Ortakonuş (Anamur-Mersin) kurşun-çinko cevherleşmelerinin mineralojisi ve jeokimyasal özellikleri

Ortakonuş Pb-Zn cevherleşmeleri Anamur(Mersin')in kuzey ve kuzeydoğusunda yer almaktadır. Yörede temeli Permiyen öncesi yaşlı metamorfik serilerden meydana gelen ve Alanya Birliği'ne ait düşük dereceli metamorfizma izleri taşıyan Mahmutlar formasyonu, üstte Çekiçdağı formasyonu ve en üst birimi isePaleosen-Eosen yaşlı Kışla ve Pınarlar formasyonları oluşturmaktadır. Bunların üzerine KB yönlü ve tektonik olarak üzerleyen Aladağ Birliği bünyesinde Demirkazık formasyonu gelmektedir. Cevherleşmeler, Aladağ Birliğine ait Örendüzü üyesine bağlı dolomitik kireçtaşlan bünyesinde damar ve mercekler şeklinde yerleşmiştir.Cevherleşmenin ana minerali ' galenit, sfalerit, daha az miktarda pirittir. Dönüşüm ürünü olarak markazit, smitsonit, serüzit, anglezit, hidrozinkit, götit, limonit, flumbo jarosit, lepidokrozit bunlara eşlik etmektedir. En yaygın gang minerali kalsit ve ankerittir. Ana sülfitler çokluk sırasına göre PbS, ZnS ve FeS2 'dir. Cevher parajenezlerine ait oluşan bu mineraller ve bunların optik özellikleri ile sfalerit bünyesinde, % 0.03-1.45. aralığında değişen Fe, 2-32 ppm aralığında bulunan Ni, 11-165 ppm'lik Ag, ortalama 700 ppm'lik Cd, 200 ppm'lik Mn, galenitte 38-55 ppm Ag ve 0.7 ppm Ni ve 213 ppm'lik Sb element oranlarının varlığı ve ayrıca Ba, Sr zenginleşmesi görülmektedir. Bölgede kaynak teşkil edebilecek herhangi bir magmatik gelirim veya volkanik bir harekete rastlanılmamıştır. Yankayaçlar içerisinde bulunan metal iyonlarının remobilize olarak çeşitli süreksizlik zonlarına yerleştiği söylenebilinir.

The mineralogy and geochemical features of Ortakonuş (Anamur-Mersin) lead-zinc deposits

The Ortakonus lead-zinc deposit is located in the N and NE of the Anamur/Mersin. The basement in the region is represented, by the low-grade metamorphics of the Mahmutlar formation consisting of Pre-Permian metamorphic rocks forms the oldest unit and Çekiçdağı formation and the youngest unit is Kışla and Pınarlar formation of Alanya tectonic unit. The Aladağ unit technically overlying with the Alanya tectonic unit begins with Demirkazık Formation. The lead-zinc deposits occur in Jurasic aged Örendüzü members which are limestone and dolomite. The ores are generally vein and in lenticelform. The main minerals of theores are galena and sphalerite. This mineral accompaniet in lesser amount by pjrite. Sphalerite is converted to smithsonite and galenite is converted to anglesite and serüsite, pyrite is converted to marchasite and goethite, hydrozinkite, lepidocrochlte, limonite and flumbo jarosite. The gangue minerals are calcite and ancherite. The abundance order of the components are as PbS, ZnS and FeS2. Analytical data indicated that sphalerite contained 0.74 %Fe, 13.3 ppm of Ni, 86 ppm of Ag, 700 pmm of Cd, 200 ppm of Mn and galena contained 38-55 ppm of Ag, 0.7 ppm of Ni, 213 ppm of Sb, and Ba and Sr are also detected. All the evidences indicate that the main mineralization source has no relation with magmatism and volcanic proceses.The ions set up could result in such mineralization along with the previously formed fractures and the faults during and shortly after the emplacent of the carbonates. Later events, such as, atmospheric and hydrothermal interactions, should shaped the mineralization resulting in the formation of the carstic structures and remobilizations.

___

Al-Bassam,K.S., Hak, J., ve Watkinson, D.H., 1982. Contribution to origine of the Serguza lead-zinc-pyrite deposits, Northen Iraq: Mineralium deposita, 17,133-149.
Anıl, M., ve Yıldırım, M., 1984.Ortakonuş Kurşun-Çinko Madeninin yeraldığı Aladağ Birliğinin Petrografik ve jeokimyasal İncelemesi, Madencilik dergisi, 3,15-19.
Anıl, M., (1992), Engizek Baritli-Kurşun-Çinko Yataklarının Jeolojik, Metalojenik ve Ekonomik incelemesi Tübitak Raporu YBAG-005.
Aslaner, M., 1977. Türkiye Bakır-Çinko-Kurşun Yataklarının Jeolojisi ve Bölgesel Sınıflamasıyla Plaka Tektoniği yönünden incelenmesi. K.T.U. yayınları, No:85, 70s.
Ayhan, A.,1 1978. Aladağ Yöresi Karbonatlı Pb-Zn Yataklarının Kökeni, TJK Bülteni, 26,2,103-116.
Ayhan, A., Küpeli, Ş. ve Amstutz, G.G., 1992, Attepe (F eke-Adana) demir yatağının bitişiğindeki pirit oluşumları; MTA derg.,114, 85-94.
Blümel, R., 1965. Die Blei-Zinklagerstaette von Anamur (Türkei) und ihr geologichscher Rahmen, vorgelegt von Geog Friedrich Blümel aus Dachau (Doktora tezi).
Çopuroğlu, İ., 1996. Karalar-Gazipaşa (Antalya) Galenit - Barit Yatağının Mineralojik- Petrografik ve Jenetik İncelenmesi, MTA derg. 118.
Güleç, N., ve Erler, A., 1983. Masif sülfit yataklarındaki piritlerin karakteristik iz element içerikleri, Türkiye Jeol. Kur.Bült., 26,2,145-152.
Özgül, N., 1976. Torosların bazı temel özellikleri: Türiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 19, 65-78.
Mercer, W., 1976, Minor elements in metal deposits in sedimantary rocks, A review of the resent literature: Handbook of strata-bound and stratiform oe deposits. K.H.Wolf (ed.), Elsevier, Amsterdam, 4, 396-425.
Panto, G., 1972. Electron-probe check of Fe distrubition in sphalerite grains of the Nagybörzsony hydrothermal ore deposits, Hungary: Min. Deposita, 7,126-140.
Raiswell, R., and Plant,J., 1980. The incorporation of trace elements into pyrite during diagenesis of black shales, Yorkshire, England. Econ. Geool., 75, 684-699.
Ramdohr, P., 1980. The ore mineralsand their intergrawths, Pergaman press, Oxford, 1200 s.
Temur, S., 1992. Bolkardağ (Ulukışla-Niğde) Pb-Zn Yataklarının Mineralojik İncelemesi M.T.A. Der. Sayı 112.74-81 s.
Temur, S., 1996. Horzum (Kozan-Adana) ve Bolkardağı (Ulukışla-Niğde) yöresi Zn-Pb yataklarına ait piritlerin iz element konsantrasyonlarımın karşılaştırılması. K.T.Ü. Jeol. Müh. Böl. 30.yıl Semp., Bildiriler 67-82 syf.
Ulu, Ü., 1989. Gazipaşa (Antalya ili) bölgesinin jeolojisi: doktora tezi, İ.Ü. Fen Bilimleri Enst., 209, istanbul.
Usta, D., 2000, Anamur-Bozyazı dolayının jeolojisi, MTA Raporu., 108 syf, Ankara.
Yetiş, C., 1987, Paleozoic-Mesozoic Stratigraphy of the Feke-Fekedağ (Adana) area (Eastern Taurus). Geosound, 16, 29-51.
Yetiş, C.,1991., Aydıncık - Karaseki (Mersin) Dolayının Mesezoyik Stratigrafisi ve Mesezoyik dolomitlerinin Jeteknik Özellikleri Ç.Ü. Arş. Fonu (M.M.F. 90-3), 51 s.
Yüksel, M., 1985, Geology of the Aydıncık (Mersin) Region, Central Taurus, Turkey. M.E.T.U., dept. of Geology Master Thesis 70 p.