Hakan AK, Adnan KONUK

Açık işletmelerde patlatma etkilerinin yönsel değişimi

Açık işletme patlatmalarından kaynaklanan yer sarsıntısı, madencilikte çevre sorunları arasında her zaman en önemli yeri almıştır. Son yıllarda dünyada nüfus artışı ve şehirleşmenin yayılımı ile birlikte artan çevre bilincine paralel olarak, yer sarsıntısı problemleri ve şikâyetleri daha da artmıştır. Bu şikâyetler, açık işletme çevresinde bulunan farklı yönlerdeki yerleşim birimlerinde farklı farklı olabilmektedir. Bu çalışmada, açık ocak madenlerinde patlatmadan kaynaklanan maksimum parçacık hızlarının yönsel değişiminin araştırılması amaçlanmıştır. Bundan hareketle, Eskişehir Merkez Süpren Köyü civarındaki bir taş ocağında uygulama çalışması yapılmıştır. Uygulama çalışması sırasında öncelikle arazinin jeolojik ve tektonik yapısı incelenmiş ve daha sonra mühendislik sismografı ile dört ana yön için parçacık hızı ölçümleri yapılmıştır. Sismograf ile ölçülen titreşim değerleri ve patlatma tasarımı parametreleri bilgisayar ortamında değerlendirilmiştir. Yapılan bu uygulamalı çalışma sonucunda, patlatma yapılan arazinin heterojen ve anisotropik bir yapıya sahip olabileceği düşüncesiyle, yer sarsıntısının farklı yönlerde farklı hızlarda yayılabileceği ve dolayısıyla patlatma tasarımının buna uygun yapılması gerektiği belirlenmiştir.

The directional change of blasting effects in open pit mines

Ground vibrations induced by bench blasting can be considered as one of the most important environmental problems in mining. The increase in the world population, the expansion of urbanization and the increasing expectations of people in the environmental protection have resulted in an increase in the number of complaints about ground vibrations. However, these complaints can differ, depending on the orientation of settling area with respect to open pit mine. In this study, it is aimed to investigate the directional change of blast induced ground peak particle velocity in open pit mines. For this purpose, an application study in a quarry (Süpren village Eskişehir) has been carried out. During the study, first, the geological and tectonic structure of the region has been investigated and then the measurements of particle velocity have been recorded for four main directions, by using an engineering seismograph. Measured values, the distance between blasting location andmeasurement location and blasting design parameters have been evaluated by means of a computer program. As a result of the investigation, it has been determined that due to the propagation of ground vibrations with different velocities at different directions, the design of blasting should be done by considering the heterogeneous and anisotropic properties of the rock mass.

___

Anonim, 1980, "Eskişehir-Merkez Karapınar ve Süpren Köyleri Civarı Hidrojeolojik ve Jeofizik Etüt Raporu",
DSİ Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Devlet "Su İşleri Genel Müdürlüğü, Eskişehir.
Anonim, 1999, "Kırmataş işletme izni Talep Projesi", Bilim Madencilik, Eskişehir.
Bhandari, S., 1997, "Engineering Rock Blasting Operations" A.A. Balkema, p.301-302, Rotterdam.
Ceylanoğlu A., Arpaz E., 2000, "Divriği Demir ve Kangal Kömür Açık işletmelerinde Patlatma Kaynaklı Yer sarsıntısı ve Hava Şoku Ölçümlerinin Sonuçları", 4. Delme ve Patlatma Sempozyumu, ISBN 975-395-380-1, s. 135-145.
İşçen, H.İ., 1995, "Demirbilek Köyüne Verilen Sarsıntının Denetlenmesi", MKEK Barutsan A.Ş. Genel Müdürlüğü, Haksa İnşaat ve Ticaret A.Ş. K-3F Panosu Dekapaj İşi, Elmadağ.
Jimeno, C.L., Jimeno, E.L., Carcedo, F.J.A, 1995,"Drilling and Blasting of Rocks" "A.A. Balkema, ISBN 90-5410-1997,p. 342-345, Rotterdam.
Kahriman A., Görgün S., Karadoğan A. & Tuncer G., 2000, "Taşıt Araçlarının Yan Sanayii Altyapı İnşaatında Patlatmadan Kaynaklanan Titreşim Ölçümleri ve Değerlendirilmesi", 4. Delme ve Patlatma Sempozyumu, ISBN 975-395-380-1, s. 125-134..
Konya, C.J., Walter E.J., 1990, "Surface Blast Design" Prentice-Hall Inc., ISBN 0-13-877994-5, New Jersey.
Olofson, S.O., 1988, "Applied Explosives Technology for Construction and Mining", APPLEX, Sweden.
Özkahraman H.T., Bilgin H.A., 1996, "Hakim Süreksizlik Yönünün Patlatmaya Etkisi: Yerinde İnceleme", 2. Delme ve Patlatma Sempozyumu, ISBN 975-395-172-8, s. 151-157, Ankara.
Siskind, D.E., 2000, "Vibrations from Blasting", International Society of Explosives Engineers Cleveland, ISBN 1-892396-11-4, p. 17-30, USA.
Tabak, F., 1995, "Süpren (Eskişehir), Mermerlerinin Teknolojik Özellikleri ve Verimlilik Analizi", Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.