Sağlık İletişiminde Kamu Spotu Kullanımı: Sigara Karşıtı Kamu Spotlarını Kültürel Göstergelerle Okumak

İletişimin alt dalı olarak ortaya çıkan ve gelişen sağlık iletişimi, sağlık okuryazarlığından ilaç kullanımına, beslenme alışkanlıklarından spor yapmaya kadar sağlıkla ilgili neredeyse her konuda gerçekleştirilen tüm iletişim uygulamalarını kapsamaktadır. Belirli alışkanlıkları edindirmeye, bazı eylemlerden uzak tutmaya, sağlık konusunda bilinçlendirmeye ve doğru davranışları öğretmeye odaklanılan bu iletişim uygulamalarında kamu spotu kullanımının ön plana çıktığı görülmektedir. Son yıllarda, kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşları tarafından kamu yararına yönelik olarak faydalı bilgi iletme, farkındalık yaratma gibi amaçlarla kamu spotlarının kullanımı yaygınlaşmaktadır. Bu bağlamda bu çalışmada öncelikle, sağlık iletişimi kavramı açıklanmış ve kamu spotlarının kullanımı ele alınmıştır. 2008 yılından itibaren Türkiye’de devlet politikası olarak sigarayı bıraktırma yönünde çok önemli yasal düzenlemeler yapılmasından hareketle araştırma kapsamı, Sağlık Bakanlığı’nın yayınladığı sigara kullanımı karşıtı kamu spotlarıyla sınırlanmıştır. İki farklı sigara karşıtı kampanya kapsamında yayınlanan toplam yedi kamu spotu göstergebilimsel çözümleme yöntemiyle incelenerek, sigarayı bırakmaya ikna etmek için anlamın nasıl düzenlendiği ve aktarıldığı sorularına yanıt aranmıştır. Araştırma sonucunda, göstergelerle okuması yapılan altı kamu spotunda korku duygusuna seslenildiği, ikinci kampanyanın son yayınlanan kamu spotunda strateji değiştirilerek sigarayı bırakmaya teşvik edecek olumlu sonuçlara odaklanıldığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Sağlık İletişimi, Kamu Spotu, Göstergebilim, İletişim

Using Public Service Announcements (Psa’s) In Health Communication: Reading Anti Cigarette Psa’s By The Indicators

Health communication which emerges as a sub-branch of communication encompasses all communication practices in almost all health related subjects, from health literacy to drug use, from eating habits to sports. In these communication practices which focus on making certain habits, keeping them away from certain actions, raising awareness about health and teaching correct behaviors, it is seen that public service announcement has become prominent. In recent years, the use of public service announcement (PSA) has become widespread by public institutions and non-governmental organizations for the purpose of providing useful information and raising awareness on the grounds of public interest. In this context, the concept of health communication was explained and the use of public service announcement (PSA) as communication application was discussed in this study. From 2008, very important legal studies have been carried out to stop smoking as state policy. Total of seven public spots published within the scope of two different anti-cigarette anti-smoking campaigns were examined by the semiotic analysis method and answers were asked about how the meaning was regulated and transferred to convince them to quit smoking. As a result of the research, it was understood that the six public spots read by the indicators were addressed to the feeling of fear, in the recently published public service announcement of the second campaign the strategy has been changed by focusing on positive results that would encourage quiting smoking.

Keywords:

Health Communication, Public Service Announcement, Semiotics, Communication,

PDF

___

Akgül, D. ve Güneş, D. (2015). Renkler, Anlamları ve Marka Bilinirliği Üzerindeki Etkisi: Kırşehir Örneği. 14. Ulusal İşletmecilik Kongresi. Aksaray.
Akova S (2017) “Sigarayı Bırak, Hayatı Bırakma’’ Sloganlı Kamu Spotları Örneklemlerinin Alımlıma Analizi Yöntemi İle İncelenmesi, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(2), 15-36
Annamalai, S., & Salam, S. N. A. (2017). Undergraduates' Interpretation on WhatsApp Smiley Emoji. Jurnal Komunikasi: Malaysian Journal of Communication, 33(4).
Ateş, S. (2016). Siyasal Reklamlarda Duygusal Çekicilik Kullanımı: 7 Haziran 2015 Genel Seçimlerinde Siyasal Partiler Tarafından Üretilen Reklam Filmlerinin Analizi. KTÜ İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 3(12), 85-103.
Avcı, İ. B., Sönmez, M. F. (2013). Sağlık İletişimi Bağlamında Bireylerin Televizyonda Yayınlanan Sağlık Programlarını İzleme Alışkanlıkları Ve Motivasyonları: Elazığ Örneği. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 2(2).
AVCI, K. ve AVŞAR, Z. (2015). “Sağlık İletişimi ve Yeni Medya”. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi. 1(39), s. 181-190.
Aytekin, H. (2016). “Görsel-İşitsel Medyada Sağlık - Güvenlik Halleri: Tartışılması Gereken Bir Alan Olarak Kamu Spotu”. Selçuk İletişim, 2016, 9 (3): 249-275
Balcı, Ş. (2007). Negatif Siyasal Reklâmlarda İkna Edici Mesaj Stratejisi Olarak Korku Çekiciliği Kullanımı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(17), s. 73- 106.
Barthes, R. (2005). Göstergebilimsel Serüven. Çev., Mehmet Rifat, Sema Rifat. 8.Baskı. İstanbul:Yapı Kredi Yayınları.
Batı, U. (2010). Reklamcılıkta retorik bir unsur olarak kadın bedeni temsilleri. Kültür ve İletişim, 13(1), 103-133.
Batı, U. (2013). Reklamın dili: dilbilim, strateji, mesaj, retorik, göstergebilim. İstanbul, Alfa Yayınları.
Benet, S., Pitts, R. E., & LaTour, M. (1993). The appropriateness of fear appeal use for health care marketing to the elderly: Is it OK to scare granny?. Journal of Business Ethics, 12(1), 45-55.
Berger, A. A. (1996). Kitle İletişiminde Çözümleme Yöntemleri, çev. Barkan, N. Bayram, D. Güler, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
Bical, A. Ve Yılmaz, R. A. Ayrıntılandırma Olasılığı Modeli Çerçevesinde Kamu Spotlarının İncelenmesi: Portakal Ve Fındık Tüketimine Yönelik Örnekler. İnif E-Dergi, 2(2), 38-54.
Bilgiç, B. (2016). Türkiye’de Kamu Spotu Oluşum Süreci Ve Yayın Politikaları İletişim Çalışmaları Dergisi Sayı 1 Yıl 2- 2016 (25-61)
Bilis, A. E. (2014). “Kamu Hizmeti Yayıncılığının Yeni Eğilimi Kamu Spotları Üzerine Bir İnceleme”, I. Uluslararası İletişim Bilimi ve Medya Araştırmaları Kongresi, 12-17 Mayıs, Kocaeli: Bildiriler Kitapçığı II, s. 347-364
Bütün, M., Selçuk, M., Akadal, E. ve Gülseçen,S. (2018) Kamu Spotlarının Etkililiği Üzerine bir Araştırma, Selçuk İletişim, 2018, 11 (2): 273-291.
Çakar, S. (2009). Reklamlarda Korku Çekiciliğinin Kullanılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Çeken, B., Arslan, A. A. ve Tuğrul, D. (2017). İletişimde Emojilerin Kullanımı ve İncelenmesi. 21. Yüzyılda Eğitim Ve Toplum Eğitim Bilimleri Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(16), 91-106.
Çınarlı İnci (2008). Sağlık İletişimi ve Medya, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Çınarlı, İ. (2015). Tıp Fakültelerinde de Sağlık İletişimi Dersi Olmalı, 106-115. Sağlık Haberlerine Farklı Bakış içinde. (Haz. Esra Öz). Antalya: Kent.
Çobaner, A. A. (2013). Sağlık iletişiminde korku öğesinin kullanımı: sigara paketlerinde kullanılan sigara karşıtı görsellerin göstergebilimsel analizi. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 37, 211-235.
Dillard, J. P., & Anderson, J. W. (2004). The Role of Fear in Persuasion. Psychology & Marketing, 21(11), 909-926.
Dumanlı, D. (2011). Reklamlarda toplumsal cinsiyet kavramı ve kadın imgesinin kullanımı; bir içerik analizi. Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2).
Dünya Sağlık Örgütü (1998). Ageing and Health Programme. Growing Older.Staying Well., Cenova.
Elden, M. & Bakır, U. (2010). Reklam çekicilikleri: Cinsellik, mizah, korku. İletişim yayınları.
Davis, M. & Edberg, P. (2015). Unicode emoji. Technical report, Erişim Linki: https://www.unicode.org/reports/tr51/tr51-16.html Erişim Tarihi: 10.02.2019. Erişim Linki: http:// unicode.org/reports/tr51/. Erişim Tarihi: 23.05.2019.
Erkman-Akerson, F. (2005). Göstergebilime Giriş. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
Fiske, J. (2003). İletişim Çalışmalarına Giriş, Çev. Süleyman İrvan, Ankara: Bilim ve Sanat.
Gençoğlu, P., Bağlıtaş, H. H. Ve Kuşkaya, S. (2017). Sosyal Pazarlama Aracı Olarak Kamu Spotlarının Birey Davranışları Üzerindeki Etkileri: Parametrik Olmayan İstatistiksel Bir Analiz. Journal Of International Social Research, 10(48).
Göçmen T. L., ve Ayvaz, S. (2017). Kamu Spotlarının Göstergebilimsel Yöntemle Çözümlenmesi: Sağlık Bakanlığı Örneği, Anadolu Üniversitesi İletişim Fakültesi Uluslararası Hakemli Dergisi, Sağlık İletişimi Sempozyumu Özel Sayısı, Cilt: 25, Sayı: 2
Güngör, N. (2011). İletişim Kuramlar ve Yaklaşımlar, İstanbul: Siyasal Kitapevi.
Habertürk Gazetesi, (2018). “Alo 171'e 7 Yılda Rekor Başvuru". https://www.haberturk.com/alo-171-e-7-yilda-rekor-basvuru-1828365# Erişim Tarihi: 12.09.2018.
Künüçen, H. (1988). Kitle iletişim araçlarında kamu spotları (televizyonda yayımlanan kamu spotlarının içerik çözümlemesi). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
Lazar, J. (2001). İletişim Bilimi, (Çev. Cengiz Anık). Ankara: Vadi Yayınları.
Netemeyer, R. G., Andrews, J. C. Ve Burton, S. (2005). Effects of antismoking advertising-based beliefs on adult smokers’ consideration of quitting. American Journal of Public Health, 95, 1062-1066
Okay, A. (2012). Sağlık İletişimi, İstanbul: Derin Yayınları.
Özbük, M. Y. Ve Öz, Y. (2017). Türkiye'de yayınlanmış olan kamu spotlarının içerik analizi yöntemi ile incelenmesi. Business and Economics Research Journal, 8(3), 575.
Panksepp, J. (1998). Affective neuroscience: the foundations of human and animal emotions. Newyork: Oxford University Press
Parsa, S. ve Parsa, A. (2013). Göstergebilim Çözümlemeleri, İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
Pustu, Y. (2017). Algı Yönetimi: Kavramsal ve Teorik Bir Bakış Açısı, B Karabulut (ed), Algı Yönetimi, İstanbul, Alfa Yayınları, 310 -327
RTÜK (2018 ).Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun Kapsamında Tavsiye Kararı Verilen Kamu Spotlar, https://www.rtuk.gov.tr/kamu-spotlari/5029/3015/radyo-ve-televizyonlarin-kurulus-ve-yayin-hizmetleri-hakkinda-kanun-kapsaminda-tavsiye-karari-verilen-kamu-spotlari.html Erişim Tarihi: 11/12/2018.
Sabırcan, F. (2017). “Stratejik İletişim Yönetiminin Sağlık Okuryazarlığına Katkısı: Deneysel bir Çalışma”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul üniversitesi Sosyal bİlimler Enstitüsü, İstanbul.
Schiavo, R. (2013). Health communication: From theory to practice (Vol. 217). John Wiley & Sons.
Sezer, N. – Sert, N. Y. (2014). TV Kamu Spotu Reklamlarının Medya Okuryazarlığı Çerçevesinde Kullanılması: Çocuk ve Medya Hareketi TV Kamu Spotu Reklamlarının Göstergebilimsel Çözümlenmesi, (iç): İletişim Araştırmalarında Göstergebilim, Ed: A. Güneş, Konya: Literaturk Yayınları.
Tanyeri Mazıcı, E. Ve Çakı, C. (2018). Adolf Hitler’in Korku Çekiciliği Bağlamında Kamu Spotu Reklamlarında Kullanımı. Erciyes İletişim Dergisi, 5(3), 290-306.
Tanyıldızı, N. İ., & Acar, H. M. (2019). Sigara Bağımlılığıyla Mücadelede Kamu Spotlarının Kullanımı: Sigarayı Bırak Hayatı Bırakma Kamu Spotlarının Göstergebilimsel Çözümlemesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 151-162.
Tekinalp, Ş. ve Uzun, R. (2013). İletişim Araştırmaları ve Kuramları (4. baskı). İstanbul: Derin Yayınları.
Tutar, H. ve Yılmaz, M. K. (2002). Genel İletişim, Ankara, Nobel Yayıncılık.
Yaman, F. ve Göçkan, İ. (2015). Kamu Spotu Reklamlarının Sigara Kullanıcıları Üzerindeki Etkisi: Afyonkarahisar İlinde Bir Uygulama, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Dergisi, 6(11), 53-65.