Mineralogy of Kurtulmuş iron deposit-an example to the skarn-type ore deposits from eastern pondites (Giresun-NE Turkey)

Giresun'un yaklaşık 30 km güneyinde bulunan Kurtulmuş demir yatağı,kalk silikat, demir skarn olarak kabul edilmiş olup, Jura-Alt Kretase yaşlı kirectaşları ve mafik volkanik kayaçların, sokulum yapan Paleosen yaşlı asidik kor kayaçlarla kontağı boyunca, pirometazomatik olarak yataklanmıştır. Kirectaşları ve mafik kayaçların her ikisi de esas olarak granodiyorit bileşimindeki sokulum yapan intrüsif kayaçlarca metamorfizmaya uğratılmışlardır. Maden yatağı %45 F e tenörlü yaklaşık 500 bin tonluk kesin rezerve sahiptir. Ana cevher mineralleri pirotin ve magnetit olup, değişen miktarlarda pirit ve kalkopirit ile eser miktarda sfalerit bulunur. Sfalerit varlığı kusma kütleleri şeklinde sıkı sıkıya kalkopirit ve daha az oranda pirotin ile ilişkilidir. İkincil cevher mineralleri kovelit, hematit, limonit, lepidokrosit, götit ve ara Fe-oksit hidroksitlerden oluşmaktadır. İkinci bir pirit jenerasyonu da,pirotinin bozuşmasının bir sonucu olarak metastabil markazit ile beraber-büyüme gösterir. Gang mineraller esas olarak kalsit ve kuvarstan oluşur. Birincil cevher beraber-büyüme dokuları genel olarak eş daneli ve porfiritik cevher dokularıdır. İkincil cevher dokuları, ayrışmanın yoğun olduğu yerlerde yerel olarak önem arzeder ki bunlar kuş gözü, konsantrik, sferoyidal ve koloform büyüme dokularıdır.

Kurtulmuş demir yatağının mineralojisi-skarn tipi yataklara doğu ponditlerden bir örnek

The Kurtulmuş iron deposit, located about 30 km south of Giresun (NE Turkey), is considered to be a calc-silicate Fe-skarn that is pyrometasomatically deposited along the contact zone of limestones and mafic volcanic rocks of Jurassic-lower Cretaceous age intruded by acidic igneous rocks of Paleocene age. The limestones and the mafic rocks are both metamorphosed by the intrusives, which are mainly granodiorite in composition. The ore deposit has a definite reserve of about 500 thousands tons with an average 45 wt % Fe content. Major primary ore minerals include pyrrhotite and magnetite along with varying amount ofpyrite and chalcopyrite, accompanied by trace sphalerite. Presence of sphalerite is strictly associated with the chalcopyrite and to a lesser extent with pyrrhotite as exsolved bodies. Secondary ore minerals include covellite, hematite, limonite, lepidocrocite, goethite, and intermediate Fe-oxides-hydroxides. A second generation of pyrite intergrown with metastable marcasite is also present as a result of pyrrhotite weathering. Gangue minerals are mainly calcite and quartz. Primary intergrowth ore textures are mainly equigranular and porphyritic ore textures. Secondary ore textures locally become significant where weathering is intense, which include bird's eye, concentric, spheroidal, and colloform microtextures.

___

Ağar, U., 1977. Demirözü (Bayburt)-Köse (Kelkit) Bölgesinin Jeolojisi. İ.Ü. Fen Fak., Ph.D. Thesis (Unpublished), İstanbul, Turkey.
Aslaner, M., Van, A., and Yalçılp, B., 1995. General Features of the Pontide Metallogenic Belt. In: Erler, A., Ercan, T., Bingöl, E, and Örçen, S. (Eds.),Geology of the Black Sea Region. General Directorate of Mineral Research and Exploration and Chamber of Geological Engineers, pp. 209-213, Ankara,Turkey.
Bektaş, 0., 1983. Kuzeydoğu Pontid mağmatik yayında I tipi granitler ve jeotektonik konumları. Türkiye Jeoloji Bilimsel ve Tektonik Kurultayı Bildiri Özetleri Kitabı, pp. 49-50.
Burchfield, B.C., 1980. East European Alpide system and the Carpathian orocline as an example of collision tectonics. Tectonophysics, v. 63, p.31-66.
Burt, D.M., 1982. Skarn deposits: Historical Bibliography through 1970. Econ. Geol., v. 77, pp. 755-763.
Channel, J.E.T., Tüysüz, O., Bektas, 0., and Şengör, A.M.C., 1995. Jurassic-Cretaceous paleomagnetism and paleogeography of the Pontides (Turkey). Tectonophysics, v. 15, no. l,p. 201-212.
Çiftçi, E., 2000. Mineralogy, Paragenetic Sequence, Geochemistry, and Genesis of the Gold and Silver Bearing Upper Cretaceous Mineral Deposits, Northeastern Turkey. Ph.D. Dissertation (Unpublished), University of Missouri-Rolla, Missouri, U.S.A.
Çoğulu, E., 1975. Gümüşhane ve Rize bölgelerinde petrografik ve jeokronometrik araştırmalar. İ.T.Ü. Kütüphanesi, sayı 1034.
Derman, A.S., 1990. Batı Karadeniz bölgesinin genç Jura ve erken Kretasedeki jeolojik evrimi. Türkiye 8. Petrol Kongresi, Bildiriler, Jeoloji, p. 328-339.
Dewey, J.F., Pitman III, W.C., Ryan, W.B.F., and Bonnin, J., 1973. Plate tectonics and the evolution of the Alpine system. GSA Bull., v. 84, p. 3137-3180.
Einaudi, M.T., Meinert, L.D., and Newberry, R.J., 1981. Skarn Deposits. Econ. Geol., 75thAnniversaij Volume, pp. 317-391.
Einaudi, M.T. and Burt, D.M., 1982. Introduction-Terminology, Classification, and Composition of Skarn Deposits. Econ. Geol., v. 77, pp. 745-753.
Einaudi, M.T., 1982a. Descriptions of skarns associated with porphyry copper plutons, southwestern North America, in Titley, S.R. ed., Advances in Geology of the Porphyry Copper Deposits, Southwestern North America. University of Arizona Press, p. 139-184.
Einaudi, M.T., 1982b. General features and origin of skarns associated with porphyry copper plutons, southwestern North America, in Titley, S.R. ed., Advances in Geology of the Porphyry Copper Deposits, Southwestern North America. University of Arizona Press, p. 184-210.
Gedik, A., Ercan, T., Korkmaz, S. ve Karataş, S., 1992. Rize-Fındıklı-Çamlıhemşin arasında (Doğu Karadeniz) yer alan mağmatik kayaçların petrolojisi ve doğu Pontidlerdeki bölgesel yayılımları. TJK Bull., no. 35, pp. 15-38, Ankara
Gedikoğlu, A., 1978. Harşit Granit Karmaşığı ve Çevre Kayaçları. Asso. Prof. Thesis (Unpublished), Karadeniz Technical University, Trabzon, Turkey.
Gedikoğlu, A., Pelin, S., Özsayar, T., 1979. The main lines of geotectonic development of eastern Pontids in the Mesozoic era. Geocome 1, p. 551-581.
Genç, Ş.C., and Yılmaz, Y., 1995. Evolution of the Triassic continental margin, NW Anatolia. Tectonophysics, v. 243, p. 193-207.
Görür, N., Şengör, A.M.C., Akkök, R. ve Yılmaz, Y., 1983. Pontidlerde Neotetisin kuzey kolunun açılmasına ilişkin sedimentolojik veriler. TJK Bull., v. 26, no. 1,p. 11-20.
Görür, N., 1988. Timing of opening of the opening the Black Sea basin. Tectonophysics,v.147,p.247-262. Kaya,O.,1991. Stratigraphy of Pre-Jurassic sedimentary rocks of the western parts of Turkey: Type area study,and tectonic considerations. Newsletter of Stratigraphy,v.23,no.3,p.123-140.
Ketin, İ., 1966. Anadolunun Tektonik Birlikleri. M.T.A. Bull. No: 66, 20-34, Ankara, Turkey.
Ketin, İ. ve Canitez, N., 1972. Yapısal Jeoloji. İ.T.Ü. Kütüphanesi, no. 520, İstanbul, Turkey.
Köprübaşı, N., 1993. Petrology and geochemistry of the Jurassic-Cretaceous magmatic rocks between Tirebolu and Harşit (Giresun). TJK Bull., v. 36, pp. 139-50, Ankara (in Turkish).
Kwak, T.A.P., 1986. Fluid inclusions in skarns (carbonate replacement deposits). J. of Metamorphic Geology, v. 4, p.363-384.
Meinert, L.D., 1983. Variability of skarn deposits - Guides to exploration, in Boardman, S.J., ed., Revolution in Earth Sciences, Kendall-Hunt Publishing Co., p. 301-316.
Meinert, L.D., 1989. Gold skarn deposits — Geology and exploration criteria, in Grooves, D., Keays, R. and Ramsay, R., eds., Proceedings of Gold'88, Econ. Geol., Monograph 6, p. 537-552.
Moore, W.J., McKee, E.H., and Akıncı, Ö. T., 1980. Chemistry and Chronology of Plutonic Rocks in the Pontid Mountains, Northern Turkey. European Copper Deposits, pp. 209-216, Belgrade.
Okay, A.I., Şengör, A.M.C., and Görür, N.,1994.Kinematic history of the opening of the Black Sea and its effect on the surrounding regions. Geology. v.22,p.276-270
Pelin, S., 1977. Alucra (Giresun)GD Yöresinin Petrol Olanakları Bakımından Jeolojik İncelemesi. K.T.Ü. Yayın no:87, Trabzon, Turkey.
Şengör,A.M.C.,1979a.Mid-Mesozoic closure of Permo-Triassic Tethys and its implications. Nature, v. 279, p.590-593.
Şengör, A.M.C., 1979b. The North Anatolian fault: its age, offset, and tectonic significance. J. of Geological Soc. of London, v. 136, p. 268-282.
Şengör, A.M.C. and Yılmaz, Y., 1981. Tethyan evolution of Turkey: A plate tectonic approach. Tectonophysics, v. 75, p. 181-241.
Şengör, A.M.C., Yılmaz, Y., and Sungurlu, O., 1984. Tectonics of the Mediterranean Cimmerids, in J.E. Dixon and A.H.F. Robertson, eds., The geological evolution of the eastern Mediterranean. Geol. Soc. of London SpecialPubl. 17,p. 77-112.
Şengör, A.M.C., 1987. Tectonics and the Tethysides: orogenic collage development in a collisional setting. Ann. Re. Earth Planetary Sciences, v. 15, p. 213-244.
Şengün, M., 1993. Geologic evolution of Anatolian segment of the Tethyan belt. Geol. Bull, of Turkey, v. 36,p.81-98.
Sarıbudak, M., Sanver, M., and Ponat, E., 1989. Location of western Pontides, NW Turkey, during Trias sic time: preliminary paleomagnetic results. Geophysical Journal, v. 96, p. 43-50.
Theodore, T.G. and Hammarstrom, J.M., 1991. Petrochemistry and fluid-inclusion study of skarns from the northern Battle mountain mining district, Nevada, in Sakarns — their genesis and metallogeny. Theophrastus Pubs., Athens, Greece, 479-554.
Tokel, S., 1981. Plaka tektoniğinde mağmatik yerleşimler ve jeokimya: Türkiyeden örnekler. Yeryuvarı ve insan, 613, pp. 53-65.
Tokel, S., 1989. Anadolu'da Yitim ve Çarpışma Kökenli Granitoyidierin Kimyasal ve Metalogenetik Açıdan Karşılaştırılması. Yerbilimleri, v.15, pp. 129-137, Ankara
Van. A., 1977. Giresun-Dereli Kurtulmuş köyü Fe zuhuruna ait 1:10.000 ölçekli jeoloji raporu. MTA Rapor no.33147, Ankara.
Van, A., 1990. Pontid Kuşağında Artvin Bölgesinin Jeokimyasi, Petrojenezi ve Masif Sülfit Mineralizasyonları. Ph.D. Thesis (Unpublished), Karadeniz Technical University Trabzon, Turkey.
Yalçınalp, B., 1992. Güzelyayla (Maçka-Hamsiköy) porfiri Cu-Mo cevherleşmesinin jeolojik yerleşimi ve jeokimyası. Ph.D. Thesis (Unpublished), K.T.Ü.,Trabzon, 177 p.
Yılmaz, S., 1995. Dereli-Şebinkarahisar (Giresun Güneyi) arası granitoid plütonlarının karşılaştırılmalı incelenmesi. Ph.D. Thesis (unpublished), C.Ü. Fen Bilimleri Enst., 310s, 2 Ek, Sivas
Yılmaz, Y., Genç, Ş. C., Yiğitbaş, E., Bozcu, M., and Yılmaz, K., 1995. Geological evolution of the late Mesozoic continental margin of northwestern Anatolia. Tectonophysics, v. 243, p. 155-171.
Yılmaz, S. and Boztuğ, D., 1996. Space and time relations of three plutonic phases in the Eastern Pontides, Turkey. International Geology Reviews, v. 38, pp. 935-956.
Yılmaz, S. ve Boztuğ, D., 1997. Dereli-Şebinkarahisar (Giresun Güneyi) arasında yüzeylenen doğu Pontid plütonizması petrojenezinde magma karışımı, fraksiyonel kristalleşme, kabuksal kirlenme ve kısmi ergime. Yerbilimleri, sayı 30, pp. 833-853, ISSN 1019-1003.
Yılmaz, Y., Tüysüz, O., Yiğitbaş, O., Genç, C.Ş., and Şengör, A.M.C., 1997. Geology and tectonic evolution of the Pontides, in A.G. Robinson, ed., Regional and Petroleum Geology of the Black Sea and Surrounding Region. AAPG Memoir 68, p.183-226.