Madenli (Gelendost-Isparta) manyezit cevherleşmesinin jeolojisi ve jeokimyasal özellikleri

Madenli manyezit cevherleşmesi, Isparta ili Gelendost ilçesinde bulunmaktadır. Manyezit cevheri, Orta Toroslar' da bulunan Isparta Büklümü'nün doğusundaki Beyşehir-Hoyran naplarının bir bölümünü oluşturan Alpin tipi Şarkikaraağaç Ofiyolitleri içerisinde, az yada yoğun biçimde serpantinleşmişkahverengimsi-sarımsı renkli harzburjit ve dunitlerin içerisinde yataklanmıştır. Manyezit oluşumları, topoğrafik olarak üst seviyelerde ağsal, alt kesimlerde ise bireysel damarlar şeklinde olmak üzere iki farklı tip yataklanma şekli göstermektedir. Manyezit damarlarının kalınlığı 60-90 cm arasında gözlenirken, ağsal manyezitlerin kalınlığı milimetre ile 10 cm arasında değişmektedir. Her iki tür manyezit oluşumunun mineral parajenezinde, manyezit, kalsit, serpantin, karışık tabakalı kil mineralleri, smektit, dolomit ve talk izlenmiştir. Manyezit cevherleşmesinden alınan örneklerin iz element dağılımları grafiklerle karşılaştırılarak değerlendirilmiş ve sadece Ba ve Sr iyonlarının normalden yüksek değerler gösterdiği belirlenmiştir. Bu durumun da yöredeki barit cevherleşmelerini oluşturan BaSO4'lı hidrotermal çözeltilerden kaynaklanmış olabileceği düşünülmektedir.Hidrotermal ve meteorik sular, Şarkikaraağaç ofiyolitlerinin yerleşiminin son evresinde meydana gelen serpantinleşme sonunda Alpin tektoniğinin etkisiyle gelişen kırık, çatlaklar içinden geçerken Mg++ iyonlarını almış ve serpantiniti ayrıştırmıştır. Hidrotermal ve meteorik sulardan ve ayrıca yakın çevredeki organik karbonca zengin şeyi ve karbonatlı kayaçlardan gelen çözülmüş C02 bakımından zengin bu suların, iyon haline geçen $Mg^{ + +}$ 'u da bünyelerine alarak manyeziti çökeltmiş olduğu düşünülmektedir.

Geology and geochemical characteristics of Madenli magnesite mineralization (Gelendost-Isparta)

Madenli magnesite mineralization is located in the Gelendost district of Isparta Province. Magnesite mineralizations taken place in serpentinized, brownish-yellowish harzburgites and dunites of Alpine type Şarkikaraağaç ophiolite related to Beyşehir-Hoyran nappes in the eastern flake of Isparta Angle (Central Tauride). Magnesite occurrences display two types of depositional form as stockwork type topographically, towards the uppermost part magnesites and individual veins at the lower levels. The thickness of magnesite veins varies between 60-90 cm, and millimeterto 10 cm in stockwork magnesite outcrops. Magnesite, calcite, serpentine, mixed layer clay minerals, smectite, dolomite, and talc are observed in the mineral paragenesis of both type magnesite occurrences. Dispersions of trace elements in magnesite samples were correlated with the graphics. In conclusion, the only Ba and Sr show high values. It is thought to be result from BaS04 solutions of barite mineralizations in the region. The magnesite mineralizations are thought to formed under the lower temperature conditions in the fractures by the reaction of $Mg^{+2}$ ions, derived from serpentinization of Şarkikaraağaç peridotites, and C02 derived from meteoric water and resulted from shale enriched in organic carbon and carbonate rocks in this region.

___

Abu-Jaber, N.S., Kimberley, M.M., 1992. Origin of Ultramafic-Hosted Magnesite on Margarita Island, Venezuela: Mineral. Deposita 27, 234-241
Akay,E., 1981.Bayşehir Yöresinde (Orta Toroslar)Olasılı Alt Kimmeriyern Dağ Oluşum İzleri:Türkiye Jeoloji Kurultayı Bülteni,26/2,26-29.
Andrew, T. and Robertson, A.H.F., (2002). The Beyşehir-Hoyran-Hadim Nappes: Genesis and Emplacement of Mesozoic Marginal and Oceanic Units of the Northern Neotethys in Southern Turkey: Journal of the Geol. Soc, v.159, no.5, pp.529-543.
Ayhan, A., ve Karadağ, M., 1985. Şarkikaraağaç (Isparta) Güneyinde Bulunan Boksitli Demir ve Demirli Boksit Yataklarının Jeolojisi ve Oluşumu: Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, c.28,s. 137-146.
Barnes, L. and O'Neil, J.R., 1969. The Relationship Between Fluids in Some Fresh Alpine-type Ultramafics and Possible Modern Serpentinisation, Western United States: Geological Society of America Bulletin, v.80, p.1947-1960.
Barnes, I., O'Neil, J.R., Rapp, J.B. and White, D.E.,1973. Silica-Carbonate Alteration of Serpentine: Wall-Rock Alteration in Mercury Deposits of the California Coast Ranges: Economic Geology, v.68, 388-398.
Barnes, I., O'Neil, J.R., and Trescases, J.J., 1978. Present Day Serpentinization in New Caledonia, Oman and Yugoslavia: Geochimica et Cosmoch Acta, v.42, 144-145.
Brydie, J.R., Fallick, A.E., Ilich, M., Maliotis, G., and Russell, M.J., 1993. A Stable Isotopic Study of Magnesite Deposits in the Akamas Area, N.W.C.Cyprus.: Trans. Instn. Min. Metali.Sect.B: Appl. Earth Sci.), v.102, p.550-553.
Cengiz, 0., 1991. Çarıksaraylar (Şarkikaraağaç-Isparta) Kuzeyinin Jeolojisi ve Kurşunlu Barit Yatakları:Yüksek Lisans Tezi, Akd.Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü, s.75, Isparta.
Cengiz, O., 1997. Şarkikaraağaç (Isparta) ile Hüyük-Doğanhisar (Konya) Arasındaki Barit Yatakları ve Oluşumu: Doktora Tezi, SDÜ. Fen Bilimleri Enstitüsü, s.247, Isparta.
Cengiz, O. ve Kuşçu, M., 2002. Yalvaç ve Şarkikaraağaç Bölgesindeki Listvenitlerde Gelişen Altın Potansiyelinin Araştırılması: SDÜ Araştırma Fonu No: 339.
Cengiz, O. ve Kuşçu, M., 2002. Şarkikaraağaç (İsparta) ile Hüyük (Konya) Arasındaki Barit Yataklarının Jeokimyasal Özellikleri ve Kökeni: MTA Dergisi, S.123-124, s.67-89, Ankara.
Cengiz, O. ve Kuşçu, M., 2003. Madenli ve Belceğiz Arasındaki Bölgenin Jeolojisi, Listvenitlerin Jeokimyası ve Gelişimi/Gelendost-Şarkikaraağaç, Isparta): TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası 56.Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özleri, 116-117, Ankara.
Chatsimitriades, E.A., Kelepertsiv, A.E., 1983. A Geological-Geochemical Study of Magnesiten from Northern Greece (Chalkidiki Peninsula), Oryktos Plontos 22,29-36.
Dabitzias, S.G., 1980. Petrology and Genesis of the Vavdos Cryptocrystalline Magnesite Deposits, Chalkidiki Peninsula, Northern Greece: Economic Geology, v.75,1138-1151.
Demirkol, C., ve Yetiş, C., 1985. Sultandağları Kuzey Batısındaki Allokton Birimlerin Jeolojisi: Ç.Ü. Jeoloji Mühendisliği, 22, 3-10.
Dumont, J.F., ve Kerey, E., 1975a. Eğirdir Gölü Güneyinin Temel Jeolojik Etüdü: Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 18/2,169-174.
Elitok, Ö., 2000. Şarkikaraağaç (Isparta) ve Çevresinin Jeoloji, Mineraloji ve Petrografisi: Doktora Tezi, S.D.Ü. Fen Bilimleri Enst,, Isparta (Yayımlanmamış).
Elitok, Ö., 2001. Geochemistry and Tectonic Significance of the Şarkikaraağaç Ophiolite in the Beyşehir-Hoyran Nappes, S W Turkey: 4 th International Symposium on Eastern Mediterranean Geology, Proceedings, 181-196, Isparta.
Fallick, A.E., Ilich, M. and Russell, M.J., 1991. A Stable Isotopic Study of the Magnesite Deposits Associated with the Alpine-type Ultramafic Rocks of Yugoslavia: Economic Geology, v.86, p.847-861.
Franz, E.D., Ponce, J., Wetzenstein W., 1979. Geochemie und Petrographie Der Magnesitlargers Tatten Das Alto Choparel Bolivien Radex-Rdsch, 1105-1119.
Franz, E.D., Marazidis, D., Werzestein, W., 1982. Geochemie Magnesium Carbonatischer Feuerfestrohstoffe Von Vavdos: Chalkidik/Griechenland-Radex. Rdsch, 966-706.
Gaur, G.S.C., Bagati, T.N., Nautiyal, S.P., 1979. Magnesite Deposit of Bagoli District Chamoli, Gahwal Himalaya: Preliminary Exploration Account. Himalayan Geol.9, 744-825.
Ilich, M., 1968. Problems of the Genesis and Genetic Classification of Magnesite Deposits: Geol. Carp.19, v.1, 149-160.
Irwin, H., Curtis, C. and Coleman, M., 1977. Isotopic Evidence for Source of Diagenetic Carbonates Formed During Burial of Organic-Rich Sediments: Nature, v.209-213.
Jedrysek, M.O. and Halas, S., 1990. The Origin of Magnesite Deposits From the Polish Foresudetic Block Ophiolites: Preliminary $delta^{13}C$ and $delta^{18}O$ Investigations: Terra Nova, V.2, p.154-159.
Kralik, M., 1977. Verbietungund Genese De Magnesitlagerstatte Von Eugui (Asturrea) W-Pyrenaen/Spanien: 179, Thesis Wien.
Kralik, M., Aharon, P., Schroll, E. and Zachmann, D., 1989. Carbon and Oxygen Isotope Systematics of Magnesites: A Review In: Magnesite. Geology, Mineralogy, Geochemistry and Formation of Mg-Carbonates (Monography Series on Mineral Deposits, 28) (Ed.by P.Moller), p.197-223, Gebruder Borntraeger, Berlin.
Kuşçu, M., Cengiz, O., 2003. Göller Bölgesinin (Isparta-Burdur) Farklı Kökenli Manyezit Cevherleşmelerinin Jeokimyasal Özellikleri; SDÜ. Mühendislik-Mimarlık Fakültesi 20.Yıl Sempozyumu Bildiri Özleri, 196-197, Isparta.
Maksimoviç, Z., Dangiç, A., 1974. The Study of Trace in Bodanov B. Cedl. Problems of Ore Deposition: Fourt Lagod Symposium, Varna 2,387-394.
Manav, H., 2001. Harmancık (Bursa) Manyezitlerinin Jeokimyasal Özellikleri: Geosound Yerbilimleri, ÇÜ., S.38.
Martiny, E., Rojkovic, I., 1977. Trace Elements in Magnesites of Slovakia (Central West Carphathians): Geol.Carpath 28, 311-322.
Moller, P., 1989. Minor and Trace Elements in Magnesite Monograph Series on Mineral Deposits: 28, 173-195, Gebrüder Borntrager. Berlin-Stutgart.
Morteain, G., Möller, P., Schley, F., 1982. The Rare Earth Element Contents and Origin of the Sprary Magnesite Mineralization of Tux-Lanersbach Enstachen Aim. Spiessnagel and Hochfilzen, Austria and the Lacustrine Magnesite Deposits of Aiani Kozani, Greece ND Bela Stena, Yugoslavia.: Econ. Geol. 77, 617-631.
Munita, S.C.A., 1979. Determinaco De Elementos Em Baixa Consentracao Em Concentraco De Tracos Em Amostras De Magnesita, Por Analize Por Activacao: 43, Thesis No, Iea.158 Sao Paulo.
Neal, C. and Stanger, G., 1984. Calcium and Magnesium Hydroxide Precipitation From Alkaline Groundwater in Oman, and Their Significance to the Process of Serpentinization: Mineralog.Mag., v.48, 237-241.
O'Neal, J.R., and Barnes, I., 1971. $C^{13}$ and $O^{18}$ Composition in Some Freshwater Carbonate Associated with Ultramafic Rocks: Western United States: Geochimica et Cosmochimica Acta, v.35, p.687-697.
Özgül, N., 1976. Toroslann Bazı Temel Jeolojik Özellikleri: Türkiye Jeoloji Kurultayı Bülteni, 1911, 65-77.
Özgül, N., Bölükbaşı, S., Alkan, H., Öztaş, H., Korucu, M., 1991b. Göller Bölgesinin Tektono-Stratigrafik Birlikleri: Ozan Sungurlu Simp., Bld. (Ed.S. Turgut), 213-237.
Öztürk, E.M., Öztürk, Z., Ayaroğlu, A., ve Acar, S., 1977. Şarkikaraağaç (Isparta) ve Dolayının Jeolojisi: MTA Enstitüsü Derleme No: 7045,190, (Yayınlanmamış).
Öztürk, E.M., Dalkılıç, H., Ergin, A., Avşar, Ö.P., 1981. Sultandağının Güneydoğusu ile Anamasdağı Dolayının Jeolojisi: MTA Genel Müdürlüğü Rapor No: 81-91 (Yayınlanmamış).
Pohl, W., 1990. Genesis of Magnesite Deposits-Models ND Trends: Geol. Rundschu 79:291-299.
Quemeneur, J., 1974. Les Gisements De Magnesite Du Pays Basque De La Magnesite Carde Geologique Et. Sedimentologie and Genese Dela Magnesite En Milieu Sedimantaire: 210, Thesis, Paris.
Rao, B.K., Sethumadhv, M.S., Prasad, M.H., Mahabaleshwar, T.D., Rao, A.V., 1999. Features and Genesis of Vein-Type Magnesite Deposit in the Doddakanya Area of Karnataka, India: Journal of the Geological Society of India, v.54, Issue.5, 449-465.
Redlich, K.A., 1990. Die Typen Der Magnesitlager, Stattlen: 2, Prakt. Geol. 17,300-310.
Schrool, E., 1961. Über Das Vorkommen Von Manesit İn Alpinen Salzlagerstatten Radex-Rdsch: 704-707.
Şenel, M., 1983. Discussion on the Antalya nappes: Geology of the Taurus Belt Int. Symp., 41-51 pp, Ankara.
Stanger, G., 1985. Silicified Serpentinite in the Şemail Nappe of Oman: Lithos, v.18,13-22.
Şenel, M., Gedik,İ., Dalkılıç, H., Serdaroğlu, M., Bilgin, A.Z., Uğuz, M.F., Bölükbaşı, A.S., Korucu, M., ve Özgül, N., 1996. Isparta Büklümü Doğusunda, Otokton ve Allokton Birimlerinin Stratigrafisi (Batı Toroslar): MTA Dergisi, 118,111-160.
Tuncay, A., 2000: Çayırbağı-Meram (Konya) Manyezitlerinin Kökeni: Türkiye Jeoloji Bülteni, c.43, s.2, Ankara.
Valcha, Z., 1979. Czechoslovak Analytical Standarts of Rock and Mineral Raw Materials Reference Standart Material of Magnesite (Kosie): Zbornik Gedockych Ved. Ser. Tech. Geochem 16, 85-98.
Wenner, D.B., Taylor, H.P., 1971. Temperatures of Serpentinization of Ultramafic Rocks Based on $^{18}O/^{16}O$ Fractionation Between Coexisting Serpentine and Magnetite, Contr.: Mineralogy Petrology, v.32,165-185.
Wetzenstein,W.,Zachmann,D.W.,1977. Sedimantare Magnesiumcarbonatische Bildungen İm Servia-Beçken Nordgriechenland: Radex-Rdsch, 29-49.
Wichrowska, M., 1974. Badania Mineralgiczno-Gechemiczne Magnezydow Ze Zloz Dolnego Slaska: Biul.Insti Ged. 280, 81-105.
Zachmann, D.W., and Johannes, W., 1989. Cryptocrystalline magnesite in: Magnesite. Geology, Mineralogy, Geochemistry and Formation of Mg-Carbonates (Monography Series on Mineral Deposits, 28) (Ed. By P.Moller): p.15-28. Gebruder Borntraeger, Berlin.
Zedef, V., 1994. Origin of Magnesite in Turkey, A Stable Isotope Study: A Thesis Submitted for the Degree of Doctor of Philosophy: Department of Geology & Applied Geology University of Glasgow, 159 p.
Zedef, V., Russell, M.J., Fallick, E., 2000. Genesis of Vein Stockwork and Sedimentary Magnesite and Hydromagnesite Deposits in the Ultramafic Terranes of Southwestern Turkey: A Stable Isotope Study: Economic Geology, v.95, 429-446.