İSLÂM HUKUKUNDA ÇEVRE BİLİNCİ ALGISI ÜZERİNE

İslâm Hukukunun klasik kaynaklarında günümüz şekliyle sistematik birçevre hukukundan söz etmek mümkün olmamakla beraber çevre hukukuna zeminteşkil edecek Kur’an ve sünnette genel ilkeler mevcuttur. İslâm hukukunun temelkaynağı Kur’an-ı Kerim’de çevre koruma bilincini sağlayan birçok âyet vardır. Hz.Peygamber’in Sünnetinde de hem fiili hem de kavli birçok hadis yer almaktadır.Kur’an ve Sünnette yer alan ilke ve esaslar, Müslümanlara çevre bilinci hususundaönemli bir sorumluluk yüklemektedir. Bu bakımdan çevre kaynaklarınınsürdürülebilirliğinin sağlanması, insanların ihtiyaçlarını temin gayesiyle yaratılançevrenin bütün ögeleriyle korunması da hayati derecede önem arz etmektedir.Çevre ile ilgili uluslararası düzenlemelerin olmadığı hatta gündem bile yapılmadığıdönemlerde İslam âlimlerinin çevre korumaya dair evrensel nitelikli görüş beyanetmeleri fıkıh mirası açısından ileri bir aşama olarak kayda değerdir.

ENVIRONMENTAL AWARENESS IN TERMS OF İSLÂMIC LAW

While it is not possible to mention about systematic environmental law in the classical sources of İslâmic Law today, there are general principles in the Qur'an and circumcision which will form the ground for environmental law. There are many verses in the Qur'an that provide environmental protection awareness. In the Sunnah of the Hz. Prophet, there are many hadiths that both he did and said. The principles and rudiments in the Qur'an and in the Sunnah give an important responsibility to the Muslims about environmental awareness. In this respect, it is crucially important to ensure the sustainability ofenvironmental resources and to protect the environment (that is created to meet the needs of the people) with all its resources. When there are no international regulations on the environment or even agenda, İslâmic scholars' declaration of universal opinion on environmental protection is worthwhile as an advanced stage of fiqh heritage.

PDF

___

Abak, Ayla. Çevre Bilinci. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah eş-Şeybânî. el-Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Aktaş, Hamza. “İslâm’da Çevre Bilinci Eğitimi”. Uluslararası Katılımlı Çevre Sempozyumu Bidiriler Kitabı, (Gümüşhane, 24-26 Ekim 2013). Ed. İhsan Günaydın. Gümüşhane Üniversitesi, ÇEKUD, 2014.
Akyüz, Hüseyin. “Ot, Su ve Ateş’in Ortak Kullanımı İle İlgili Bir Hadisin Güncel ve Evrensel Değeri”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4/1 (2015).
Akyüz, Hüseyin. “Çevre Dostu Bir Peygamber, Hz. Muhammed”, Turkish Studies International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 9/2 (Winter 2014).
Armağan, Servet. “İslâm’da Çevre ve Korunması”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 15 (2010).
Bayrakdar, Mehmet, İslâm ve Ekoloji, Ankara: D.İ.B. Yayınları, 1992.
Berkes, Fikret-Kışlalıoğlu, Mine. Ekoloji ve Çevre Bilimleri, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1990.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. El-Muğira. Sahîhu’l-Buhârî, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Coşkun, Ahmet. “Çevre Kirlenmesi Problemine İslâmi Açıdan Bir Bakış”. Erciyes Ü. İ. F. Dergisi 3 (Ağustos-1986).
Deliser, Bilal “İslâm’da Çevre Felsefesinin Kur’anî Temelleri”, Uluslararası Katılımlı Çevre Sempozyumu Bidiriler Kitabı, (Gümüşhane-24-26 Ekim 2013) Ed.İhsan Günaydın. Gümüşhane Üniversitesi, ÇEKUD, 2014.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. El-Eş’as b. İshak el-Ezdî es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı Meâl-Tefsir.İstanbul: İşaret Yayınları, 1999.
Görmez Mehmet v.dğr. Hadislerle İslâm. Ankara: D.İ.B.Yayınları, 2015.
Görmez, Kemal. Çevre Sorunları ve Türkiye. Ankara: Gazi Kitabevi, 1997.
Gümüş, Arife. Türkiye’de Çevre Koruma ve Ekonomik Büyüme İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 1998.
Gümüş, Sadrettin v.dğr. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. Ankara: D.İ.B.Yayınları, 2012.
Gürbüz, Faruk. Kur’an’da Denge, İstanbul: Denge Yayınları, 1997.
Güven, Mustafa. “Kur’an’ı Kerim’de Çevre Bilincine Dair Bazı Ahlâki Esaslar”, Birey ve Toplum Dergisi, 4/8, (Güz, 2014).
Hamamcı, Can. Çevrebilim. 2. Baskı. İstanbul: İmge Kitabevi, 1997.
Haneef, Sayed Shah Sikandar. “İslâm’da Çevre Hukukunun Prensipleri”. Trc. Abdullah Çolak, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 11 (2008).
İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
İbnü’l-Kayyim. et-Tıbbu’n-Nebevî. Trc. Abdülvehhab Öztürk. Ankara: Kahraman Yayınları, 2013.
Kayhan, Mustafa. “İslâm’da Çevre Hukukunun Tarihi Seyri ve Osmanlı Devletindeki Uygulamaları”. Ululararası Katılımlı Osmanlı Bilim ve Düşünce Tarihi Sempozyumu, (Ankara, 08-10 Mayıs 2014). Ed. Mehmet Fatih Gökçek. Ankara: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları, 2014.
Kula, Naci. “Kur’an Işığında İnsan-Çevre İlişkisinin Ruh Sağlığı Açısından Önemi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/9 (2000).
Kurban, Yasin. “İslâm Hukukunda Çevre Mülkiyet İlişkisi”. EKEV Akademi Dergi 16/53 (Güz 2012).
Kuzudişli, Ali. "Çevre Bilincinin Gelişmesine Dinin Katkısı ve İslâm'ın Çevre Duyarlılığıyla Eleştirilebilecek Bazı Temel Öğretileri”. Uluslararası Katılımlı Çevre Sempozyumu Bidiriler Kitabı (Gümüşhane Üniversitesi, 24-26 Ekim 2013). Ed. İhsan Günaydın. Gümüşhane Üniversitesi, ÇEKUD, 2014)
Masri, el-Hafız B.A. “İslâm ve Ekoloji”. Terc. Murat Çiftkaya. İstanbul: İGDAŞ Yayınları, 1997.
Mert, Muhit. "Çevre Bilinci Oluşturmada İslâm'ın Katkısı Üzerine". Uluslararası Çevre ve Din Sempozyumu (İstanbul, 15-16 Mayıs-2008). Ed. Fahri Kayadibi. (İstanbul İlahiyat Fakültesi: Haziran 2008).
Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc en-Neysâbûrî. Sahihu Müslim. İstanbul:Çağrı Yayınları, 1992.
Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali el-Horasânî. Sünenü’nNesâî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Özdemir, İbrahim -Yükselmiş, Münir. Çevre Sorunları ve İslâm. Ankara: D.İ.B. Yayınları, 1997.
Özdemir, Recep. “İslâm’da Çevre Hukukunun Genel Esasları”, II. Uluslararası Çevre ve Ahlak Sempozyumu Bildiriler Kitabı (Adıyaman Üniversitesi, 24-26 Ekim 2014). Ed. Ahmet Pınarbaşı, Murat Pala. Adıyaman: İSEM, 2014.
Özvar, Erol. “İslâm ve Çevre”. Osmanlı İmparatorluğunda Çevre ve Şehir. İstanbul: İstanbul Medeniyet Üniversitesi ve TC. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Aralık-2015.
Sancaklı, Saffet. “Hz. Peygamber’in Çevrecilik Anlayışı”. İslâmi Araştırmalar Dergisi 14/3-4 (2001).
Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevra. Sünenü’t-Tirmzî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Toksarı, Ali. “Emanet”. İslam’da İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi, İstanbul: M.Ü.İ.F. Vakfı Yayınları, 1997.
Turgut, Nükhet. Çevre Hukuku. Ankara: Savaş Yayınevi, 1998.
Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. Sadeleştirenler: İsmail Karaçam, Emin Işık, Nusrettin Bolelli, Abdullah Yücel.İstanbul: Azim Dağıtım, 1992.
Yıldırım, Ferzan B. Çevre Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İGDAŞ Yayınları, 1997.
Yıldırım, Mustafa. Mecelle’nin Külli Kaideleri. İzmir: Tibyan Yayıncılık, 2015