Kütahya İli Altıntaş İlçesi Halk Mimarisinden Örnekler: Köy Odaları

Köy odaları, Anadolu’da halk mimarisi içinde ele alınmaktadır. Köy kültüründe önemli bir yere sahip olan bu odalar, bazen evlerin yakınlarında, bazen köy meydanlarında bezen de cami yakınlarında yer almaktadır. Misafirperverliğin simge yapılarından biri olan odalar, ayrıca kırsalda sosyal ve kültürel hayatın vazgeçilmez öğelerinden biridir. Anadolu’daki köy odalarının menşei, “yurt tipi çadır”a dayanan Türk Evi’ndeki çekirdek birim “oda”nın mekânsal özelliklerine dayandırılmaktadır. Türkler, Orta Asya’da sürdürülen bu geleneği Anadolu’ya taşımış, İslam dini ile birlikte misafire, konukseverliğe verilen büyük özeni içeren ayet ve hadislerde dikkate alınarak bu gelenek devam etmiştir. Yöre sakinleri ve ileri gelenleri tarafından konuk ağırlamak bir dini hizmet ve sosyal prestij olarak değerlendirilmiş ve oda yaptırmak-misafir ağırlamak için yarışılır hale gelinmiştir. Çalışmamızda Altıntaş ilçesine bağlı köylerde tespit edilen köy odalarının çoğunun terk edildiği ve işlevsiz oldukları tespit edilmiştir. Orta Asya’da başlayıp Anadolu’ya taşınan konukseverlik, birlik ve beraberliği simgeleyen, kültürel ve sosyal hayatın merkezi konumundaki köy odaları işlevleri ile somut olmayan kültürel mirasın somutlaştığı yapılardır. Bu yapıların bugün işlevsiz kalması bu mirasa sahip çıkamadığımızın bir kanıtıdır.

Anahtar Kelimeler:

Kütahya, Altıntaş, kırsal yerleşme, halk mimarisi, köy odası

Examples From The Public Architecture of Altıntaş District of Kütahya Province: Village Rooms

Village rooms are considered within the folk architecture in Anatolia. These rooms, which have an important place in village culture, are sometimes located near houses, sometimes in village squares and sometimes near mosques. Being one of the symbols of hospitality, the rooms are also one of the indispensable elements of social and cultural life in the countryside. The origin of the village rooms in Anatolia is based on the spatial characteristics of the core unit “room” in the Turkish House, which is based on the “dormitory type tent”. The Turks carried this tradition, which was continued in Central Asia, to Anatolia, and this tradition continued by taking into account the great care given to guests and hospitality along with the religion of Islam in verses and hadiths. Hosting guests by local residents and dignitaries has been considered as a religious service and social prestige, and it has become a competition to build rooms and entertain guests. In this study, it was determined that most of the village rooms identified in the villages of Altıntaş district were abandoned and dysfunctional. Village rooms, which symbolize hospitality, unity and solidarity, which started in Central Asia and moved to Anatolia, are the center of cultural and social life and are structures where intangible cultural heritage is embodied. The non-functioning of these structures today is a proof that we cannot claim this heritage.

Keywords:

Kütahya, Altıntaş, rural settlement, folk architecture, village room,

PDF

___

Abdurrezzak, A. O. (2011). Kastamonu köy odalarının sosyal, kültürel ve ekonomik işlevleri üzerine bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi Yayınlanmamış yüksek lisans tezi.
Ahunbay, Z. (2007). Tarihi çevre koruma ve restorasyon. YEM.
Akman, M. (2006). Balıkesir yöresinde Ahilikten kalma tören ve uygulamalar. Balıkesir Üniversitesi Yayınlanmamış yüksek lisans tezi.
Ataman, M. (1978). Konya köylerinde misafir odaları. Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 351, 2467-2468.
Atlı, S. (2015). Somut olmayan kültürel mirasa bir örnek: Balıkesir Pamukçu Erfene sohbet toplantıları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8-40, 7-25.
Aydın, D. (2008). Halk mimarisi bağlamında Kilistra’da (Gökyurt) yerleşme ve mesken nitelikleri. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 38.ICANAS, Cilt: 1, 175-188, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
Ballester, J. M. (2015). Vernacular architecture in the modern concept of cultural heritage. vernacular architecture: Towards a sustainable future (C. Mileto – F. Vegas vd. Ed.) CRC PRess/Balkema.
Bilir, M. (2004). Geleneksel köy odalarından çağdaş halk odalarına halk eğitimi açısından tarihsel birbakış. Başkent.
Bozkurt, T. (2016). Konya-Gökyurt (Kilistra) köy odaları. Millî Folklor, 28-109, 201-216.
Bulut, M. (2017). Sivas İlbeyli köy odaları. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 4-1, 13-31.
Büyükçanga, M. (1999). Osmanlı döneminden günümüze devam eden Konya ili Kadınhanı ilçesi Meydanlı köyünde bulunan köy odaları. Uluslararası Kuruluşunun 700. Yıl Dönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi (07-09 Nisan 1999), 719-724, Selçuk Üniversitesi.
Çal, H. (1998). The architecture of Boyabat village houses. The Ottoman House Papers From The Amasya Symposium 24-27 September, 46-54, Oxford.
ÇEKÜL. (2012). Anadolu’da kırsal mimarlık. Çekül Vakfı.
Çınar, K. (1987). Köy odası (misafirhane). Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2-2, 79-87.
Çınar, K. (1991). Konya ovası köy yerleşmelerinde misafirhaneler (köy odası). Türk Halk Mimarisi Sempozyumu Bildirileri 5-7 Mart 1990 Konya, 57-74, Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Başkanlığı.
Davulcu, M. (2016). Bartın yöresi kırsal yerleşmelerinde aile yapısı ve yaşam kültürünün halk mimarisine etkisi. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 4-8, 93-144.
Düzgün, D. (1999). Erzurum köy seyirlik oyunları. Kültür Bakanlığı.
Ekinci, Y. (1990). Ahilik ve meslek eğitimi. Milli Eğitim Bakanlığı.
Erarslan, İ. (2014). Bir Ahilik geleneği Kırşehir’deki hanedan odaları. Gürler.
Eres, Z. (2013). Türkiye’de geleneksel kırsal mimarinin korunması: tarihsel süreç, yasal boyut. mimari ve kentsel koruma. Prof.Dr. Nur Akın’a Armağan içinde 457-469, K.K. Eyüpgiller- Z. Eres (Ed.), YEM.
Erkoç, E. (2008). Anadolu’da bir köy odası Hatışoğlu konağı. Lider.
Ersoy, G. A. (2017). Yozgat Büyükincirli köyü köy odaları. Kalemişi, 5-10, 91-117.
Göçer, O. (1968). Misafir odaları. Mimarlık, 62, 28-31.
Gürsoy, E. (2018). Uşak köy odaları-yâren odaları-. Ege Üniversitesi.
İvgin, H. (1984). Gerede’nin aşağı Ovacık köyü’nde konak geleneği. Halk Kültürü Dergisi, 13-37, 7-8.
Kaderli, Z. (2010). Deliorman Türk sözel kültüründe adam odaları ve oda geleneği. Türkbilig, 20, 107-126.
Karakaya, Y. (2017). Köy odaları ve oda yarenlikleri ayakta kalan köy odaları. (Doç.Dr. Z. Akdoğan. Ed.), Gökçe Ofset.
Karaosmanoğlu, H. ve Demirci, H. S. (2016). Sorgun Cihanşarlı köyünde yok olmaya başlamış ahşap oymadan yapılan köy odaları. I. Uluslararası Bozok Sempozyumu 05-07 Mayıs 2016 Bildiri Kitabı (4), 361-368.
Karpuz, H. (1993). Türk İslam mesken mimarisinde Erzurum evleri. Kültür Bakanlığı.
Karpuz, H. (2000). Konya köy odalarının kültür ve sanat değeri. Emin Bilgiç Hatırası. 319-361, İSAR Vakfı.
Karpuz, H. (2002). Konya’da halk mimarisi. Erdem, 13-38, 223-258.
Karpuz, H. (2013). Kadınhanı’nda halk mimarisi. Prof. Dr. Hakkı Önkal’a Armağan, içinde 131-147, İzmir: :Dokuz Eylül Üniversitesi.
Karpuz, H. (2014). İç Anadolu bölgesi köy odaları. XVI. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri 18-20 Ekim 2013 (1), 455-462.
Karpuz, H. ve Bozkurt, T. (2013). Ilgın-Beykonak (Tekke) köyü’nde halk mimarisi. K. Levent Zoroğlu’na Armağan, içinde 345-360, İstanbul: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü.
Kazmaz, S. (1994). Beyazsu köyü (Bir köy araştırması). Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı.
Koç, E. (2008). Anadolu’da bir köy odası Hatışoğlu konağı. Çorum: Çorum Hakimiyet Gazetesi Kültür Serisi – I.
Numan, İ. (1981). Çankırı’da yârân sohbetleri ve sohbet odaları. Vakıflar Dergisi, 13, 591-634
Oskay, İ. (2012). Ahilikten günümüze miras köy odaları (Yaren odaları) Kökez köyü örneği. II. Uşak Sempozyumu (2), 801-810.
Özdemir, N. (2005). Cumhuriyet dönemi Türk eğlence kültürü. Akçağ.
Özkan, A (2011). Köy odalarının sosyal hayatımızdaki rolü. İmaret, 2-7, 117-123.
Özkan, A. (2012). Geçmişten günümüze Konya ili Akören ilçesinde bulunan köy odaları. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14-22, 1-4.
Rudolff, B. (2006). ‘Intangible’ and ‘tangible’ heritage: A topology of culture in contexts of Faith. University of Mainz Institute of Geography Doktora Tezi.
Sevindik, A. (2013). Halk hukuku ve köy odaları: Sivas Şarkışla Gümüştepe köyü örneği. Hacettepe Üniversitesi, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi.
Stovel, H. (2004). World heritage convention and the convention for intangible cultural heritage: implications for protection of living heritage at the local level. Utaki in Okinawa and sacred spaces in Asia - community development and cultural heritage. Okinawa International Forum. (Ed.), The Japan Foundation.
Tay, L. (2016). Türk halk mimarisinin kamusal yansıması olarak Akseki köy odaları. Cappadocia Journal of History and Social Sciences, 7, 118-141.
Tezcan, M. (1990). Kültürel, antropolojik açıdan Çankırı yârân sohbetleri. Erdem, 6-17, 399-417.
Toruk, F. (2013). Anadolu’da antik dönemden Cumhuriyete uzanan bir yerleşim: Selçikler. Erdem, 64, 133-182.
Trunpenny, M. (2004). Cultural heritage, an iii-defined concept? a call for joined-up policy. International Journal of Heritage Studies, 10-3, 295-307.
Ünver, M. (2005). Müslüman-Türk Anadolu insanının eğitim ve öğretiminde köy odalarının rolüne folklorik bir bakış. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18-19, 71-92.
Yakıcı, A. (2010). Somut olmayan kültürel mirasın somut mekânı: Konya barana odaları. Milli Folklor, 22-87, 94-100.
Elektronik kaynaklar : AUSTRALIA ICOMOS. The burra charter: Australia Icomos charter for places of cultural significance 1999. < http://australia.icomos.org/>, (Erişim Tarihi: 27.07.2015).
Canyakan, S. (2018). Uşak merkez ve çevresinde “yarenlik” hakkında etnografik bir araştırma. https:// www.academia.edu/7256317/U%C5%9EAK_MERKEZ_VE_%C3%87EVRES%C4%B0NDE_ YARENL%C4%B0K_HAKKINDA_ETNOGRAF%C4%B0K_B%C4%B0R_ARA%C5%9ETIRMA_ An_Ethnographic_Research_about_Yarenlik_in_U%C5%9Fak_Region (Erişim Tarihi: 01.09.2018).
Devlet planlama teşkilatı (2006). http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/02/20060204-9-2.pdf (Erişim Tarihi: 20.06.2020).
ECOVAST (European council for the village and small town) (2006). Landscape Identification. A Guide to Good Practice. http://www.ecovast.org/english/publicationse.htm. (Erişim Tarihi: 20.06.2020).
ICOMOS (1964). Venedik tüzüğü. http://www.icomos.org.tr/?Sayfa=Icomostuzukleri&dil=tr (Erişim Tarihi 22.06.2020)