Olonho metinlerinin derlenmesi ve yayımlanmasıyla ilgili çalışmaların tarihi

Saha Türkleri, Rusya Federasyonuna bağlı Saha (Yakut) Özerk Cumhuriyetinde yaşamaktadır. Zengin bir sözlü edebiyata sahip olan bu Türk boyunun kahramanlık destanları “olonho” olarak adlandırılır. Olonho, iyi ile kötünün güzel ile çirkinin mücadelesinin anlatıldığı bir sözlü edebiyat türüdür. Bu türle ilgili metinlerin derlenmesi ve yayımlanması yaklaşık iki yüz yıllık bir dönemi kapsamaktadır. Bu makalede, olonho türünün derlenme ve yayımlanma süreci kronolojik olarak incelenmiştir.

The history of studies on the compolitaion and publishing of Olonkho texts

Sakha Turks live in the Sakha (Yakut) Autonomous Republic which forms part of the Russian Federation. The epos of this Turkish tribe who have a rich oral literature are called “olonkho”. Olonkho is an oral literature genre in which the struggle between the good and the bad and the beatiful and the ugly is told. The compilation and publishing of the texts on this genre covers a period of approximately two hundred years. In this article, the process of collecting and publishing the olonkho genre has been studied chronologically.

PDF

___

ALEKSEEV, R. P. (Olonhohut), ALEKSEEVA A. R. (drl.), FEDOROV V. İ. (drl.), İLLARİONOV V. V. (Redaktör) (2002), Alaatır Ala Tuygun (Saha Booturdara), BİÇİK Yay., Cokuuskay, C. I, (Bu olonho Uus Aldan ilinden derlenmiştir.).
ANTONOV, N. V. (1993), Culuruyar Nurgun Bootur (P. A. Oyuunuskay olonhotunan oğolorgo ağar kinige), Saha Respublikatın Üöreğin Ministersvota Yay., Cokuuskay.
BAŞARİN, G. (1976), “Olonhonu Nuuççalıı Sanarta”, Kıım Hahıata, Yakutsk, 9 Nisan.
BOLO, S. İ. (1994), Lieneğe Nuuçça Kelien İnnineeği Saha Oloğo, BİÇİK Yay., Cookuskaay.
BÖHTLİNK, Otto N. (1851), Über Die Sprache Der Jakuten, St. Petersburg.
BURNAŞEV, N. P. (Olonhohut), DİYAKONOVA, C. K. (drl.) (1993), Yakutskiy Gereoiçeskiy Epos Kııs Debiliye, NAUKA Yay., Novosibirsk.
ÇEROSOV, M. A. (1971), En Törööbüt Noruotun Bılırgıtın Bileğin Duo?, BİÇİK Yay., Yakutskay.
DANİLOV, S. (1978) V. V. “Derjavin Törööbüte 70 Sıla Tuoluutugar Ölböödüybet Öydöbünnük”, Kıım Hahıata, Yakutsk 14 Kasım.
DAVİDOV, İ. M. (Olonhohut), KULAKOVSKAY, R. A. (drl.), DİMİTRİEV, P. N. (Redaktör) (2003), Toyon Nurgun (Saha Booturdara), BİÇİK Yay., Cookuskay, C. II (Bu olonho Taatta ilinden derlenmiştir.).
EMELYANOV, N. V. (1980), Sujeti Yakutskih Olonho, NAUKA Yay., Moskova.
EMELYANOV, N. V. (1983), Sujeti Rannih Tipov Yakutskih Olonho, NAUKA Yay., Moskova.
EMELYANOV, N. V. (1990), Sujeti Olonho o Rodonaçal’nikah Plemeni, NAUKA Yay., Moskova.
EMELYANOV, N. V. (2000), Sujeti Olonho o Zaşhitnikah Plemeni, NAUKA Yay., Novosibirsk.
ERGİS, G. U. (1974), Oçerki Po Yakutskomu Folkloru, Akademiya Nauk SSSR Sibirskoe Otdelenie Yakutskiy Filial İnstitut Yazıka, Literaturı i İstorii Yay., Moskova.
ERGİS, G. U., OROSİN K. G. (yzn.) (1947), Culuruyar Nurgun Bootur, SASSR Tılı Literaturanı Uonna İstoriyanı Çinçiyer Nauçnay İnstituta Yay.,Yakutskay.
ERGUN, Metin (2004), “Oloñho ve Oloñhosut”, Prof, Dr. Abdurrahman Güzel’e Armağan, Ankara, 341-356.
GMELİN, İ. G. (1752), Reise durch Sibirien von der Jahre 1733-1743. Band II, Götingen.
GOVOROV, D. M. (Olonhohut) (1942), Erbehtey Bergen, Moskuba- Cokuuskay .
GOVOROV, D. M. (Olonhohut), BOYAROV, A. F. (drl.) (1938), Büdürüybet Mülcü Böğö, Sudaarıstva Saha Sirineeği Beçeettiir Suuta Yay., Moskuba-Cokuuskay.
HUDYAKOV, İ. A. (1890), Verhoyanskiy Sbornik, İrkutsk.
İLLARİONAV, V. V. (2004), Olonho Bihiger, BİÇİK Yay., Cokuuskay.
İLLARİONAV, V. V. (1982), İskusstvo Yakutskih Olonhohutov, BİÇİK Yay., Yakutskay.
İLLARİONAV, V. V. (1997), Saha Folkloro Kurs Programmata, M. K. Ammosov Aatınan Saha Gosudarstvennay Universteta Yay., Cokuuskay.
KARATAEV, S. N. (Olonhohut), SAVVİN, A. A. (drl.), ALEKSEEV, İ. E. (Redaktör) (2004), Ton Saar Buhatıır (Saha Booturdara), BİÇİK Yay., Cookuskay, C. III (Bu olonho Bülüü ilinden derlenmiştir).
KARATAEV, S. N., İLLARİONOV, V. V. (drl.) (1996), Modun Er Soğotoh, NAUKA Yay., Novosibirsk.
KİRİŞÇİOĞLU, M. Fatih, VASİLYEV, Yuriy, KİLLİ Gülsüm (1996), Saha (Yakut) Halk Edebiyatı Örnekleri, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara.
KİRİŞÇİOĞLU, M. Fatih 2003, "Olonkho Metinlerinin Toplanması ve Araştırılması", S. Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi- Prof. Dr. Ahmet B. Ercilasun'a Armağan, Konya, S. 13, s.227–233.
KİRİŞÇİOĞLU, M. Fatih (2004), “Saha Türk Destanı-Oloñho”, I. Çağdaş Türklük Araştırmaları Sempozyumu, A.Ü., DTCF. Ankara 8-10 Mayıs 2002, (Baskı: Ankara 2004, s.124-133).
Komisyon (2006), Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity Proclamations 2001, 2003 and 2005, UNESCO Yay., Paris.
KRAŞENİNNİKOV, S. P. (1819), Opisanie Zemli Kamçatki, St. Petersburg.
KULAKOVSKAY, A. E. (1923), Saha İteğelin Üöreterge Matırıyaallar, Yakutsk.
KULAKOVSKAY, A. E. (1925), Yakutskie Poslovıtsi i Pogovorki, Yakutsk.
LİNDENAU, Y. İ. (1983), Opisanie Narodov Sibiri: Pervaya Polovina HVIII v., Magadan.
MAAK P. K. (1887), Vilüyskiy Okrug Yakutskaya Oblast, St. Petersburg.
MİDDENDORF, A. F. (1878), Puteşestviye na Severo-Vostok Sibiri, St. Petersburg.
MİLLER, G. F. (1937), İstoriya Sibiri, Moskova-Leningrad.
NOVGORODOV, S. A. (1923), Aağar Kinige, Petrograd. (Bu kitapta Sahalara ait halk şarkıları, efsaneler ve masallar yayımlanmıştır.)
NOVİKOV, V. M. (Künnük Uurastıırap) (1959), Toyon Cağarıma, BİÇİK Yay., Yakutskay.
OGOTOYEV, Petr Vasilyeviç (Olonhohut) (2002), Eles Bootur (Olonho), Epohı harıstıır, üöreter, tarğatar Olonho Fonda Yay., Cokuuskay.
OGOTOYEV, Petr Vasilyeviç (Olonhohut) (2002), Eles Bootur (Yakutskiy geroiçeskiy epos olonho) (Perevodçik: M. ALEKSEEVA), Fond. Sohraneniya, izuçeniya i propagandı eposa “olonho” Yay., Yakutsk.
OGOTOYEV, Petr Vasilyeviç (Olonhohut) (2002), Eles Bootur (Yakut heroic epos-olonkho) (Translator: A. SCRYABİNA), Epos “Olonkho” preservation, studying and propaganda fund Yay., Yakutsk.
OROSİN, K. G. (yzn.), Niourgoun Le Yakoute Sibérie Légendaire (Çev. Jacques Karro) (1990), Conseil İnternational De La Langue Française, Paris.
OYUUNUSKAY, P. A. (1928), “Yakutskaya Skazka (Olonho) ee Süjet i Soderjanie”, Saha Keskile Sbornik Trudov İssledovatelskogo Objestva, Yakutsk, Yayın Sayısı 4.
OYUUNUSKAY, P. A. (1959-1960), “Culuruyar Nurgun Bootur”, Ayımnılar, BİÇİK Yay., Yakutskay, C. IV, C. V, C. VI.
OYUUNUSKAY, P. A. (1982), Nürgun Bootur Stremitelnıy (Yakutskiy Geroiçeskiy Epos Olonho) (Çev. Vladimir DERJAVİN), Yakutsk.
PEKARSKİY, E. K. (1945), Yakut Dili Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yay. İstanbul.
PEKARSKİY, E. K. (1959), Slovar Yakutskogo Yazıka, SSSR Akademiya Nauk Yay., St. Petersburg.
PEKARSKİY, E. K. (1907), Obraztsı Narodnoy Literaturı Yakutov, St. Petersburg, C. I, Fasikül I (İçindekiler: Culuruyar Nurgun Bootur).
PEKARSKİY, E. K. (hzl.) (1908), Obraztsı Narodnoy Literaturı Yakutov, St. Petersburg, C. I, Fasikül II (İçindekiler: Toyon Nurgun Buhatıır, Ölböt Bergen, Udağattar Uolumar Aygır İkki).
PEKARSKİY, E. K. (1909), Obraztsı Narodnoy Literaturı Yakutov, St. Petersburg, C. I, Fasikül III (İçindekiler: Kulkul Böğö Oğonnor Silirikeen Emeehsin İkki).
PEKARSKİY, E. K. (1910), Obraztsı Narodnoy Literaturı Yakutov, St. Petersburg, C. I, Fasikül IV (İçindekiler: Bahımnı Baatır Erbehtey Bergen İkki, Elik Bootur Nıgıl Bootur İkki, İni-Bii Ayııhıt Siene Ala Hara, İeyehsit Siene İle Hara Buhatıırdar).
PEKARSKİY, E. K. (1911), Obraztsı Narodnoy Literaturı Yakutov, St. Petersburg, C. I, Fasikül V.
PEKARSKİY, E. K. (1911), Obraztsı Narodnoy Literaturı Yakutov, St. Petersburg, C. I, Fasikül V (İçindekiler: Üüt Aas Beyeleeh Ürün Ayıı Toyon Iççattara, Orto Doyduga Orohulaan Törööbüt Oroy Hara Attaah Oğo Tulaayah, Ölüü Üödülbe Buhatıır, Alandaayı Kulandaayı Kulun Kulluruuskay, Çaarçahaan, Çurum Çurumçuku, Çııçaah İkki Moğus İkki, Tiin Oğonnor İkki Tanas Kınat İkki, Üs bıraattıılar, Kiriiseliir Kirile, Hara Holorukay Balıstaah Er Soğotoh, Eriedel Bergen, Olonholoon Oburgu).
PEKARSKİY, E. K., HUDYAKOV, İ. A. (drl.) (1913), Obraztsı Narodnoy Literaturı Yakutov, St. Petersburg, C. II, Fasikül I (İçindekiler: Çarkıy İkki Barıllıa İkki, Kötör Kınattaah, Üçügey Ücüyen, Bies Inahtaah Beyberikeen Emeehsin, Uranıkaan Oğonnor, Bert Hara, Oğonnordooh Emeehsin, Haan Cargıstay, Çaarçahaan, Çııçaah İkki Mağıs İkki, Onoğostoon Çuohaan İkki Oloon Doloon İkki).
PEKARSKİY, E. K., HUDYAKOV, İ. A. (drl.) (1918), Obraztsı Narodnoy Literaturı Yakutov, St. Petersburg, C. II, Fasikül II (İçindekiler: Bert Hara, Horo, Haptağay Baatır).
PEKARSKİY, E. K., VASİLYEV, V. N. (drl.) (1916), Obraztsı Narodnoy Literaturı Yakutov, St. Petersburg, C. III, Fasikül I (İçindekiler: Kuruubay Haannaah Kulun Kullustuur).
POLİKARPOVA, E. M., BUSLAEV, K. (1997), Nurgun Bootur uonna Timir Cigistey, Cokuuskay.
POLİKARPOVA, E. M., BUSLAEV, K., DANİLOVA, V. V., SLEPTSOVA, K. K. (2000), Cırıbına Cırılıatta uonna Toyon Cöllüüt, BİÇİK Yay., Cokuuskay.
POLİKARPOVA, E. M., BUSLAEV, K., GOGOLEVA, M. T. (1998), Olonhonu-Iççakka, KUDUK Yay., Cokuuskay.
PUHOV, İ. V. (1962), Yakutskiy Geroiçeskiys Epos Olonho Osnovnie Obrazı, İzdatelstvo Akademi Nauk SSSR Yay., Moskova.
SELEPTSOV D. M. (Olonhohut), ATLASOV, V. V. (Olonhohut), HABAROV, P. P. (Olonhohut), UVAROVSKAY, R. P. (Olonhohut), İLLARİONOV, V. V. (Redaktör) (2004), Muoma Olonholoro (Saha Booturdara), BİÇİK Yay., Cookuskay, C. IV (Bu olonholar Muoma ilinden derlenmiştir.)
SİVTSEV, D. K. (Suorun Omolloon) (hzl.) (1996), Saha Folklora Homuurunnuk, NAUKA Yay., Novosibirsk.
SLEPTSOV, N. (1975), “Culuruyar Nurgun Bootur” Olonho Nuuççalıı Tılınan Kündü Kılaat, Kıım Hahıata, Yakutsk 24 Ağustos.
STEPANOVİÇ, Y. S. (Erilik Eriistiin), NİKOLAYEVİÇ, T. N. (hzl.) (1993), Buura Dohsun, BİÇİK Yay., Cokuuskay.
TİMOFEEV, İ. G. -Teplouhov (Olonhohut), VASİLYEV, V. N. (drl.), POPOVA, A. A. (Çev.), PUHOV, İ. V. (Çev., hzl.), ERGİS, G. U. (hzl.) (1985), Kuruubay Haannaah Kullun Kullustuur (Stroptivıv Kulun Kullustuur), NAUKA Yay., Moskova.
VASİLYEV, Sergey (1984), Ayıı Curağastay (Olonho), BİÇİK Yay., Yakutskay.
VASİLYEV, Sergey (1995), Batastaan Baatır (olonho), BİÇİK Yay., Cokuuskay.
VASİLYEV, Sergey (2003), Mönürüür Böğö, BİÇİK Yay., Cokuuskay.
YADRİHİNSKAY, P. P.-Beceele (Olonhohut), DİMİTRİEV, P. N. (drl., hzl.) (1981), Cırıbına Cırılıatta Kııs Buhatıır, BİÇİK Yay., Yakutskay.
YASTREMSKİY, S. V. (1929), Obraztsı Narodnoy Literaturı Yakutov, Trudı Komissii Po İzuçeniyu Yakutskoy ASSR C. VII, Leningrad.