Ayşegül BİLGE, Fatma BURUNTEKİN, Orçin DEMİRAL, N.gamze ÖZER, Betül KELEŞ, Elif YALÇIN, Gizem TAVUKÇU, Aylin KIRAY, Tuğba SİVİLOĞLU, Semra BOL

Engelli Yakınlarına Verilen “Stresle Baş Etme Ve Yaşam Doyumunu Arttırma” Eğitiminin Etkinliğinin Belirlenmesi

Bu araştırma engelli yakınlarına verilen “stresle baş etme ve yaşam doyumunu arttırma” eğitiminin etkinliğini belirlemek için yarı deneysel tipte planlanmış bir eğitim müdahalesi araştırmasıdır. Araştırmanın örneklemini bir üniversitenin Engelli Çocuk Rehabilitasyon ve Eğitim Parkı Araştırma ve Uygulama Merkezi'nde tedavisi devam eden ve aynı üniversitenin Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı'nda spinal kord yaralanması tanısıyla yatmakta olan araştırmaya katılmayı kabul eden, engelli bireylerin yakınları (n=40) oluşturmuştur. Veri toplama aracı olarak Tanıtıcı Bilgi Formu, Algılanan Stres Ölçeği ve Yaşam Doyum Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma, anket formlarının uygulanmasının ardından üç hafta ve haftada bir gün, bir saatlik oturumlar şeklinde eğitimlerle sürdürülmüştür. Eğitim sonunda ise Algılanan Stres Ölçeği ve Yaşam Doyum Ölçeği yeniden uygulanmıştır. Araştırma bulgularına göre; engelli yakınlarının %75'i kadın, %85'i evli, %82,5'i çalışmıyor, %45'i engellinin annesidir. Katılımcılar yakınlarının engelliliği ile ilgili olarak, engellilerin %60'ı sonradan engelli ve %37,5'i ise 1-5 yıldır engelli olduğunu belirtmiştir. Engelli yakınlarının %15'i ruhsal sorunları için yardım aldığını ve %60'ı ise engelliye yardım ederken tükenmişlik yaşadığını ifade etmiştir. Araştırmada engelli yakınlarının eğitim sonrası stres düzeylerinin düştüğü ve yaşam doyumlarının da arttığı saptanmıştır. Araştırmada katılımcıların eğitim öncesi ve eğitim sonrası stres puanları ile yaşam doyumları arasında pozitif yönde bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Engellilik hem engelliyi hem de yakınını ruhsal açıdan etkileyen bir durumdur. Stres ile baş etme ve yaşam doyumunu arttırma eğitiminin engelli yakınları için etkili olduğu ve farklı gruplarda uygulanması gerektiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler:

Engelli Yakınları, Stresle baş etme, Yaşam Doyumunu Arttırma, Eğitim

Determination Of The Effectiveness Of The Training On “Cope With Stress And Increasing Life Satisfaction” Given For The Relatives Of Disabled People

This is a training intervention research which was planned in a quasi-experimental way, in order to determine the effectiveness of the training on “cope with stress and increasing life satisfaction” which was provided for the relatives of disabled people. Sample of research consists of the relatives (n=40) of disabled people under ongoing treatment at Disabled Children's Rehabilitation and Training Park Research and Application Center of a university and the relatives of disabled people who had been hospitalized with the diagnosis of spinal cord injury who agreed to participate in the study at Physical Medicine and Rehabilitation Department of the same university. As the means of data collection, Information Form, Percieved Stress Scale and Life Satisfaction Scale were used. Research was continued in the form of a one-hour sessions as once a week for three weeks. And at the end of training, Percieved Stress Scale and Life Satisfaction Scale were implemented one more time. According to the findings of the research: 75% of the relatives of disabled people are women, 85% of these relatives are married, 82.5% of them are nonworkers and 45% are the mothers of disabled persons. In relation to the disabilities, participants stated that: 60% of people with disabilities are post facto disabled and 37.5% of them are disabled for 1-5 years. 15% of relatives of disabled people stated that they receive help for their mental health problems and 60% of relatives of disabled people stated that they are having burnout while helping the disabled person. As a result of the research, it was determined that stress levels of disabled people's relatives were decreased after training and their life satisfaction was increased. There was a positive correlation determined between stress scores and life satisfaction scores of participants, as pre-training and post-training.Disability is a condition that effects both disabled people and the relatives of disabled people psychologically. There might be said that the training to cope with stress and increasing the life satisfaction is effective for the relatives of people with disabilities and it should be implemented in different groups.

Keywords:

Relatives Of Disabled People, Coping With Stress, Life Satisfaction, Training,

PDF

___

Sayın Ö. Aile Sosyolojisi: Ailenin Toplumdaki Yeri. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Ege Üniversitesi Basımevi. İzmir- 1990.
Fışıloğlu H, ġenol E.D. Film Analizi Yöntemi İle Virginia Satir Aile Terapisi Yaklaşımına Bir Bakış. Türk Psikoloji Yazıları 2007; 10 (20): 43-62.
Varol N. Aile Eğitimi. Kök Yayınevi. Ankara- 2005.
Bilge A, Genç RE, Nişli İ. Toplumsal Bir Sorun: Engellilik Ve Hemşirelik Yaklaşımı. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2005; 21(2): 181-190.
Subaşıoğlu F. Üniversitelerin Bilgi Ve Belge Yönetimi Bölümlerinin “Engellilik Farkındalığı” Üzerine Bir Araştırma. Bilgi Dünyası. 2008; 9 (2): 399-430.
Minners P.M. Family Resources And Stress Associated With Having A Mentally Retarded Child. American Journal of Mental Retardation 1988; 93 (2): 184-19
Mccubbin A.M, Huang S.T. Family Strengths In The Care Of Handicapped Children: Targets For Intervention. Family Relations. 1989; 38: 436-443.
Bilge A, Çeber E, Demirelöz M, Akmeşe Z.B. Zihinsel Engellilerin Ebeveynlerine Verilen Cinsel Sağlık Ve Üreme Sağlığı Eğitiminin Zihinsel Engelliler İçin Etkililiğinin Belirlenmesi Projesi. Ege Üniversitesi Araştırma Fonu Proje Raporu. Zihinsel Yetersiz Çocukları Yetiştirme ve Koruma Vakfı. Proje No:10-ASYO-001.
Bilge A, Çeber E, Demirelöz M, Akmeşe Z.B. Zihinsel Engellilerin Ebeveynlerine Verilen Cinsel Sağlık Ve Üreme Sağlığı Eğitiminin Zihinsel Engelliler İçin Etkinliğinin Belirlenmesi. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi 2012; 33 (3).
Glidden L.M, Schoolcraft S.A. Depression: Its Trajectory And Correlates In Mothers Rearing Children With Intellectual Disability. J Intellect Disabil Res. 2003; 47: 250-263.
Hastings R.P. Child Behaviour Problems And Partner Mental Health As Correlates Of Stress In Mothers And Fathers Of Children With Autism. J Intellect Disabil Res. 2003; 47: 231-237.
Esdaile S.A, Greenwood K.M. A Comparison Of Mothers‟ And Fathers‟ Experience Of Parenting Stress And Attributions For Parent Child İnteraction Outcomes. Occup Ther Int 2003; 10: 115-126.
Uğuz ġ, Toros F, İnanç Y.B, Çolakkadıoğlu O. Zihinsel Ve/Veya Bedensel Engelli Çocukların Annelerinin Anksiyete, Depresyon Ve Stres Düzeylerinin Belirlenmesi. Klinik Psikiyatri 2004; 7 (42): 42-47.
Keskin G, Bilge A, Engin E, Dülgerler ġ. Zihinsel Engelli Çocuğu Olan AnneBabaların Kaygı, Anne-Baba Tutumları Ve Başa Çıkma Stratejileri Açısından Değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2010; 11 (1): 30-37.
Bilge A, Öğce F, Genç R.E, Oran N.T. Algılanan Stres Ölçeği (ASÖ)‟nin Türkçe Versiyonunun Psikometrik Uygunluğu. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2009; 2 (25): 61-72.
Köker S. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi; “Normal Ve Sorunlu Ergenlerde Yaşam Doyumu Düzeyinin Karşılaştırılması” Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara-1991.
Cohen S, Kamarck T, Mermelstein R. A Global Measure Of Perceived Stres, Journal of Health and Social Behavior, 1983; 24(4): 385-396.
Diener E, Emmons R, Larsen R.J, Griffin, S. The Satisfaction Withlife Scale, Journal of Personality Assessment, 1985;49:71–75.
Akkök F, Aşkar P, Karancı A.N. Özürlü Bir Çocuğa Sahip Anne Babalardaki Stresin Yordanması. Özel Eğitim Dergisi 1992; 1 (2): 8 –12.
Duygun T, Sezgin N. Zihinsel Engelli Ve Sağlıklı Çocuk Annelerinde Stres Belirtileri, Stresle Başaçıkma Tarzları Ve Algılanan Sosyal Desteğin Tükenmişlik Düzeyine Olan Etkisi. Türk Psikoloji Dergisi 2003; 18 (52): 37 – 52.
Aysan F, Özben ġ. Engelli Çocuğu Olan Anne Babaların Yaşam Kalitelerine İlişkin Değişkenlerin İncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi 2007; 22: 1-6.
Ergin D, ġen N, Eryılmaz N, Pekuslu S. ve ark. Engelli Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Depresyon Düzeyi Ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2007; 10 (1): 43-44.
Bahar A, Bahar G, Savaş A.H, Parlar S. Engelli Çocukların Annelerinin Depresyon Ve Anksiyete Düzeyleri İle Stresle Basa Çıkma Tarzlarının Belirlenmesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2009; 4 (11): 107.
Köksal G, Kabasakal Z. Zihinsel Engelli Çocukları Olan Ebeveynlerin Yaşamlarında Algıladıkları Stresi Yordayan Faktörlerin İncelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi 2012; 32: 71-91.
Kaner S. Engelli Çocuğu Olan Anababaların Algıladıkları Stres, Sosyal Destek Ve Yaşam Doyumlarının İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi Kesin Raporu. 29 Nisan 2011, http://acikarsiv.ankara.edu.tr/eng/browse/498/798.pdf?show
Raina P ve ark. The Health And Well-Being Of Caregivers Of Children With Cerebral Palsy. Pediatrics 2005 Jun; 115 (6): 626-36.
Krstıć T, Oros M. Coping With Stress And Adaptation In Mothers Of Children With Cerebral Palsy. Med Pregl 2012; LXV (9-10): 373-377.
Leung C, Fan A, Sanders M.R. The Effectiveness Of A Group Triple P With Chinese Parents Who Have A Child With Developmental Disabilities: a randomized controlled trial. Res Dev Disabil, 2013 Mar; 34 (3): 976-84.
Yıldırım F, Conk Z. Zihinsel Yetersizliği Olan Çocuğa Sahip Anne/Babaların Stresle Başa Çıkma Tarzlarına Ve Depresyon Düzeylerine Planlı Eğitimin Etkisi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2005; 9 (2).
Deniz M.E, Dilmaç B, Arıcak O.T. Engelli Çocuğa Sahip Olan Ebeveynlerin Durumluk-Sürekli Kaygı Ve Yaşam Doyumlarının İncelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 2009.
Sarı Y.H. Zihinsel Engelli Çocuğu Olan Ailelerde Aile Yüklenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2007; 11(2): 33-40.
Kaçmaz N. Tükenmişlik (Burnout) Sendrom. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi 2005; 68 (1): 29-32.
Sencar B. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi; “Otistik Çocuğa Sahip Ailelerin Algıladıkları Sosyal Destek ve Stres Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi” Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İzmir -2007.