Sandık ve Çeyiz Kültürüne Müzeografik (Müze İşlemleri) Açıdan Yaklaşmak

Bu çalışmada dünya ve özellikle Türk müzeciliğinin müzeografik ve müzeolojik kökleriüzerinde durulmuştur. Makalede bu çerçevede Uzak Doğu ve Avrupa'dan verilen örnekleriTürk kültüründen örnekler takip etmiştir. Sözü edilen örnekler dünyada olduğu gibiTürk kültüründe de sandık ve çeyiz kültürü ile müzeografik çalışmalardaki benzerlikleri,söz konusu örtüşmeleri göstermeye yöneliktir. Zira bu makalede kökensiz ya da AnthonyGiddens'ın ifadesi ile süreksiz bir kurum olarak da adlandırılabilecek müzenin insanlığınkültürel hayatında pek çok açıdan aynı ihtiyaçları karşılayan paralel geleneklerle, yapılarlailişkisi de vurgulanmıştır. Çalışmanın merkezinde ise Türk kültüründe Orta Asya'danAnadolu'ya, Balkanlara ve Avrupa'ya kadar uzanan geniş bir coğrafî alanda yaygın olarakbenimsenen sandık ve çeyiz kültürü ile müzeografinin ilişkisi yer almıştır. Bu bağlamdaişe öncelikle müzeografi kavramının açıklanması, kavramın müzeoloji ile ilişkisi, çeyizintanımı ile çeşitli dünya kültürlerinden gelenek hakkındaki pratikleri gözden geçirmekle başlanmıştır.Bu açıklamalardan sonra ise çeyiz geleneği çevresinde oluşan pratikler ile müzeografikuygulamalar arasındaki benzerlikler Türk kültüründen örneklerle açıklanmıştır.Bu bağlamda bu iki kültürel yapının insanlık tarihi boyunca dünyanın pek çok yerindenverilecek örneklerden hareketle müzeografik açıdan benzerliği dünya ve Türk müzeciliktarihi çalışmaları içinde değerlendirilmesinin gerekliliğine değinilmiştir. Bilimlerin kökeniile ilgili yürütülen çalışmalardan biri olarak da değerlendirilebilir. Müzenin, müzeoloji vemüzeografinin tarihi ve kökeni ile ilgili bugüne kadar yapılan değerlendirmelerde üzerindedurulmayan, göz ardı edilen bir konu olarak çeyiz kültürü önemsenmelidir. Zira koleksiyon,sınıflama, koruma ve konservasyon, güvenlik, sergileme, yorumlama ve prestij sağlamagibi pek çok konu çevresinde çeyiz kültürü ile müze arasında kurulması gereken bağlar sözkonusudur. Sonuç olarak bu yazıda da modern bir kurum olan müzenin ve bu kurumun varettiği müze bilim ve daha öncesinde müzeografinin kökeninde insanlığın ortak değerlerindenbiri olarak kabul edilebilecek çeyiz kültürünün yattığı ileri sürülmektedir.

ApproachIng The Dowry Culture In Terms Of Museography

This paper dwells upon the roots of museology and museography in the world andespecially the roots of Turkish museology.The examples given within this context arefrom the Far East as well as Europe along with examples from Turkish culture. Theexamples are mentioned with the aim of indicating the similaties between museographyand cultures of dowry and dowry chest around the world especially in Turkey. In asmuch as museums have been called as institutions of rootless or discontinious by AnthonyGiddens but it will be emphisized that both museum and dowry custom satisfiedsame requierments and they have related similiar traditions. At the core of the paperis the relation between museography and the hope chest and dowry culture which hasbeen adopted into the Turkish culture from a wide geographic area spanning CentralAsia, Balkans and Europe. In this regard firstly the concept of museography is clarifiedand then critiqued using museology. After expression of dowry, some examples relateddowry practices from diffirent culture all around the World have been included. Thenthe paper demonstrates similarities between museographic practices and practices formedaround the dowry culture using examples from Turkish culture. As a conclusion, itis observed that the dowry culture all around the World has not been evaluated as a partof studies of premuseography and museology.

PDF

___

Abdülaziz Bey. Osmanlı Âdet Merâsim ve Tâbirleri Toplumsal Hayat, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. 1995.
Barışta, Örcün. Türk İşleme Sanatı Tarihi, Ankara. 1984
Bilgi, Hülya, İ. Zanbak. Sadberk Hanım Müzesi Koleksiyonundan Osmanlı İşlemeleri ... el emeği göz nuru, İstanbul, 2012.
Çalıkoğlu, Levent (Haz.) (2009)Koleksiyon, Koleksiyonerlik ve Müzecilik, İstanbul: YKY.
Danto, Arthur C. Sanatın Sonundan Sonra Çağdaş Sanat ve Tarihin Sınır Çizgisi, İstanbul: Ayrıntı, 2010.
Darga, Muhibbe. Anadolu’da Kadın On Bin Yıldır Eş, Anne, Tüccar, Kraliçe, İstanbul: YKY, 2013. Davis, Fanncy. Osmanlı Hanımı 1718’den 1918’e Bir Toplumsal Tarih, Çev. B. Tırnakçı, İstanbul: YKY, 2006.
Demir, Sema. Sürdürülebilirlik ve İktidar Bağlamında Sözel Belleğin Türk Müzelerinde Kullanı- mı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 2010.
Emiroğlu, Kudret. S. Aydın. Antropoloji Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanata Yayınları, 2003.
Ercilasun, A. Bican. Bengütaş Edebiyatı. Ankara. Büyük Türk Klasikleri, 1985.
Ertürk, Nevra. H. Uralman. Müzebilimin ABC’si, İstanbul: Ege Yayınları, 2012.
Esin, Emel. Türklerde Maddî Kültürün Oluşumu, İstanbul: Kabalcı, 2003.
Evren, Burçak, D. Can. Yabancı Gezginler ve Osmanlı Kadını, İstanbul: Milliyet Yayınları, ( 1997.
Fanny, Davis. Osmanlı Hanımı. Çev. Bahar Tırnakçı, İstanbul: YKY, 2006.
Garnett, Lucy. (2009) Türkiye’nin Kadınları ve Folklorik Özellikleri, İstanbul: Oğlak Yayınları.
Glassie, Henry. (2002) Turkish Traditional Art Today, Ankara: KBY.
Goody, Jack. (2004) Avrupa’da Aile. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
Gülensoy, Tuncer. ( 2007) Türkiye Türkçesindeki Sözlüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, Ankara:
Gelişim Hachette Türk ve Dünya Ansiklopedisi C. s.2269-2270 Giddens, Anthony. Modernliğin Sonuçları, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1994.
Hisar, Abdülhak Şinasi. (2010) Türk Müzeciliği, İstanbul: YKY. Kademoğlu, Osman. (1999)Çeyiz Sandığı, İstanbul.
Kanar, Mehmet. (2011) Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul: Say Yayınları,
Kaşgarlı Mahmut. (1998) Divanü Lugat-it Türk (Çev. Besim Atalay), C.1, Ankara: TDK Yayınları,.
Koşay, Hamit Zübeyr.(1944) Türkiye Türk Düğünleri Üzerine Mukayeseli Malzeme, Ankara: Maarif Vekaleti.
Köymen, Mehmet Altay. (1973) Alp Arslan Zamanı Türk Toplum Hayatı, Ankara: Güven Matbaası,
Nutku, Özdemir. (1993) “Osmanlıda Çeyiz”, İslam Ansiklopedisi, c. 8, 296-298.
Öcal, Oğuz. (2000) “Belguedj’in Makalesine Göre Cezayir Konuşma Dilindeki Türkçe Kelimeler ve Tunus’taki Durum, Millî Folklor, Cilt: 6, Yıl: 12, Sayı: 46, Yaz.
Ögel, Bahaddin. (1985) Türk kültür Tarihine Giriş Türklerde Ev Kültürü (Göktürklerden Osmanlılara), Cilt:3, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlıgı Yayınları.
Ögel, Bahaddin. (2001) Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırma Vakfı.
Ömer Seyfeddin, Gizli Mabet, İstanbul: İnkılap Yayıevi, 2003.
Özkasım, Hale. (2012) Müzelerde Koleksiyon Yönetimi, Müzebilimin ABC’si, İstanbul: Ege Yayınları.
Pouncey, Johnston Carolyn(çev.) (1994) The Domostroi: Rules For Russian Household In The Time of Ivan Terrible.
Putnam, James. (2005) Kutuyu Aç, Sanatçı Müzeleri, İstanbul: İletişim Yayınları,.
Reşidü’d-Din Fazlullah (2011). Cami’üt Tevarih Selçuklu Devleti, Çev. Erkan Göku,H. Güneş, İstanbul: Selenge.
Rice, Tamara Tabldot. Bizans’ta Günlük Yaşam, İstanbul: Göçebe Yayınları, 1998.
Sağol, Gülden. (2007). Kalın ve Çeyiz, Hediye Kitabı, İstanbul: Kiyabevi Yayınları.
Shaw, Wendy (2004). Osmanlı Müzeciliği, İstanbul: İletişim.
Tezcan, Mahmut. Türk Ailesi Antropolojisi, Ankara: İmge Yayınları, 2000.
Tietze, Andreas. Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati, C.1, İstanbul-Wien: 2002.
Toros, Taha. (15.05.2016). “Sandığın İçine Sığmış Hayatın Başlangıcı ve Sonu” (Erişim Tarihi: 15.05.2016) http://earsiv.sehir.edu.tr
Turan, Ahmet. (1991). “Törelerimizde Kalın (Başlık) Adeti”. Milli Folklor, C. 2, S. 12, Kış, s. 39-43.
Türkmen, Fikret. (1997). Erzurum’da Düğün Adetleri ve Düğün Türküleri.