İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRME SÜRECİ İÇİN BULANIK ÇOK KRİTERLİ BİR MODEL VE UYGULAMASI

Günümüzde işletmelerde kaza veya kayıpların önlenmesi için etkin bir İş Sağlığı ve Güvenliği Sisteminin (ISG) kurulması gerekmektedir. ISG sisteminin etkinliği risk analizlerinin başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesine bağlıdır. Geleneksel risk analizi uygulamalarında, uzman görüşleri kullanılan yönteme bakılmaksızın risk analizi içerisinde her zaman yer almıştır. Uzman görüşlerindeki öznellik risk analizini ve sonuçları etkilemektedir. Bu çalışmada, Bulanık Mantık ve Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV)yöntemlerinin risk analizi sürecine entegrasyonu ile geleneksel risk analizi yaklaşımının etkinliği artırılmıştır. Uzman görüşlerini ortak bir paydada birleştirmek için dilsel değişkenler kullanılmıştır. Geliştirilen risk analizi süreci; tehlikelerin değerlendirilmesi ve tehlikelere yönelik önlemlerin değerlendirilmesi olmak üzere iki aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşamada, geleneksel risk analizinde kullanılan “olasılık” ve “şiddet” faktörlerine “maliyet” unsuru da dâhil edilmiş, faktör ağırlıkları Bulanık-AHP metodu ile belirlenmiştir. Elde edilen ağırlıklar kullanılarak Bulanık-TOPSIS metodu ile tehlikeler önceliklendirilmiştir. İkinci aşamada ise her bir önlemin öncelik sırası tehlike kaynaklarının faktör ağırlıkları kullanılarak Bulanık-TOPSIS metodu ile belirlenmiştir. Bu yaklaşımın önemi ve literatüre katkısı risklerin yanı sıra önlemlerin de önceliklendirilmesi; riskler için tespit edilen faktör ağırlıklarının önlemlerin önceliklendirilmesinde dikkate alınması, risklerle önlemlerin entegre bir şekilde birlikte değerlendirmesi ve ayrıca maliyet faktörünün risk değerlendirmeye dahil edilmesidir. Önerilen yöntem dünyada en riskli sektörlerden biri olarak kabul edilen metal sanayinde faaliyet gösteren bir işletmede uygulanmış ve tehlike büyüklüğünün belirlenmesinde“maliyet” faktörünün“olasılık” ve “şiddet” faktörlerinden daha etkili olduğu tespit edilmiştir. En önemli ilk üç risk kaynağı “Çalışma Ortamı Kaynaklı Tehlikeler, Makine Kaynaklı Tehlikeler ve Çalışan Kaynaklı Tehlikeler” olurken, öncelikli ilk üç önlem“Tatbikat Yapma, Eğitim Düzenleme ve Makine Yenileme” olarak belirlenmiştir. Bulanık mantığın risk analizi sürecine entegre edilmesi ile riskler ve önlemler nesnel bir şekilde değerlendirilerek sıralanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İş Sağlığı ve Güvenliği, Risk Analizi ve Değerlendirmesi; Bulanık- AHP; Bulanık- TOPSIS; Çok Kriterli Karar Verme.

PDF

___

Labodová A., “Implementing Integrated Management Systems Using A Risk Analysis Based Approach” , Journal Of Cleaner Production, 12 , 571-580, 2003.
Larsson T. J., Field B., “The Distribution Of Occupational Injury Risks In The State Of Victoria”, Safety Science, 40 (5), 419-437, 2002.
Makin A.M., Winder C., “A New Conceptual Framework To Improve The Application Of Occupational Health And Safety Management Systems”, Safety Science, 46, 935-948, 2008.
Chun-Yu C., “A Comparative Analysis Of The Factors Affecting The Implementation Of Occupational Health And Safety Management Systems In The Printed Circuit Board Industry In Taiwan”, Journal Of Prevention In The Process Industries, 22, 210-215, 2009.
Cho H.N., Choi H. H., Kim Y.B., “A Risk Assessment Methodology For Incorporating Uncertainties Using Fuzzy Concepts”, Reliability Engineering and System Safety, 78, 173–183, 2002.
Wang Y.M., Elhag T.M.S., “Fuzzy Topsıs Method Based On Alpha Level Sets With An Application To Bridge Risk Assessment”, Expert Systems with Applications, 31,309–319, 2006.
Chang S.I., Tsai C.F., Shih D.H., Hwang C.L., “The Development Of Audit Detection Risk Assessment System: Using The Fuzzy Theory And Audit Risk Model”, Expert Systems with Applications, 35,1053–1067, 2008.
Liu K.F.R., Lai J.H., “Decision-Support For Environmental Impact Assessment: A Hybrid Approach Using Fuzzy Logic And Fuzzy Analytic Network Process”, Expert Systems with Applications, 36, 5119–5136, 2009.
Hadjimichael M., “A Fuzzy Expert System For Aviation Risk Assessment”, Expert Systems with Applications, 36, 6512–6519, 2009.
Zhang Z., Chu X., “Risk Prioritization In Failure Mode And Effects Analysis Under Uncertainty”, Expert Systems with Applications, 38, 206–214, 2011.
Kaya T., Kahraman C., “An Integrated Fuzzy Ahp–Electre Methodology For Environmental Impact Assessment”, Expert Systems with Applications, 38, 8553–8562, 2011.
Yucel G., Cebi S., Hoege B., Ozok A.F., “A Fuzzy Risk Assessment Model For Hospital Information System Implementation”, Expert Systems with Applications, 39,1211–1218, 2011.
Padma T., Balasubramanie P., “A Fuzzy Analytic Hierarchy Processing Decision Support System To Analyze Occupational Menace Forecasting The Spawning Of Shoulder And Neck Pain”, Expert Systems with Applications, 38, 15303–15309, 2011.
Kumar G., Maiti J., “Modeling Risk Based Maintenance Using Fuzzy Analytic Network Process”, Expert Systems with Applications, 39, 9946–9954, 2012.
Mokhtari K., Ren J., Roberts C., Wang J., “Decision Support Framework For Risk Management On Sea Ports And Terminals Using Fuzzy Set Theory And Evidential Reasoning Approach”, Expert Systems with Applications, 39, 5087–5103, 2012.
Fan Z. P., Suo W. L., Feng B., “Identifying Risk Factors Of It Outsourcing Using İnterdependent Information: An Extended DEMATEL Method”, Expert Systems with Applications, 39, 3832–3840, 2012.
Beriha G.S., Patnaik B., Mahapatra S.S., Padhee S., “Assessment Of Safety Performance In Indian Industries Using Fuzzy Approach”, Expert Systems with Applications, 39, 3311–3323, 2012.
Kutlu A.C., Emekçioğlu M., “Fuzzy Failure Modes And Effects Analysis By Using Fuzzy TOPSIS-Based Fuzzy AHP”, Expert Systems With Applications, 39, 61-67, 2012.
Liu H.C., Liu L, Liu N., Mao L. X., “Risk Evaluation In Failure Mode And Effects Analysis With Extended VIKOR Method Under Fuzzy Environment”, Expert Systems with Applications, 39, 12926–12934, 2012.
Samantra C., Datta S., Mahapatra S.S., “Risk Assessment In IT Outsourcing Using Fuzzy Decision-Making Approach: An Indian Perspective”, Expert Systems with Applications, 41, 4010–4022, 2014.
Camastra F., Ciaramella A., Giovannelli V., Lener M., Rastelli V., “A Fuzzy Decision System For Genetically Modified Plant Environmental Risk Assessment Using Mamdani Inference”, Expert Systems with Applications, Article in Pres., 2014.
Mandal S., Maiti J., “Risk Analysis Using FMEA: Fuzzy Similarity Value And Possibility Theory Based Approach”, Expert Systems with Applications, 41, 3527–3537, 2014.
Mandal S., Singh K., Behera R.K., Sahu S.K., Raj N., Maiti J., “Human Error İdentification And Risk Prioritization İn Overhead Crane Operations Using HTA, SHERPA And Fuzzy VIKOR Method”, Expert Systems with Applications, 42, 7195–7206, 2015.
Zadeh, L. A., “Fuzzy Sets”, Information and Control, 8, 338–353, 1965.
Capocelli R.M., De Luca A., “Fuzzy Sets and Decision Theory”, Information And Control, 23, 446-473, 1973.
Buckley J.J., “Fuzzy hierarchical analysis”, Fuzzy Sets and Systems, 17(3), 233-247, 1985.
Saaty T.L., “Modeling Unstructured Decision Problems-The Theory Of Analytical Hierarchies”, Matematics and Computers In Sımulatio XX, 147-158, 1978.
Laarhoven V.P.M.J., Pedrycz W., “A Fuzzy Extension Of Saaty's Priority Theory”, Fuzzy Sets and Systems, 1(11), 229-241, 1983.
Chang D.Y., “Extent Analysis and Synthetic Decision”, Optimization Techniques and Applications, Volume 1, 342, 1992.
Chang D.Y., “Applications of The Extent Analysis Method On Fuzzy AHP”, European Journal of Operational Research, 95, 649-655,1996.
Hwang C.L., Yoon K., Multiple Attribute Decision Making, Springer-Verlag, Berlin,1981.
Chen S.J., Hwang C.L., Fuzzy Multiple Attribute Decision Making: Methods and Applications, Springer –Verlag, Berlin, 1992.
Bowles J.B., Pelaez C.E., “Fuzzy Logic Prioritization Of Failures İn A System Failure Mode, Effects And Criticality Analysis”, Reliability Engineering & System Safety, 50(2), 203–213, 1995.