ALAGEYİK EfSANESİ İLE KOCOCAŞ DESTANINDA ORTAK UNSURLAR

Edebiyat ürünleri toplumların geçmişten günümüze kadar gelen değer yargılarını, hayat tasavvurlarını ve inanç dünyalarını içeriğinde barındırır. Bu bakımdan edebiyat ürünleri kültür aktarımını sağlayan bir araçtır. Geçmiş döneme ait bir inanç, yaşam biçimi bazen mevcut sosyal ortama aktarılarak yinelenir. Bu durumda edebî anlatılar, içerik olarak eski edebî üretimlerle bağlantılıdır ve onlardan izler taşır. Bu geçişi sağlayan ise bir ulusun ortak bilinçaltıdır, değerler aktarımın meydana getirdiği bir düşünsel organik bağdır. Bu bağ sayesinde geçmişte var olan bir anlatının benzeri modern kültürde yenilenmiş olarak yeniden ortaya çıkar. Bunun yanı sıra ortak geçmişe sahip olan ve aynı kültürün mensubu olan kardeş topluluklar birbirlerinden farklı coğrafyada, farklı zamanlarda aynı inanç unsurlarını ve motifleri taşıyan benzer anlatılar ortaya koyabilmektedir. Bu çalışmada ortak geçmişi olan ve aynı kültüre, Türk kültürüne, sahip olan iki kardeş topluluğa ait iki anlatı ortak motifler açısından değerlendirilecektir. Bu anlatılardan biri Yaşar Kemal'in bir halk anlatısını edebî boyuta taşıdığı Alageyik Efsanesi adlı eseri, diğeri ise Kırgız Türklerine ait olan ve sözlü ortamda teşekkül eden Kococaş Destanı'dır. Türklerin avcılık ve toplayıcılık dönemine ait inançlarının merkezde yer aldığı bu anlatılar, bu dönemde öne çıkan geyik/kayberen kültü etrafında şekillenmiştir. Bu bağlamda her iki anlatıda da yer alan ortak epizot ve motifler tespit edilmiştir. Bu ortaklığı sağlayan her iki Türk boyunun da kültürel anlamda aynı kaynaktan doğmaları, aynı kültürün farklı coğrafyalardaki görüngüleri olmalarıdır.

COMMON ELEMENTS İN THE LEGEND ALAGEYİK AND KOCOCAŞ EPICS

Literature from the past up to the present day from the value judgments of the society, the perception of life and their beliefs in their world hosts the content. In this regard, literature is a tool that enables the transfer of Culture. That belong to the past period, a belief, a way of life, sometimes when it is transferred to the current social environment is repeated. In this case, literary narratives, as a literary production have been associated with the old content, and carry traces of them. These texts provides the transition between the collective consciousness of a nation that is under the transfer of intellectual values caused by an organic bond. This bond that exists in modern culture as renewed in the past through a narrative similar occurs again. In addition, has a common background and the same culture at different times in different regions from each other, brothers who are members of communities of faith bearing the same motifs and similar elements of narratives can reveal.In this study, a common history and culture, Turkish culture, with the two brothers belonging to the community two of the common motif of narrative texts. will be evaluated in terms of. One dimension of this narrative that carries the legend of a folk literary narrative of Yaşar Kemal entitled The fallow deer, and the other that belongs to the Kyrgyz Turks and Kococas that are present in the oral environment is epic. Beliefs that the Turks belong to the period of hunting and gathering, which is located in the center of this narrative, this period featured in the deer/is centered around the cult of the loser. In this context, narratives and motifs that are common to both episodes have been identified. This partnership in which both of Turkish tribes in the cultural sense, born from the same source, the same culture in different geographies of the phenomena that they are.

PDF

___

Akmataliyev, Abdıldacan ve KIRBAŞEV Keneş: (2007). Kırgız Destanları 3Kocacaş Destanı, Fikret Türkmen, Baki Bora Hança, Gülsine Uzun (Akt.), Ankara, TDK Yayınları.
Aktulum, Kubilay: (2013). Folklor ve Metinlerarasılık, Konya, Çizgi Yayınları.
Alptekin, Ali Berat (1997). "Kazakistan'da Anlatılmakta Olan Dede Korkut ile İlgili Efsaneler". V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi/Halk Edebiyatı Seksiyon Bildirileri I. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. 23-33
Artun, Erman (2005). Türk Halk Bilimi, İstanbul, Kitabevi Yayınları.
Artun, Erman (2014). Ansiklopedik Halkbilimi/Halk Edebiyatı Sözlüğü: Terimler-Motifler-Kavramlar, Adana, Karahan Kitabevi
Bayat, Fuzuli: (2012). Türk Mitolojik Sistemi 2, Ankara, Ötüken Yayınları.
Beydili, Celal: (2005). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Ankara, Yurt Kitap Yayın.
Dalkesen, Nilgün: (2015). "Orta Asya'dan Anadolu'ya Türk Kültüründe Geyik Kültü", Millî Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi/ International and Quarterly Journal of Cultural Studies, 106 (Yaz), s. 58-69.
Durbilmez, Bayram: (2003). "Manas Destanındaki Kimi Motiflerin Türk Halk Kültüründeki Yansımaları", Halkbilimi Araştırmaları-Forschungen für Volkerkunde, 2. Kitap. İstanbul-Aaachen/ Almanya, s. 154-176.
Durbilmez, Bayram: (2007). "Kırım Türk Halk Anlatılarında Sayı Simgeciliği", Millî Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, 10 / 76, s. 177-190.
Durbilmez, Bayram: (2008). "Nahçıvan Türk Halk İnanışlarında Mitolojik Sayılar / Mythological Numbers in Nakhchıvan- Turkish Folk Beliefs ", Turkish Studies, 3/ 7, s.340-352.
Durbilmez, Bayram: (2010). "Romanya Sözlü Türk Edebiyatı Ürünlerinde Mitolojik Sayı-lar", Folklor/ Edebiyat, 16/ 64, s. 245-257.
Durbilmez, Bayram: (2011). "Batı Trakya Türk Halk Kültüründe Mitolojik Sayılar", Zeitschrift für die Welt der Türken / Journal of World of Turks, 3/1, s. 77-93.
Durbilmez, Bayram: (2013a). "Halk Bilimi Araştırmalarının 100. Yılında: "Halk Bilimi"ile "Edebiyat"ın Ortak Alanları ve "Halk Edebiyatı" Üzerine Bir Değerlendirme, MilliFolklor, Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi,12/ 99, s. 101-112.
Durbilmez, Bayram: (2013b). "Tatar Hatını Niler Kürmiy'de Evlenme Kültürü", Türk DünyasıAraştırmaları, (207), s. 1-34.
Durbilmez, Bayram ve TEKİN, Fatma: (2014), "Nevşehir Yöresi Yerleşim Adları ÜzerineBir Değerlendirme", Folklor / Edebiyat, 20 / 77.
Durbilmez, Bayram: (2015). "Eflâtun Cem Güney'in 'Dede Korkut Masalları'na Metinler Arası Bir Yaklaşım: 'Kan Turalı' Örneği / Eflâtun Cem Güney's Tales Of Dede Korkut",Milli Folklor, Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, 27/ 108 (Kış), s. 165-179.
Duymaz, Ali (2006). "Afganistan Özbeklerinin Bilmeceleri ile Anadolu Sahası Bilmecelerinin Ortak Yapı özellikleri üzerine", Prof. Dr. Saim Sakaoğlu'na Armağan, s. 470-480.
Esin, Emel: (2003). Türklerde Maddi Kültürün Oluşumu, İstanbul, Kabalcı Yayınları.
İnan, Abdülkadir: (2000). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Ankara,TTK Yayınları.
Kalafat, Yaşar: (2012). Türk Kültürlü Halklarda Mitler, Ankara, Berikan Yayınevi.
Kemal, Yaşar: (2008). Üç Anadolu Efsanesi, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
Köse, Nerin: (1998). Kococaş Destanı, Ankara, Millî Folklor Yayınları. Nemutlu, Özlem: "Cengiz Aytmatov'un Eserlerinde Av Teması". Turkish Studies, Volume 3/7, s. 495-507.
Oğuz, Öcal vd. : (2006). Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar, Ankara, Geleneksel Yayıncılık.
Ong, Walter J. : (1995). Sözlü ve Yazılı Kültür / SözünTeknolojileşmesi. Çev. Sema Postacıoğlu Banon, İstanbul, Metis Yayınları.
Ögel, Bahaeddin: (2014). Türk Mitolojisi 1-2, Ankara, TTK Yayınları.
Sakaoğlu, Saim (1998). "Altay Türkiye Türklerinin Bilmecelerinde Tabiat Olaylarının ziyaretindeve anlatılması"TDED C. XXVIII, s. 435-444.
Seyidoğlu, Bilge (1985). Erzurum Efsaneleri, Erzurum'da Belli Yerlere Bağlı Olarak Derlenmiş Efsaneler Üzerinde Bir inceleme, Ankara: Ank. Ünv. Basımevi.
Şimşek, Esma: (1995). "Giresun ve Çevresinde Anlatılmakta Olan "Ana Geyik" Efsanesinde Mitolojik Unsurlar", Milli Folklor Dergisi 26 (Yaz), s. 17-22.
Tavkul, Ufuk: (2001). "Karaçay-Malkar Kültüründe Avcılık ve Av Tanrısı Apsatı", Kırım Dergisi, (9/34), s. 36-41.
Tekin, Talat: (2013). Irk Bitig, Ankara, TDK Yayınları.
Türkmen, Fikret, Gülsine UZUN, Baki Bora HANÇA, Kırgız Destanları III-Kocacaş Destanı, Ankara, TDK Yayınları.
Uçar, Zofie: (2014) (2014). "Türk Kültüründe Geyik ve Geyikli Baba Üzerine Gözlemler". Kültür Evreni 21(Yaz), s. 129-145.