İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne ait imamet ve hilafet risalesi'nin muhteva ve şekil açısından incelenmesi

İttihat ve Terakki Cemiyeti, düşünce ve amaçlarını, yayınladığı risalelerle duyurmaya çalışmıştır. Bu bağlamda 1315/1896-1897 tarihinde Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti matbaasında basılarak yayınlanan İmamet ve Hilafet Risalesi’nde Cemiyet’in imamet ve hilafete dair görüşleri ele alınmıştır. Yaptığımız bu çalışma risaleyi şekil ve muhteva açısından incelemektedir. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin 1895 tarihli nizamnamesinin 21. maddesine göre neşredilmiş olan Risalede, hilafet ve imamet meseleleri, İslam mezheplerine göre imam seçmenin şartları ele alınmakta ve ulü’l-emre itaat konusuna değinilmektedir. Yazar, imamet ve hilafete dair görüşlerini İslam tarihinden örnekler vererek izah etmektedir. Risalede meşrutiyet, cumhuriyet, meclis ve meşveret kavramlarından da bahsedilmektedir.

Configuration and content analysis of imamate and caliphate pamphlets belonging to the Committee of Union and Progress

Committee of Union and Progress tried to announce their thoughts and goals by means of the pamphlets they published. So the imamate and caliphate pamphlets and the thoughts about imamate and caliphate, which were published in the printing house by the Ottoman Committee of Union and Progress in 1315/1896-1897, were analyzed. This study works on the pamphlet on the basis of configuration and content. According to the pamphlet of the Committee of Union and Progress, which was published in the article of 21 in 1895, the issues of imamate and caliphate according to the Islamic orders, the necessities of electing imam, and the obedience to rules determined by the Sharia scholars, were all scrutinized. The author clarifies his thoughts of imamate and caliphate with the examples of Islam history. In the pamphlet it is also mentioned about the terms of constitutional monarchy, republic, assembly and consultation.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), DH. EUM. KADL, 1/3.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Y. PRK. EŞA, 37/29.
“Fetva”, Osmanlı, Numara 58, 2 Nisan 1316/15 Nisan 1900.
“İsim Meselesi”, Şura-yı Ümmet, Numara 52, 13 Kânûnısânî 1319/26 Ocak 1904.
“Kanun-ı Esasi”, Şura-yı Ümmet, Numara 128-129, 19 Kânûnısânî 1323/1 Şubat 1908.
“Kısm-ı Edebî”, Şura-yı Ümmet, Numara 35, 11 Ağustos 1319/24 Ağustos 1903.
“Ve Şavirhüm Fi’l-emri”, Hürriyet, Numara 4, 9 Temmuz 1284/21 Temmuz 1868.
AKARLI, Engin Deniz (1972), “XIX. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa’daki Nüfusunun Dini ve Irki Birleşimi”, Belgelerle Türk Tarih Dergisi, Sayı 59, s. 17-22.
AKŞİN, Sina (2001), “Düşünce ve Bilim Tarihi”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce, Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası, Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi, C. 1, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 327-340.
Ali Haydar Emin, “Payitaht”, Şura-yı Ümmet, Numara 199, 2 Kânunuevvel 1325/15 Aralık 1909.
Ali Suavi, “Demokrasi Hükümet-i Halk, Müsavat”, Ulûm, C. 2, Numara 17, 19 Nisan 1286/1 Mayıs 1870.
Ali Suavi, “Yarım Fakih Din Yıkar”, Ulûm, C. 2, Numara 17, 19 Nisan 1286/1 Mayıs 1870.
BİRİNCİ, Ali (1998), “Vatan Tehlikede”, Tarih ve Toplum, S. 54, Haziran, s. 9- 14.
BİRİNCİ, Ali (2001), Tarih Yolunda, İstanbul: Dergâh Yay.
CÜRCANİ, Ebü'l-Hasan Seyyid Şerif Ali b. Muhammed b. Ali (1311), Şerh-i Mevakıf, İstanbul.
Dr. Esat Paşa (1324), Hürriyet, Adalet, Müsavat, Dersaadet: Mekteb-i Fünun-i Tıbbiye-i Askeriye Matbaası.
KAĞITÇIBAŞI, Çiğdem (2006), İnsan ve İnsanlar, İstanbul: Evrim Yay.
KARA, İsmail (1994), İslamcıların Siyasî Görüşleri, İstanbul: İz Yay.
Mehmet Kadri Nasıh (1911), Sarayih, Paris: Librairie Geuthner.
Mehmet Atıf, “Medeniyet-i Şer‘iyye, Terakiyât-ı Diniyye”, Beyanülhak, C. 6, Numara 150, 6 Mart 1328/18 Mart 1912.
Mehmet Fahreddin, “İkinci Hata”, Sırat-ı Müstakim, C. 7, Numara 138, 14 Nisan 1326/27 Nisan 1910.
Mehmet Murad, “Iyd-ı Millî”, Mizan, Numara 3, 6 Eylül 1324/19 Eylül 1906.
MECLİSİ, Muhammed Bakır b. Muhammed Taki b. Maksud Ali (1983), Bihar’ü’l-Envari’l-Camia Li-Düeri ahbari’l-Eimmeti’l- Ethar: Tarihü’l-Enbiya, C. 11, Beyrut: Müessesetü’l-Vefa.
Muhammed İsmail, Camiu's-Sahih (Sahihu'l-Buhari), İstanbul: Çağrı Yay.
Namık Kemal, “Usul-i Meşveret Hakkında Mektuplar I”, Hürriyet, Numara 12, 29 Ağustos 1284/10 Eylül 1868.
Namık Kemal, “Innallahü Ya Emr Bilad Ve İla İhsan”, Hürriyet, Numara 30, 8 Kânûnısânî 1284/20 Ocak 1869.
Namık Kemal, “Hürriyet”, Hürriyet, Numara 37, 24 Şubat 1284/8 Mart 1869.
Namık Kemal, “Sadaret”, Hürriyet, Numara 36, 5 Mart 1285/17 Mart 1869.
Namık Kemal, “Mahkemeler Hakkında”, İbret, Numara 68, 21 Teşrinisani 1288/3 Aralık 1872.
Seyyid Mehmet Nesim, “İstibdâd ile İlim ve Maarifet”, Misbâh, Numara 1, 12 Eylül 1324/25 Eylül 1908.
SONYEL, Salahi R. (1993), Minorities And The Destruction of The Ottoman Empire, Ankara: TTK.
TANPINAR, Ahmet Hamdi (1996), 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Çağlayan Yay.
TEFTAZANİ, Sadeddin Mesud b. Ömer b. Abdullah (1989), Şerhü’l Makasıd, C. 5, Beyrut: Alemü’l-Kütüb.
TEMO, İbrahim (1939), İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Teşekkülü ve Hidemât-ı Vataniye ve İnkılâb-ı Millîye Dair Hatıratım, Mecidiye.
ÜLKEN, Hilmi Ziya (1992), Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul: Ülken Yay.
Volkan, Sayı 68, 24 Şubat 1324/9 Mart 1909.