Klasik Türk Şiirinde Estetik Bir Unsur Olarak Çiçekler

İslamî edebiyatların bir kolu olan klasik Türk şiirinin estetik yargıları da Grek estetiğinden çokça etkilenmiş olan İslam estetiğinin etkisi altında şekillenmiştir. Klasik Türk şairleri bütünlük, harmoni, simetri ve orantı gibi estetiğin temel özelliklerinin yanı sıra işleve de büyük önem verirler. Kullandıkları her bir estetik nesnenin aynı zamanda bir işlev yüklenmesini bekleyen klasik Türk şairleri, icazlı söz söyleme hedefine ulaşmak için eserlerinde çiçeklere de yer vermişlerdir fakat klasik Türk şiirinde kendine yer bulan çiçek sayısı azdır. Bunun temel nedeni, klasik Türk şiiri estetiğine dâhil edilmekle birlikte söz konusu estetiğe işlevsel katkılarda bulunabilen çiçeklerin sayıca sınırlı olmasıdır. Bir diğer ifadeyle, bu şiirde kendine yer bulan sadece on dokuz çiçek klasik Türk şiiri estetiği içinde birer işlev yüklenebilmiş ve şiire konu olabilmişlerdir.

Anahtar Kelimeler:

Klasik Türk Şiiri; Estetik; Çiçekler; İslam Estetiği

Flowers as an Aesthetical Element in the Classical Turkish Poetry

The aesthetic statutes of Classical Turkish literature which is a branch of Islamic literatures, are under the control of Islamic aesthetics that is highly influenced by the Greek aesthetics. Classical Turkish poets in addition to integrity, harmony, symmetry and proportion, which are the main characteristics of the aesthetics, pay special attention to function. The classical Turkish poets who demand from every single aesthetic object to have a function, use flowers in their works to reach their goals of succinctness (icaz) but there are relatively few kinds of flowers used in the classical Turkish poetry. The main reason of the fact is that there are few flowers in number which is included into classical poetry that can be used as a manner of function for the aesthetics of classical Turkish poetry. To put another way, only nineteen flowers used in this poetry have some aesthetical functions and are subject to poetry in general.

Keywords:

Classical Turkish Poetry; Aesthetics; Flowers; Islamic Aesthetics,

PDF

___

Açıl, Berat, “Tûtî-i Mu’cize-gûyem: Osmanlı Şiirinin Estetiği”, Modern Dönemde İslam’ı ve Osmanlı’yı Yeniden Düşünmek, ed. Berat Açıl, M. Hüseyin Mercan, İstanbul, Yedirenk Yayınları, 2013.
Akdoğan, Yaşar, Ahmedî Dîvânından Seçmeler, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1988.
Andrews, Walter G., Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı, çev. Tansel Güney, İstanbul, İletişim Yayınları, 2003.
Atasoy, Nurhan, Hasbahçe: Osmanlı Kültüründe Bahçe ve Çiçek, İstanbul, Aygaz A.Ş., 2002.
Aydemir, Yaşar, “Sünbüliyye”, Türk Dünyası Ortak Edebiyatı Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü, cilt 5, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2006.
Ayvazoğlu, Beşir, Güller Kitabı, İstanbul, Ötüken Yayınları, 1997.
______________ , Ateş Çiçeği Lale, İstanbul, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı, 2003.
Ayverdi, Ekrem Hakkı, 18. Asırda Lâle, haz. M. Uğur Derman, İstanbul, Kubbealtı Neşriyat, 2006.
Bayram, Yavuz, “Çiçeklerle Diğer Bitkilerin Dîvân Şiirine Yansımaları ve Anlam Çerçeveleri”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun, 2001.
______________ , “Burdur’un ve Divanların Gülü”, I. Burdur Sempozyumu, 16-19 Kasım 2005, Burdur, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, 2007.
______________ , “Klasik Türk Şiirinde Duyguların Dili: Çiçekler”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, sayı 2/4, 2007.
Bozkurt, Nejat, Sanat ve Estetik Kuramları, İstanbul, Sarmal Yayınları, 1995.
Cevat Rüştü, Türk Çiçek ve Ziraat Kültürü Üzerine Cevat Rüştü’den Bir Güldeste, haz. Nazım Hikmet Polat, İstanbul, Kitabevi Yayınları, 2001.
Ceylan, Gürkan, Osmanlı’dan Günümüze Dört Gözde Çiçek: Güller, Karanfiller, Lâleler ve Sümbüller, İstanbul, Flora Yayıncılık, 1999.
Dedes, Yorgos-Sperl, Stefan, “Her varak bir nüktedür gülşende’: Üç Osmanlı kasîdesine Arap ḳaṣîdesi açısından bir bakış”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VIII: Kasîdeye Medhiye: Biçime, İşleve ve Muhtevaya Dair Tespitler, haz. Hatice Aynur vd., İstanbul, Klasik Yayınları, 2013
Demirel, Şener, “Türk Şiirinde Erguvan’ Üzerine Bir Deneme”, Uluslararası Türklük Bilgisi Sempozyumu, Erzurum, 25-27 Nisan 2007.
Demiriz, Yıldız, Osmanlı Kitap Sanatında Natüralist Üslupta Çiçekler, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1986.
Demiriz, Yıldız, Osmanlı Kitap Sanatlarında Doğal Çiçekler, İstanbul, Yorum Sanat, 2005.
Doğan, Muhammet Nur, Şeyhülislam Es’ad ve Dîvânı, İstanbul, M.E.B., 1997.
Emrî, Emrî Dîvânı, haz. M. A. Yekta Saraç, İstanbul, Eren Yayıncılık, 2002.
Erdem Günyüz, Melike, “Ahmedî Divanı’nın Tahlili”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü, İstanbul, 2001.
Evyapan, Gönül Aslanoğlu, Eski Türk Bahçeleri ve Özellikle Eski İstanbul Bahçeleri, Ankara, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, 1972.
Karaman, Gülay, “Perîşân Çiçek Sünbül ve Klasik Türk Şiirinde İşleniği”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, sayı 1/2, 2012.
Koç, Turan, İslam Estetiği, İstanbul, İSAM Yayınları, 2009.
Kurnaz, Cemal, “Gül”, TDV İslam Ansiklopedisi, cilt 14, 1996.
______________ , Hayâlî Bey Divânı’nın Tahlîli, İstanbul, M.E.B., 1996.
Mengi, Mine, “Divan Şiiri Estetiği Açısından İ’câz”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sayı 39, 2009.
Onay, Ahmet Talat, Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, haz. Cemal Kurnaz, Ankara, Birleşik, 2007.
Önal, Sevda, “Klasik Türk Edebiyatında Lâle ve Edebi Bir Tür Örneği Olarak Lâle Şiirleri”, Turkish Studies: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, sayı 4/2, 2009.
Öner, Esra, “Nâbî Dîvânı’nda Teşbih Unsuru Olarak Çiçekler”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2004.
Öztekin, Nezahat, “Eski Türk Edebiyatında Gül”, Kubbealtı Akademi Mecmuası, sayı 34/4, 2005.
Platon, Devlet, çev. Sabahattin Eyüboğlu, M. Ali Cimcoz, İstanbul, İş Bankası Yayınları, 2009.
Poyraz, Yakup, “Blossoming of the Love: Flowers and Love in the Ottoman Poetry”, IIB International Refereed Academic Social Sciences Journal, sayı 15, 2014.