Ahmet ÖZBEK

Kızlaç T3A tünelinde nihai yerdeğiştirmelerin tahmini (Bahçe /Osmaniye)

Bu çalışma, Kızlaç T3A tünelinin (Bahçe-Osmaniye) 300-640 m'leri arasında yapılan yatay, düşey (oturma) ve boyuna yerdeğiştirme ölçümlerinin değerlendirmelerini ve nihai yerdeğiştirme tahminlerini kapsamaktadır. TAG (Tarsus-Adana-Gaziantep) otoyolu projesi kapsamında inşa edilen Kızlaç T3A tüneli, 1200 m uzunluğunda ve 14 m çapındadır. Kızlaç T3A tüneli tektonik kuvvetler ve yeraltısuyu etkisinde kalmış Devoniyen yaşlı kumtaşı, kumtaşı-şeyl ardalanmaları ve fay kili zonu içerisinde açılmıştır.Tünel kazısı sırasında ve sonrasında yerdeğiştirme değerleri jeodetik cihazlarla 3 boyutlu ölçülerek, bilgisayarda değerlendirilmiştir. 3 boyutlu yerdeğiştirme (boyuna, yatay, oturma) değerlerinden yararlanılarak bileşke yerdeğiştirme vektörü hesaplanmıştır. Tünel aynasının jeolojik kesiti ve bileşke yerdeğiştirme vektörü değişimleri esas alınarak, yer değiştirmenin göreceli olarak büyük olduğu duraysız alanlar belirlenmiştir. Bu alanlar tünelin üst yarısında; tünelin taç kısmında 350-380 m'leri arasında 10.8 mm, sol yan duvarda 350 ve 420 m'de 10.2 mm, sağ yan duvarda 377. m'de 13.3 mm'lik yerdeğiştirme değerleri ölçülmüştür. Bu noktalarda ölçülmüş olan yerdeğiştirme değerlerinin zamana karşı değişimlerinden yola çıkılarak nihai yerdeğiştirme tahminleri yapılmıştır.

An estimate of final displacements in the Kızlaç T3A tunnel (Bahçe/Osmaniye)

This study comprises evaluation of settlement, horizontal and longitudinal displacement and estimation affinal displacement values between 300-640 m of the Kızlaç T3A tunnel (Bahçe-Osmaniye). Kızlaç T3A tunnel, which is 1200 m long and 14 m in diameter, was built as a part of Tarsus-Adana-Gaziantep Motorway project. Kızlaç T3A tunnel was excavated through Devonian aged sandstone, sandstone-shale alternation and fault gauge zone, which have been effected by tectonic forces and groundwater.3-D displacement values were measured by geodetic device during and after the tunnel excavation and evaluated with computer. Resultant displacement vector was calculated from 3-D displacement values (longitudinal, horizontal, settlement). Based on the tunnel face geological section and variations in resultant displacement vector, unstable areas, where displacement is relatively larger,were determined. These unstable areas are situated at the top heading section of the tunnel, 10.8 mm displacement was measured between 350-380 m at the crown, 10.2 mm displacement value was measured at 350 and 420 m in the left sidewall and 13.3 mm displacement was measured at 377 m in right sidewall. Final displacement estimations were made using variation of displacement value versus time plot from these points.

___

Aydın, F., 1998. Otoyol tünellerinde kaya sınıflama sistemlerinin tanımlanması ve T2"Ayran" tünelinde uygulanması, Yüksek Lisans Tezi (yayımlanmamış), Ç. Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
Brox, D., and Hagedorn, H., 1999. Extreme deformation and damage during the construction of large tunnels, Tunnelling and Underground Space Technology, Elsevier, vol. 14, pp. 23-28.
Deer, D.U., 1964. Technical description of rock cores for engineering purposes. Rock Mechanics and Rock Engineering, 1,17-22.
Duman, T. Y., 1994. Tarsus - Adana -Gaziantep (TAG) Otoyolu, tünel 2-4 arasının mühendislik jeolojisi, Ç. Ü. Müh. Fak. Dergisi "Yerbilimleri", Sayı: 25, s. 45 - 59.
Kahyaoğlu, H., 1998. Tarsus - Adana -Gaziantep (TAG) otoyolu özelinde tünel işleri ve YATAY, 4. Ulaştırma Kongresi Bildiriler Kitabı, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, 3-4-5 Haziran, Denizli.
Kılıç, A., 1997. Tarsus ayrımı-Adana-Gaziantep (TAG) otoyolu bahçe yöresindeki tünellerin kaya sınıflandırmaları ve kaya blokları ile desteklenmesi. Doktora tezi , Ç. Ü. Fen. Bil. Ens., Adana.
Özbek, A., 1999. Yeraltı kazılarında jeodetik deformasyon ölçümlerinin sayısal yöntemlerle çözümlenmesi ve grafiksel analizleri, Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
Özbek, A., Türkmen, S., Gül, M., 2003. The deformation evaluation of Kızlaç T3A tunnel (Osmaniye, Turkey), Engineering Geology, vol. 67, Issues 3-4, p. 309-320. Rabcewicz, L. 1964. The New Austrian Tunneling Method, Water Power, Nov. pp. 453-457.
Schubert, W., Schubert, P., 1993. Tunnels in squeezing rock: failure phonema and counteractions .Assessment and Preventation of Failure Phenomena in Rock Engineering, ISRM Int. Symp., Istanbul (Turkey), pp. 479-484.
Schubert, P. and Vavrovsky, G. M., 1994. Interpretation of monitoring results,World Tunneling. WT Rewiew, pp. 351-356.
Schubert, W. and Budil, A., 1995. The Importance of Longitudinal Deformation in Tunnel Excavation. Proc. 8th International Congress on Rock Mechanics; A.A. Balkema, Tokyo: 1411-1414.
Schubert, W. and Steindorfer, A., 1996. Selective Displacement Monitoring During Tunnel Excavation. Felsbau 14 (2): 93 - 98.
Steindorfer, A. , Schubert, W., 1997. Application of New Methods of Monitoring Data Analysis for Short Term Prediction in Tunneling, Tunnels for People, World Tunnel Kongress, A. A. Balkema, Vienna, pp. 65-69.
Yılmazer, İ., Ertunç, A. and Erhan, F., 1992. Engineering geology of Düziçi-Kömürler region. 1st Int. Sym. Eastern Mediterranean Geology. Çukurova University, Turkey, pp. 77-89.