HADİS HIRSIZI (SÂRİKU’L-HADÎS): BİR CERH TERİMİNİN ANLATTIKLARI

Hadis hırsızlığı (sarikatu’l-hadîs) terimini kısaca, “Bir ravinin muteber olmayan bir yolla aldığı bir hadisi, çoğunlukla onda birtakım değişiklikler yaparak, bir başkasına rivayet etmesidir.” biçiminde tanımlamak mümkündür. Hadis hırsızının (sâriku’l-hadîs) sened ve metin üzerinde gerçeği saptıran tasarruflarda bulunması, bu eylemi sıradan bir usûl hatası olmaktan çıkarmaktadır. Hadis hırsızlığı bilinçli yapılan bir fiildir ve bunu yapan ravinin bu işten bazı beklentileri bulunmaktadır. Hadis hırsızlığı, hadisi çalınan ravi açısından bir hak ihlali sayılmıştır. Dolayısıyla bu yargı beraberinde birtakım sorular ortaya çıkarmıştır: Hak sahibi ravi, bu hakkı nasıl elde etmiştir? Hadisinin çalınması ona ne tür bir zarar vermektedir? Hadis rivayetini, hırsızlığa neden olacak kadar değerli kılan şey nedir? Bu sorular, hadis hırsızlığı teriminin arka planını öğrenmeye çalışırken araştırdığımız sorulardan bazılarıdır. Bu makalede aynı zamanda hadis hırsızlığının nasıl yapıldığı iki temel grupta, örneklerle birlikte açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Hadis hırsızlığı, hadis hırsızı, cerh ıstılahları, sarikatü’l-hadis, sâriku’l-hadis, mesruk.

STEALING HADITH (SARIQAT AL-HADITH): WHAT A JARH TERM IS TELLING

Stealing hadith (Sariqat al-hadith) is briefly means that “a narrator obtains a hadith without duly and narrates it by usually making some changes on them.” Due to the thief of hadith (sariq al-hadith) done some changing in the sanad and text, it is that more than an ordinary procedural error. The stealing hadith is an act which was consciously done and the narrator expected some interest from this action. The stealing hadith is voilation of rights, in the view of the narrator whose hadith was stolen. But, how the narrator, who is the owner, achived this rights? How he was harm by the theft of his hadith? What made the narration is so valuable? These are some of the questions while I was searching the stealing hadith and its background. In this article, I also tried to explain how the theif of hadith was done it, in two basic groups by some examples.

Keywords:

Stealing hadith, theif of hadith, science of invelidation, sariq al-hadith sariqat al-hadith.,

PDF

___

A’zami, Muhammad Mustafa, Studies in Early Hadith Literature, American Trust Publication, Indianapolis 1978.
Aydınlı, Abdullah, Hadis lstılahları Sözlüğü, İFAV yay. İstanbul 2011.
Beyhakî, Ebü Bekr Ahmed b. el—Hüseyin b. Ali (ö. 458/1066), el—Câmi’ li— şuabi'l—îmân, thk. Muhtar Ahmed en—Nedvî, Mektebetü’r—rüşd, Riyad 2003.
Bezzâr, Ebü Bekr Ahmed b. Amr b. Abdülhâlik el—Basrî (ö. 292/905) Müsned, (el-Bahrü’z-zehhâr), thk. Mahfuzurrahman Zeynullah, Müessesetü ulumi'l—Kur'ân, Medine 1988.
Brown, Jonathan A.C. Hadith Muhammad ’s Legacy, A One World Book, Oxford 2011.
Buhârî, Ebü Abdullah Muhammed b. İsmail (ö. 256/870), et—Tarihü’l-kebir, Darü’l—kütübi’l—ilmiyye, Beyrut ty.
Dârekutnî, Ebü'l—Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed (ö. 385/995), el—İlelü’l—vâride fi ’l- ehâdîsi’n-nebeviyye, thk. Mahfuzürrahman Selefi, Daru T aybe, Riyad 1985.
, Ta ’likatü’d—Dârekutnî ale 'l—mecrühîn l-İbn Hibbân el-Büstî, thk.
Halil b. Muhammed el—Arabî, Dâru’l—kütübi’l—İslâmî, Kahire 1994.
Ebü Nuaym el—İsfahânî, Ahmed b. Abdullah b. İshak (ö. 430/ 1038), et—Tıbbu ’n- nebevî, thk. Mustafa H. Dönmez et—Türkî, Dâru İbn Hazm, Beyrut 2006.
Efendioğlu, Mehmet, “Mesrük”, DİA, c. 29, s. 336.
Gavrî, Seyyid Abdülmacid, Mu ’cemu elfâz ve ibârâti’l—cerh ve 't-ta ’dîl el-meşhüre ve 'n—nâdire, Daru İbn Kesîr, Dımaşk 2007.
Hâşimî, Sa’dî b. Mehdi, Ebü Zur ’a er—râzî ve cuhüduhu Ş ’s—sünneti ’n-nebeviyye, İmâdetü’l—bahsi’l—ilmiyye, Medine 1982.
Hatib el—Bağdâdî, Ebü Bekr Ahmed b. Ali b. Sabit (ö. 463/ 1071), el—Kifâye jî ilmi 'r-rivâye, thk. Ebu Abdillah es—Sürikî, Mektebetü’l—ilmiyye, Medine ty.
, el—Câmi’ li-ahlâki’r-ravi ve âdâbü’s—sami’, Mahmüd Tahhan,
Mektebetü'l—Maârif, Riyad 1983.
İbn Adiy, Ebü Ahmed Abdillah b. Adiy el—Cürcânî, (ö. 365/976) el—Kâmil fî duafâi ’r—rı'câl, thk. Adil Ahmed el—Mevcüd, Dârü'l—kütübi’l—ilmiyye, Beyrut ty.
İbn Ebî Hâtim, Ebü Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris, (ö. 327/938), İlel, thk. Grup, Riyad 2006.
İbn Hanbel, Ebü Abdillah Ahmed b. Muhammed eş—Şeybanî (ö. 241/855), Müsned, thk. Şuayb el—Arnaut Vd. Müessesetü’r—Risâle, Beyrut 1997.
, Kitâbü ’l—ilel ve ma 'rifetı' 'r—rical, thk. Vasiyyullah b. Muhammed
Abbas, Dâru’l—hânî, Riyad 2001.
İbn Hibbân, Ebü Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el—Büstî, (ö. 354/965), Kitâbü ’l—mecrühîn mine ’l—muhaddisîn, thk. Hamdi b. Abdülmecid b. İsmail es—Selefi, Dârü’s—Sumey’î, Riyad 2000.
, Kitâbu’S—sikât, Dâiretü'l—Maârifı'l—Osmaniyye, Haydarabad 1973.
İbn Huzeyme, Ebü Bekr Muhammed b. İshak b. Huzeyme es—Sülemi (ö. 311/924) Sahîh, thk. Muhammed Mustafa A'zami, el—Mektebü’l—lslâmî, Beyrut 1975.
İbn Kesir, Ebü'l—Fida İmadüddin İsmail b. Ömer (ö. 774/ 1373), İhtisâru ulümı' ’l- hadîs, thk. Ahmed Muhammed Şakir, Dârü’l—kütüb, Beyrut 1994.
İbn Kutluboğa, Ebü’l—Adl Zeynüddîn Kasım b. Kutluboğa b. Abdullah İbn Kutluboğa (ö. 879/ 1474), T âcü’t-terâcim, thk. Muhammed Hayr Ramazan Yusuf, Dârü'l—kalem, Dimaşk 1992.
İbn Sa’d, Ebü Abdillah Muhammed b. Sa’d b. Menî’ Zührî İbn Sa’d, (ö. 230/845) et—Tabakâtü ’l—kübrâ, thk. Ali Muhammed Ömer, Mektebetü’l—hanci, 2001.
İbnu’l—Cevzî, Ebü'l—Ferec Cemaleddin Abdurrahman b. Ali (ö. 597/ 1201), Kitâbü’l—mevzüât, thk. Nureddin b. Şükri Boyacılar, Mektebetü edvâu’s—selef, Riyad 1997.
İbnu’l—Kayserânî, Ebü'l—Fazl Muhammed b. Tahir (ö. 507/ 1113), T ezkiretü’l— huşaz, thk. Hamdi b. Abdülmecid b. İsmail es—Selefî, Dârü’s—sumey’i, Riyad 1994.
İbnü's—Salâh Ebü Amr Takiyyüddin Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Müsâ Şehrezürî (ö. 643/ 1245), Ulümü’l-hadis, thk. Nureddin ltr, Dârü'l—fikr, Dımaşk 1984.
İbrahim Mustafa Vd. el-Mu ’cemü ’l—vasît, Çağrı Yay. İstanbul 1986.
Kuzudişli, Ali, Rivayetlerde Sarmal Özellik, Tıbyan Yay. İzmir 2012.
Mizzî, Ebü'l—Haccac Cemaleddin Yusuf b. Abdurrahman b. Yusuf (ö. 742/1341), T ehzibü ’l—Kemal fî esmai’r—rical, thk. Beşşar Avvad Maruf, Müessesetü'r—risâle, Beyrut 1983.
Muhammed Halef Selame, Lisânü’l—Muhaddisîn, c. 5, s. 232. (Bu kitap için Şamile hadis programına bakınız.)
Muvaffak b. Abdullah b. Abdülkâdir, el—Beyân ve ’t-ta ’rîf bi—sarikatı' ’l—hadîsı' ’n- nebeviyyi ’ş-şerîf, Dâru’t—tevhîd, Riyad 2007.
Müslim b. el—Haccâc Ebü'l—Hüseyn el—Kuşeyri en—Nisâbürî (ö. 261/875), Sahih, thk. Muhammed Fuad Abdülbaki, Dâru İhyai'l—kütübi'l—arabiyye, Kahire 1955.
Ramhürmüzî, Ebü Muhammed b. Hallad Hasan b. Abdurrahman (ö. 360/970), el—Muhaddisü’l—fâsıl beyne’r—râvî ve 'l—vâî, thk. Muhammed Accac Hatib, Darü'l—Fikr, Beyrut 1971.
Sehavî, Ebü’l—Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân (ö. 902/ 1497), Fethü’l—mugis bi-şerhi elfiyyeti’l—hadis li'l-Irâki, thk. Abdulkerim b. Abdillah, Dârü'l— minhâc, Riyad 2004.
Suyutî, Ebü'l—Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr (ö. 911/1505), T edrîbü ’r-râvî Ş şerhi T akrîbi ’n—Nevevî, thk. Nazar Muhammed el—Fârayâbî, Mektebetü’l—kevser, Beyrut 1994.
Taberânî, Ebü'l—Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyüb el—Lahmî (ö. 360/971), el— Mu’cemü’l—kebîr thk. Hamdi Abdülmecîd es—Selefi, Mektebetü İbn Teymiyye, Kahire 1983.
, Müsnedü’ş—şamiwîn, thk. Hamdi Abdülmecîd es—Selefi,
Müessesetü’r—risâle, Beyrut 1989.
Tahavî, Ebü Ca“fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el—Ezdî (ö. 321/933), Şerhu müşkili’l—âsar, thk. Şuayb el—Arnaut, Müessesetü'r—risâle, Beyrut 1994.
Ukaylî, Ebü Cafer Muhammed b. Amr b. Musa b. Hammâd Ukaylî (ö. 322/934), ed—Duafâü’l—kebir, thk. Abdülmu’ti Emin Kal’aci, Dârü'l—kütübi'l—ilmiyye, Beyrut 1984.
Zebîdî, Ebü'l—Feyz Murtaza Muhammed b. Muhammed (ö. 1205/ 1791), T âcu ’l- arüs min cevâhiri ’l—kâmüs, thk. Mustafa Hicazî, Vizaretü'l—İ’lam, 1989.
Zehebî, Ebü Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz (ö. 748/1348), Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, thk. Hassan Abdulmennân, Beytü’l—efkâri’d— düveliyye, Beyrut 2004.
, el—Mâkı'zafî ilmi mustalahi'l—hadis, thk. Abdülfettah Ebü Gudde,
Mektebetü'l—matbuati'l—lslâmiyye, Halep 1985.
, Târîhü’l—İslâm ve vefeyâtü’l—meşâhiri ve'l—a’lâm, thk. Ömer
Abdüsselâm Tedmîrî, Dârü’l—kitâbi’l—arabî, Beyrut 1991.
Zirikli, Hayreddin (ö. 1396/1976), el—A’lâm —kamusu teracim li—eşheri’r—rı'cal ve 'n—nisa—, Daru’l—ilmi’l—malayîn, Beyrut 2006.