Sözlü Kültürden Yazılı Kültüre Kadının Ada/Kule Tutsaklığı: Rapunzel, Kız Kulesi, Hurşid ü Ferahşâd

Sözlü anlatılar ve metinler yerel olandan evrensel kültüre doğru, zamansal yaklaşmalarla bireyden topluma etki alanı oluşturur. Metinlerle toplumun zihin dünyasına taşınan birçok olay, olgu ve kavram zamanla yerleşik uygulamalar, davranışlar hâline gelir. Kadının içinde olduğu anlatı ve metinler, toplumsal konumlandırmada değişen koşullar altında devamlılık arz eder. Metinlerde varlığı başkalarının veya eril düşüncenin verdiği kararlarla şekillenen kadınların sesi yine onların aktarımıyla duyulur. Kadının biyolojik cinsiyet farklılığının sözlü anlatıdan yazılıya doğru öteki algısı oluşturacak şekilde tahakkuku dikkat çeker. Anlatı ve metinlerdeki kadının biyolojik cinsiyetinden ziyade toplumun uygun gördüğü yaptırım ve davranış şekillerinden kaynaklı kişilik yapılandırmasına maruz kaldığı görülür. Rapunzel, Kız Kulesi ve Hurşidnâme adlı anlatı ve eserlerde kadınlara doğmadan sıradan insanların yaşadığı şekilde bir hayat alanı hazırlanmaz. Kadınların kendi bedenleri ve hayatları üzerinden karar verici olmalarına müsaade edilmez. Rapunzel, Kız Kulesi ve Hurşid ü Ferahşâd’da bilhassa kadınlara en yakın erkeklerden gelen ve kendileri yerine karar verici konumda oldukları görülür. Eserlerde kadınların biyolojik cinsiyeti üzerinde aileleri ve toplum tarafından geliştirilen bir varlık yapılandırması söz konusudur. Bu çalışmada inanca, geleneğe dayalı normlar yüzünden toplumdan tecrit edilen masal kahramanı Rapunzel’i, ardından babası tarafından tehlikelerden korunmak maksadıyla ada şeklindeki kuleye hapsedilen Kız Kulesi efsanesinin kahramanını ve klasik Türk edebiyatında metin kurgusu açısından önemli mesnevilerden olan Hurşid ü Ferahşâd Mesnevisi’ni kadına bakıştaki ortak yönleri dolayısıyla ele alınıp karşılaştırılmaktır. Öncelikle bu anlatıların ve eserlerin sadece bir metin olmadığı, kadının ailevî ve toplumsal düzlemde konumlanmasına sebep olduğu ortaya konulmaktadır. Bu metinler, farklı kültürlere ait olmasına ve farklı türlerde gelişmesine rağmen kadına yüzyılların ötesinden gelen toplumsal bakışın aynılığını araştırmaya, tespit ve tahlile yönelik çalışma imkân vermektedirler.

From the Oral Culture to the Written Woman’s Island/Tower Captivity: Rapunzel, the Maiden’s Tower, and Hurşid ü Ferahşad

Oral narratives and texts create an effect area from the local to the universal culture and with temporal approaches from the individual to the society. Many events, phenomenons and notions which are carried to the mental world of the society with texts, in time, become settled implementations and behaviours. In social positioning under changing conditions, the narratives and texts which include woman provides continuity. The women’s voices whose presences are shaped with the decisions of other’s and male’s thoughts are heard yet via others and men. While passing from the oral narrative to the written, reflecting women’s biological gender differences , so as to create the perception of “the other” attracts attention. The thing that take attraction is that the women in the narratives, rather than her biological gender, is exposed to gender configuration which derives from sanctions and behaviour forms approved by the society. In the narratives and works named as Rapunzel, Maiden’s Tower and Hurşidname, even before their birth, a life area which lives ordinary people is not prepared for women. Women are not allowed to decide on their bodies and lives. In Rapunzel, Maiden’s Tower and Hurşid ü Ferahşad, it is seen that men, especially the one who is closed to the woman character, is in position of decider on behalf of woman. These works mention about family and society based an asset configuration on women’s biological gender. In this work, the tale of Rapunzel who was isolated from society because of religious and cultural norms, The Maiden’s Tower legend which explains a girl’s tale to the island-shaped towerby her father fort he purpose of saving her from dangers and Hurşid ü Ferşad mathnawi which is one of the important ones in terms of text fiction are approached and compared on account of common sides on viewing women. Firstly, the fact that these narratives and works are not just a text and their contexts cause positioning of woman in the plane of family and society is introduced. These texts give opportunity to search, determine and analyze samenesses of social viewing comes from beyond centuries towards to woman even though these samenesses belong to different cultures and improve in different types.

___

  • Ayan, H. (1979). Şeyhoğlu Mustafa Hurşidnâme (Hurşid u Ferahşâd). Atatürk Üniversitesi.
  • Deleuze, Gılles. (2015). Anlamın mantığı (H. Yücefer. Çev.) Norgunk.
  • Duman, M. (2010). İstanbul efsaneleri, Heyamola.
  • Ergüden, I. (1996). Örnek bir şiddet mekânı: Hapishane. Cogito, Kış-Bahar, S.6-7, YKY.
  • Grimm Kardeşler (2018). Rapunzel (K. Şipal. Çev.) Yapı Kredi.
  • Grimm Kardeşler (2019). Grimm masalları. Epsilon.
  • Kahraman, A. S., Dağlı, Y. vd., (haz). (2011). Evliya Çelebi seyahatnâmesi. Yapı Kredi.
  • Ölçer Özünel, E. (2017). Masal mekânında kadın olmak. Geleneksel.
  • Strauss, C. L. (2013). Mit ve anlam. İthaki.
  • Tekeli, İ. (kom.) (1994). Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi. Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı.
  • Türker, Ö. (2014). İbn Sina yorum üzerine. Litera.
  • Yeğenoğlu, M. (2003). Sömürgeci fantaziler. Metis.
  • Elektronik Kaynak: Erdem, Sargon “Bâbil”, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/babil (24.08.2022). https://www.kizkulesi.gen.tr/kiz-kulesi-hikâyesi.html (25.08.2022).