1 Ekim 1995 Dinar Depremi'nin sismotektonik özellikleri ve yerel zemin koşullarının hasar dağılımına etkisi

1 Ekim 1995 yerel saat ile 17.57'de Afyon'un Dinar ilçesinde orta büyüklükte (Mw=6.2) bir deprem meydana gelmiştir. Deprem 55-60 km uzunluğundaki KB-GD doğrultulu Dinar fayının 14 km'lik kısmını aktif hale getirmiş ve fay boyunca ortalama 20-50 cm arasında düşey ve 5-10 cm arasında sağ yanal atımlar oluşturmuştur. P dalgası ters çözümünden edinilen tespitlere göre deprem 6 sn aralıklarla iki şoktan oluşmaktadır. İlk şokun odak derinliği 8 km, fay düzleminin doğrultusu K 135° D, eğimi 35° GB'dir; ikinci şok ilk şoktan 6 sn sonra başlamış olup, odak derinliği ise 12 km ve fay düzleminin doğrultusu K 135° D, eğimi 62° GB'dir. Her iki olayda da düşey atım etkindir ve kaynak mekanizması küçük bir yanal atım bileşeni olan normal faylanmadır. Menderes nehri boyunca küçük ölçekte birkaç kum volkanı gelişmiştir. Deprem 90 kişinin ölümüne, 200'den fazla kişinin yaralanmasına yol açmıştır, 4340 bina ağır hasar görerek oturulamaz hale gelirken, 3712 bina orta derecede ve 6104 bina hafif derecede hasar görmüştür. Mw = 6.2 büyüklüğündeki bu depremde, beklenenin üzerinde hasar meydana gelmiştir. Bunda da ilçenin yerleşim alanındaki yerel zemin koşullarının büyük etkisi olmuştur. Yapılan incelemede özellikle şehrin ova kesiminde yeraltı suyuna doygun yumuşak gevşek zeminde yapıların bulunduğu ve depreme dayanıklı yapı tasarımı üzerinde durulmadığı görülmüştür.

Seismotectonic characteristic of October 1, 1995 Dinar Earthquake and effects of the local soil conditions on the damage distribution

A moderatly strong earthquake (Mw = 6.2) occured in the province of Dinar, Afyon, in southwestern Turkey, at 5.57 p.m. local time on October 1, 1995. The earthquake ruptured a 14 km segment of the NW-SE trending Dinar fault of 55-60 km in tenth. The earthquake has produced 20-50 cm vertical and 5-10 cm right lateral displacements along the fault. Waveform inversion of P waves indicated two shocks at the 6 sec interval. The first shock occured at 8 km depth on a fault striking N 136° E, dipping 35° SW, the second shock occured 6 sec later at 12 km depth on a fault striking N 135° E, dipping 62° SW. Both shocks have normal faulting mechanism with a small lateral companent of displacement. A few small sand volcanos occured along the Menderes river. 90 people died and more than 200 injured, 4340 buildings heavily, 3712 moderately and 6104 slightly were damaged in the earthquake. For a moderately (Mw = 6.2) earthquake, the damage was much larger than the expected. This is atributed to the local soil conditions of the city. From the investigations, it was found that the buildings were located at the plain part over the water saturated loose soils and unsufficient engineering applications were effective.

___

Celep, Z. (1991), Deprem Mühendisliğine Giriş, İ.T.Ü. Yayını, Sema Matbaacılık, istanbul.
Celep, Z. ve Kumbasar, N. (1996), Yapı Dinamiği ve Deprem Mühendisliğine Giriş, İ.T.Ü. Yayını, Sema Matbaacılık, İstanbul
Demirtaş, R., Karakısa, S., Demir, M., Iravul, Y., Baran, B., Bağcı, G., Yatman, A., Zünbül, S. ve Yılmaz, R. (1995): 1 Ekim 1995 Dinar depremi ön raporu, Afet İşleri Genel Müdürlüğü Deprem Araştırma Dairesi Başkanlığı Sismoloji Şube Müdürlüğü, Ankara.
Erdem, N.P. (1982): Mühendislik Jeolojisi, Yıldız Üniversitesi Yayını, İstanbul.
Esteva, L. (1970): Seismic Risk and Seismic Design Desisions in Seismic Design For Nuclear Power Plants: The M.I.T. Press, New York.
Eyidoğan, H. ve Barka, A.(1996): I Ekim 1995 Dinar Depremi: Kaynak Özellikleri ve Sismotektonik Yorum. Süleyman Demirel Üniversitesi, IX. Mühendislik Sempozyumu, s. 51-56.
Gündoğdu, O., Altınok, Y. ve Ersoy, Ş. (1996), 1 Ekim 1995 Dinar Depremi Gözlem ve Değerlendirmeleri, Süleyman Demirel Üniversitesi, IX. Mühendislik Sempozyumu, s. 83-89.
Koral, H., Laçin, D. ve Şahin, Ş. (1997), 1 Ekim 1995 Dinar Depreminin Yüzey Çatlakları, Türkiye Jeoolojiji Müh. Dergisi, 50, 52-58.
Koçyiğit, A. (1984), Güneybatı Türkiye ve yakın dolayının Levha içi tektonik gelişimi, T.J.K.B. c: 27, sayı 1, ANKARA.
Langston, C.A. and Helmberger, D.V. (1975): A Procedure for Modeling Shallow Dislocation Sources, Geophys. J.R.Ast.Soc.42, 117-130.
McCaffrey, R. Abers, G. and Zwick, P. (1991): Inversion of Telesismic Body Waves, In: Digital Seismogram Analysis and Waveform Inversion (ed) Lee, W.H.K.JASPEI Software Library, Volume 3, 81-166.
Medvedev, S.V. (1965): Engineering Seismology. Israel Program for Scientific Translations. IPTS Catalogue No. 1382 Jerusalem 1965.
Özaydın, K. (1982): "Zemin Dinamiği" Istanbul Teknik Üniversitesi Maçka İnşaat Fakültesi, Deprem Mühendisliği Milli Komitesi Yayınlan No.1.
Pınar, A. (1996):Uzun Periyottu Telesismik Cisim Dalgalarından 1 Ekim 1995 Dinar Depreminin Kinematik ve Dinamik Kaynak Parametreleri. Süleymen Demirel Üniversitesi, IX. Mühendislik Sempozyumu, s. 90-96.
Price, S. and Scott, B. (1994): Fault-Block Rotations at the Edge of A Zone of Continantal Extention; Southwest Turkey. J.Struct. Geog 16,381-392.
Reilinger, R., Toksoz, N., King, R., McClusky, S., Oral, B., Kmik, I. Lenk, O., Sanli, I., Barka, A., Prilepin, M., Mishin, A., Balassanien, S., Veis, G., Paradissis, D., Tealeb, A., Melzer, Y., Normandeau, J. And Mencin, D. (1995). 1994 GPS measurments in Turkey and surronding areas of the E. Mediterranean/Middle East, Abstract. IUGG, Boulder, USA.
Şahin, Ş. (1997). 1 Ekim 1995 Dinar Depremi ve Göller Bölgesinin Sismotektoniğinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İ.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeofizik Müh. Anabilim Dalı.
Şaroglu, F., Kuşçu, İ., ve Emre, Ö. (1991): Türkiye'nin Diri Fay Haritasi, MTA, Ankara.
Taymaz, T. and Price, S. (1992): The 1971 May 12 Burdur Earthquake Sequance, SW Turkey: A Synthesis of Seismological and Geological Observations, Geophys, J'.Int. 108, 589-603.
Temiz, H., Poisson, A, Andrieux, J. and Barka, A. (1997), Kinematics of the Plio-Quaternary Burdur-Dinar cross-fault system in SW Anatolia (Turkey), Annales Tectonics, vol. XI-N-1 -2,102-113.