s Zero Problems with Neighbours Policy”, SAM Papers, February (1).
---------- (2010), “The Changing Dynamics of Turkey-Israel Relations: A Structural Realist Account”, Mediterranean Politics, 15(2), ss. 273-288.
---------- (2009), “Türkiye-İsrail İlişkilerinin Değişen Dinamikleri”, Ortadoğu Analiz, 1(4), ss. 14-21. Oran, Baskın (2006), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt I: 1919–1980, İstanbul: İletişim Yayınları.
Öztürk, Osman Metin (1999), “Türkiye-İsrail Askeri İşbirliği Üzerine”, Avrasya Dosyası, 5(1), ss. 250-257.
Özcan, Gencer (2001), “Türkiye İsrail İlişkileri 50. Yılına Girerken”, Faruk Sönmezoğlu (Ed), Türk Dış Politikasının Analizi, İstanbul: DER Yayınları.
Ray, James Lee – Juliet Kaarbo (2005), Global Politics, Boston: Houghton Mifflin Company.
Roe, Paul (1999), “The Interstate Security Dilemma: Ethnic Conflict as a Tragedy?”, Journal of Peace Research, 36 (2), ss. 183-202.
Sander, Oral (2005), Siyasi Tarih:1918 – 1994, Ankara: İmge Kitabevi.
Sandıklı, Atilla (2011), “Türkiye-İsrail İlişkileri Dibe Vurdu”, http://www.tuicakademi.org/
index.php/yazarlar1/73-atilla-sandikli-tum-yazilari/1991-turkiye-israil-iliskileri-dibe-vurdu (13.11.2013).
Tanrısever, Oktay F. (2006), “Güvenlik”, Atila Eralp (Ed), Devlet ve Ötesi, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 107-123.
Tür, Özlem (2009), “Türkiye-İsrail İlişkileri: Yakın İşbirliğinden Gerilime”, Ortadoğu Analiz, 1(4), ss. 22-30.
---------- (2009), “Türkiye-İsrail İlişkilerinde Kriz ve Davos Sonrası” , Ortadoğu Analiz, 1(11), ss. 35-40.
Uslu, Nasuh (2006), Türk Dış Politikası Yol Ayırımında, İstanbul: Anka Yayınları.
Uzer, Umut (2011), “Türkiye- İsrail İlişkilerinde Bunalım” Ortadoğu Etütleri, 2(2), ss. 137–168
Wagner, Harrison (2009), The Theory of International Politics: War and the State, USA: The University of Michigan Press.
Walt, Stephen M. (1998), “International Relations: One world, Many Theories”, Foreign Policy, 110, ss. 29-32+34-46.
Yılmaz, Muzaffer E. (2010), “Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Türkiye-İsrail İlişkileri”, Akademik Ortadoğu, 4(2), 2010, ss. 49-65.
Yılmaz, Sait (2008), Güç ve Politika, İstanbul: Alfa Yayınevi, İstanbul.
Yılmaz, Türel (2010), “Türkiye-İsrail İlişkiler: Tarihten Günümüze”, Akademik Ortadoğu, 5(1), ss. 9-24.
http://www.turksam.org/tr/a2461.html (04.12.2012).
http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2011/09/110902_un_mavimarmara.shtml (25.12.2012).
http://www.sabah.com.tr/Gundem/2011/09/03/israilden-ozur-yok (05.01.2013).
http://www.haberturk.com/dunya/haber/841223-israil-tarihinde-ilk-kez-bir-milletten-veulkeden-ozur-diledi (01.04.2014).
http://www.armenianlife.com/2013/09/21/turkey-should-feel-approaching%E2%80%9Carmenian-tsunami%E2%80%9D-harut-sassounian/ (05.06.2015).