Bâciyân-ı Rûm ve Anadolu Tasavvufundaki Yeri

Bâciyân-ı Rûm XIII. yüzyıl Anadolu’sunda göçmen Türkmen hanımların oluşturduğu bir gruptur. Bu isimle ilk olarak onlardan bahseden XV.yüzyıl Osmanlı tarihçisi Âşıkpaşazâde’dir. Ne var ki, diğer tarihî kaynaklarda doğrudan böyle bir teşkilattan sözedilmediği için Bâciyân-ı Rûm’un mahiyeti tam olarak aydınlatılamamıştır. Mevcut bilgilerden yola çıkarak; Bâciyân-ı Rûm’un, Hacı Bektâş-ı Velî’nin manevî desteğiyle sufi Türkmen hanımlarca kurulmuş, halka hizmeti esas almış bir teşkilat olduğunu söyleyebiliriz. Dolayısıyla bu sufi Türkmen hanımların Anadolu’nun İslâmlaşmasında ve Türkleşmesinde önemli katkıları olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Fütüvvet; Zaviye; Keramet; Derviş; Îsar

Bâcîyân-ı Rûm and Her Place in the Anatolian Sufism

Bâciyân-ı Rûm is an 13th century Anatolian mystic group made up of Turkoman immigrating women. Aşık Pahsa Zade is the first Otoman historian to mention this group with this name. However, the true nature of this organization ‘Bâciyân-ı Rûm’ has yet to be well understood, for other histroical sources do not directly mention such a mystic organization. Based on the present knowledge in hand, it can be sateted that the organization ‘Bâciyân-ı Rûm’ was established by suphist Turkoman women with the sipritual support of Hacı Bektaş Veli for the purpose of public service. It can, therefore, be said that these Turkoman female suphists helped, to a large extent, Anatolia to embrace become Muslims.

Keywords:

Futuvva; Lodge; Karamah; Darwish; Altruism,

PDF

___

Âşıkpaşazâde, Tevârîh-i Âl-i Osmân, İstanbul 1332.
Barkan, Ömer Lütfi, “İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler”, Vakıflar Dergisi, II, Ankara, 1942.
Bayram, Mikâil, Bâcıyan-ı Rum (Selçuklular Zamanında Genç Kızlar Teşki- latı), Konya, Gümüş Matbaası,1987.
Çetin, Osman, Selçuklu Müesseseleri ve Anadolu’da İslamiyet’in Yayılışı, İstanbul, Mağrifet Yayınları, 1981.
Döğüş, Salahattin, “Ortaçağ Anadolu’sunda Bir Kadın Teşkilatı: Bâcıyân-ı Rûm”, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, www.osmanli.org.tr
Eflâkî, Ahmet, Arif’lerin Menkıbeleri, c. I-II, çev. Tahsin Yazıcı, İstanbul, MEB Yayınları, 1973.
Gölpınarlı, Abdûl Bâki, Mevlana’dan sonra Mevlevilik, İstanbul, İnkılap Ki- tabevî, 1953.
Güllülü, Sabahattin, Ahi Birlikleri: Sosyoloji Açısından, İstanbul, Ötüken Neşriyat, 1977.
İbn Battuta, İbn Battuta Seyahatname’sinden Seçmeler, haz. İ. Parmaksızoğ- lu, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1981.
Kara, Seyfullah, “Anadolu Selçuklularında Din ve Din Kurumları”, (Yayım- lanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzu- rum, 2002.
Küçük, Hülya, “Türk Tarihinde Kadın Veliler: İlk Dönem Mevlevîliği Örne- ği”, İstem, sayı 10, yıl 5, 2007.
Köprülü, M. Fuad, Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu, İstanbul, Ötüken Neşriyat, 1981.
______, Türk Edebiyat’ında İlk Mutasavvıflar, Ankara, Diyanet Yayınları, 1991.
Köprülü, Orhan F., “Bacıyân-ı Rum”, DİA, c.4, İstanbul, Diyanet Yayınları, 1991.
Melikof, Irene, “Bacıyân-ı Rum’dan Biri: Kadıncık Ana”, Yol Dergisi II, çev. Turan Alptekin, Ankara, 1999.
Öztürk, Yaşar Nuri, Tarihi Boyunca Bektaşilik, İstanbul, Yeni Boyut Yayın- ları, 1997.
Schimmel, Annemarie, Tasavvufun Boyutları, İstanbul, Adam Yayınları, 1982.
Turan, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk- İslâm Medeniyeti, İstanbul, Boğa- ziçi Yayınları, 1996.
_____, Türk Cihan Hakimiyeti Mefkûresi Tarihi, c. I-II, İstanbul, Nakışlar Yayınevi, 1978.
Togan, A. Zeki Velidi, Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul, Hak Kitabevi, 1970.
Uludağ, Süleyman, Sufi Gözüyle Kadın, İstanbul, İnsan Yayınları, 1995.
Uzun Firdevsî, Menakıb-ı Hacı Bektaş Veli “Vilayet-nâme”, haz., A. Gölpı- narlı, İstanbul.
Üner, Ragıb, “Fuad Uluç’un Diliyle Hacı Bektaş Veli”, Çağrı Dergisi, sayı 201.