Çelebi Mehmed’in Kızı Selçuk Hatun Vakıfları

Çelebi Sultan Mehmed’in yedi kızından biri olan Selçuk Hatun, uzun bir ömür yaşamış, hayrat ve hasenat sahibi bir kadındır. Ağabeyi II. Murad, yeğeni Fatih ve torun-yeğeni II. Bayezid dönemlerinde temlik edilen köy, mezra, çitlik ve araziler ile Bursa’daki ev, dükkân, bağ ve bahçelerinin tamamını kurduğu vakıflara bağışlamıştır. XV. yüzyılda vakıf kuran birden fazla Selçuk Hatun adında kadın bulunduğu için, bunların bir kısmının vakıfları genellikle birbirinden ayırt edilememiştir. Selçuk Hatun hakkında bazı münferit çalışmalar yapılmış olmakla birlikte, kurmuş olduğu vakıf eserlerinin bazıları Selçuk binti Mürsel veya Selçuk binti Bâyezid’in eserleri ile karıştırılmıştır. Bu maksatla Selçuk Hatun’un bütün vakıf eserleri ayrı ayrı incelenerek, tahrir defterlerindeki kayıtlar da dikkate alınarak vakfiyesindeki meşrutu doğrultusunda değerlendirilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın kaynakları, ağırlıklı olarak dönemin arşiv malzemesidir. Ayrıca tetkik eserlerden de faydalanılmıştır. Araştırmanın amacı, Selçuk Hatun’un bütün vakıf eserlerini bir bütün halinde ele almaktır. Bir hanedan mensubu kadın vâkıfenin Osmanlı vakıf tarihindeki yeri ve önemi ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Vakıf, vakfiye, Selçuk Hatun, Mescid, türbe, köprü

The Waqfs of Seljuk Khatun Daughter of Celebi Mehmed

Seljuk Khatun, who was one of the seven daughter's of Çelebi Sultan Mehmed, was an owner of charities and good and lived a long life. She donated all the vineyards, gardens, shops, farms, terrains, the house in Bursa and the village which were assigned during the reigns of her brother Murat II., her hephew Fatih (The Conquerer) and her grandnephew Bayezid II. to the charities she had founded. As there were more than one woman named as Seljuk Khatun who founded charities throughout XVth century, some of these charities could not be distinguished. Although some individual studies have been done about Seljuk Khatun, some of the works bounded to the charities which had been founded by her were mixed up with Selçuk binti Mürsel (Mürsel's daughter) or Selçuk binti Bayezid (Bayezid's daughter). Thus all charity works of Seljuk Khatun have been analyzed, the records in the cadastral boks have been taken into account and have been tried to evaluate based on the conditions in the charity. The sources of the study are mainly archieve records of the period. In addition other reviews have been used as well. Moreover, the purpose of the study is to investigate all the charity works of Seljuk Khatun comprehesively. The place and importance of a female donater, who was a member of the dynasty, in the history of Ottoman charities has been a further focus of the study.

Keywords:

Charity, foundation, Seljuk Khatun, Mosque, tomb, bridge,

PDF

___

A. Arşiv Kaynakları
1. Başbakanlık Osmanlı Arşivi
a. Tapu Tahrir Defterleri (TD):TD 23; TD 166; TD 438.
b. Evkaf Defterleri: TD 453; TD 456; TD 1070.
2. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi
c. Vakfiyeler: 608/384/333.
B. Araştırma ve İnceleme Eserler
Akkuş, Mehmet (1996). “Hacı Halife, Şeyh”, DİA, C. XIV.
Ayvansarâyî Hüseyin Efendi, Alî Satı’ Efendi, Süleymân Besim Efendi (2001). Hadîkatü’l Cevâmi’ (İstanbul Câmileri ve Diğer Dinî-Sivil Mi’marî Yapılar) (haz. Ahmet Nezih Galitekin), İşaret Yayınları, İstanbul.
Ayvansaraylı, Hafız Hüseyin (1987). Camilerimiz Ansiklopedisi, Hadikatü’l-Cevami’, (Açıklama ve ilâveleriyle yayına hazırlayan: İhsan Erzi), İstanbul.
Ayverdi, Ekrem Hakkı (1989). Osmanlı Mi’mârîsinde Fâtih Devri, III, Damla Ofset, İstanbul.
Ayverdi, Ekrem Hakkı (1989). Osmanlı Mimarisinde Çelebi ve II. Sultan Murad Devri, II, Damla Ofset, İstanbul.
Bâdî, Ahmed Efendi (2014). Riyâz-ı Belde-i Edirne, (haz. Adıgüzel, Niyazi-Raşit Gündoğdu), Trakya Üniversitesi Yayınları.
Başol, Samettin (2001). Vakfiyelerine Göre XV. Yüzyıl Bursa Vakıfları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Baykal, Kâzım (1982). Bursa ve Anıtları, İstanbul.
Bayrakal, Sedat (1998). Edirne’deki Tek Kubbeli Camiler, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı’nda Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
Canatar, Mehmet (2004). İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri 1009 (1600) Tarihli, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayını, İstanbul.
Gökbilgin, M. Tayyib (2007). XV-XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa Livası: Vakıflar-Mülkler-Mukataalar, İşaret Yayınları, İstanbul.
Karadoğan, Umut C. (2012). “Osmanlı Hanedanının Aile Yapısı ve Güncel Yaşamı”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, C. 1, S. 1.
Kepecioğlu, Kâmil (2010). Bursa Kütüğü, III-IV, Bursa.
Kıvrım, İsmail (2017). Osmanlı Döneminde Ayntâb’da Sâlihât-ı Nisvân (Hayır Sâhibi Kadınlar), Ankara.
Korkmaz, Fatma (1997). Selçuk Hatun ve Vakıfları, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
Kuruca, Nazım (1995). XVI. Yüzyılda Kastamonu Sancağı Vakıf Tahrir Defteri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk İktisat Tarihi Anabilim Dalında Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Öz, Tahsin (1997). İstanbul Camileri, C. I-II, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
Özer, Mustafa (2007). Edirne Selçuk Hatun Camisi, Yöre Dergisi Yöresel Kitaplar Dizisi 2.
Özkılınç-Coşkun vd. (1995). 166 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri (937/1530), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Yayın Nu:27.
Sakaoğlu, Necdet (2011). Bu Mülkün Sultanları, Oğlak Bilimsel Kitaplar, 3. Baskı, İstanbul.
Tek, Abdurrezzak (2004). “Osmanlı Tasavvuf Tarihi Kaynağı Olarak Bursa Vefeyânâmelerinden Ricâl-i Zeyniyye”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 13, S. 2.
Tevhid, Ahmed (1330). “Selçuk Hâtun Sultan”, TOEM, Cüz: 15.
Tosyavî-zâde, Rif’at Osman (1999). Edirne Evkaf-ı İlâmiyye Tarihi, (sadeleştiren: Ülkü (Ayan) Özsoy), Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
Türkiye'de Vakıf Abideler ve Eski Eserler (1983). C. III, Yenigün Matbaası, Ankara.
Uluçay, M. Çağatay (2011). Padişahların Kadınları ve Kızları, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1957). “Çelebi Sultan Mehmed’in Kızı Selçuk Hatun Kiminle Evlendi”, Belleten, C. 21, S. 82.
Yakupoğlu, Cevdet (2013). “Candaroğulları Sarayında Bir Osmanlı Gelini: Selçuk Hatun”, Çankırı Araştırmaları, Yıl: 8, S. 11.
Yılmaz, Seval (2000). Candaroğulları Beyliği Vakıfları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Basılmamış Yüksek lisans Tezi, Ankara.