Dil Dizgesinde Çerçeve ve Çerçeveleme Kavramları Üzerine (Karşıtsal Çözümleme Denemesi)

Çerçeve ve çerçeveleme kavramları sosyal bilimlerde 1970’li yıllarda araştırmacıların ilgi odağı olmuştur. Dilbilimde çerçeve kavramı zihinsel sözlüğün bir unsuru olarak ele alınmıştır. Bu çalışma kapsamında Rus dilbiliminde geliştirilen onomasyoloji kuramlarına dayanılarak çerçeve ve çerçeveleme kavramlarının, dil dizgesindeki yapısal ile anlamsal dönüşümlerin çözümlenmesine uygulanması çalışılmıştır. Çalışmanın amacı “Doğal Afet → Fırtına” kategorisinin olay olarak ele alınması ve bu olay çerçevesinin çağdaş Rusçada ve Türkçede biçimlendirme modellerinin çözümlenmesi olarak belirlenmiştir. İki dildeki modellerin tespiti için Rus ve Türk haber ajanslarının konu ile ilgili oluşturduğu açık erişimdeki haber metinlerinin arşivlerinin yanı sıra Rusça Ulusal Derlemine ve Türkçe Ulusal Derlemine başvurulmuştur. Çalışma kapsamında tespit edilen modellerin çözümlenmesinde betimsel dilbilimde kullanılan yöntemlerden ve iki dil arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları öne çıkaran karşıtsal yaklaşımdan faydalanılmıştır. Çalışmada “Doğal Afet→Fırtına” olayının çerçevesinin Rusçada ve Türkçede adlandırma modelleri betimlenmiş ve iki dildeki çerçeveleme seçenekleri çözümlenmiştir. Çalışma kapsamında olay çerçevesi “Başlangıç” ve “Gerçekleşme” kategorileri ile sınırlandırılmıştır. Çerçeveleme “Fırtına ↔ Uzam” kategorisi açısından betimlenmiştir. Karşıtsal çözümleme sonucunda iki dil dizgesindeki olay çerçevesi ve çerçevelemesine yönelik benzerlikler ve farklılıklar ortaya konulmuştur. İki dildeki adlandırma modellerinin çözümlenmesinin ve karşılaştırılmasının yabancı dil ve çeviri öğretiminin sürecine dahil edilmesinin, öğrencinin hem öğrenilen dile hem de anadiline yönelik tahmin edilebilirliğinin ve farkındalığının geliştirilmesi açısından önem taşıdığı öne sürülmüştür. Olayların çerçeveleme modellerinin çözümlendiği araştırmaların yapılması ve bu araştırmaların sonuçlarının yabancı dil ve çeviri öğretimi sürecinde kullanılması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Rusça, Türkçe, çerceve, çerçeveleme, onomasyoloji, karşıtsal dilbilim

On the Concepts of Frame and Reframing in the Language System (An Attempt of Contrastive Analysis)

The concepts of frame and reframing became the focus of researchers’ attention in social sciences in the 1970s. Within the context of linguistics, the concept of frame was referred to as a component of the mental lexicon. In this paper an attempt has been made to apply the concepts of frame and reframing to the analysis of the structural and semantic transformations in the language system with reference to the theoretical framework of onomasiology, which was developed in Russian linguistics. The aim of the study was defined as the analysis of the situation in reality, named as “Natural Disaster → Storm”, and its verbalization models in modern Russian and Turkish. Topic-related open access news archives of Russian and Turkish news agencies as well as Russian and Turkish National Corpora were used for defining models in the language pair. Descriptive linguistics and contrastive approach, which seek to describe the differences and similarities between two languages, were used for the model analysis in the framework of this study. Russian and Turkish naming patterns for the frame of “Natural Disaster → Storm” were described and analyzed. Due to the scope of the article, the frame analysis was limited to the categories of “Inception” and “Realization”. Reframing was described through the example of the perspective shift “Storm ↔ Space”. The contrastive study revealed both the differences and similarities in the naming patterns and reframing models in the language pair. The evidence from this study suggests that including the contrastive frame analysis in the process of the foreign language teaching and translation training is important for the development of the students’ predictability as well as their semantic awareness towards both the second language and the mother tongue. The paper suggests that future research should further explore the frames and reframing models in Turkish-Russian language pair and the findings should be used in the process of teaching foreign language and translation training.

Keywords:

Russian, Turkish, frame, reframing, onomasiology, contrastive linguistics,

PDF

___

Akmeşe, Z. (2020). Televizyon ana haber bültenlerinde çerçeveleme: Türk Telekom reklam filmi örneği. Middle Black Sea Journal of Communication Studies, 5(1), 37-49.
Erdoğan, İ. (2011). Gündem koyma ve saptama yaklaşımında bir araştırma geleneği ve tasarımı olarak çerçeveleme. Erciyes İletişim Dergisi, 2(1), 48-62.
Fillmore, C. (1985). Frames and the semantics of understanding. Quaderni di Semantica, (6), 222-254.
Goffman, E. (1986). Frame analysis. An essay on organization of experience. Northeastern University Press.
İmer, K., Kocaman, A. & Özsoy, A. (2011). Dilbilim sözlüğü. Boğaziçi.
Kılıç, D. (2007). Türk basınında İran nükleer krizi’nin sunumu: Haberlerin çerçevelenmesi . Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, (6), 67-86.
Kılıç, S. (2021). Türk yazılı basınında Сovid-19 haberlerinin çerçevelenmesi. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (35), 317-337.
Kozan, O. (2019). Dil dizgesinde eşdizimlilik: Öğretim odaklı dilbilimsel betimleme örneği . Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 5 (2), 251-266.
Kozan, O. (2020). Onomasyoloji. Kuramdan bilime doğru. Rus dili örneği. Nobel Akademik.
Küçük Durur, E. (2012). İnşacı yaklaşım içinde çerçeveleme kuramı ve haberin çerçevelenişi. Atatürk İletişim Dergisi, (2), 21-31.
Longman dictionary of contemporary English. (1992). Longman Group.
Minsky, M. (1975). A framework for representing knowledge. The psychology of computer vision (P. Winston Ed.) New York: McGraw-Hill Book.
Nişanyan, S. (2018). Çağdaş Türkçenin etimolojisi. Liber Plus.
Oğuz, C. (2019). Postmodern sansür: Haberin çerçevelenmesi ve 2019 İstanbul büyükşehir belediye başkanlığı seçim sonuçlarına gazetelerin yaklaşmı. Dördüncü Kuvvet, 2(2), 22-39.
Özarslan, H. (2015). İletişim araştırmalarında çerçeveleme paradigması: Son döneme ait bir inceleme. Selçuk İletişim, 8 (4), 32-48.
Özmen, M. (2013). Türkçenin sözdizimi. Karahan.
Араева, А. Л. (2019). Метод пропозиционально-фреймового моделирования в обучении иностранным языкам. Вестник ВолГУ. Языкознание, 18(1), 187-195.
Болдырев, Н. (2001). Концепт и значение слова. Методологические проблемы когнитивной лингвистики (И. А. Стернин Ed.) Воронеж: Воронежский государственный университет.
Игнаткина, К. З. (2019). Использование фреймового моделирования в процессе изучения английского языка. Ярославский Педагогический Вестник, 3(100), с. 54-61.
Козан, О. (2020). Проблема морфонологической лексикализации в современном русском языке. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (20), 655-669.
Костомарова, Н. (2015). Семантический фрейм в структуре ментального лексикона человека (на примере семантического фрейма «человек»). Вестник Пермского Университета. Российская и Зарубежная Филология, 3 (31), 23-33.
Кубрякова, Е. (2012). В поисках сущности языка. Когнитивные исследования. Москва: Знак . Лукьяненко, И. (2015). Фреймовый подход и обучение лексике на уроке РКИ. Балтийский Акцент, 6(1), 74-78.
Мельчук, И. Ж. (1984). Толково-комбинаторный словарь современного русского языка. Опыт семантико-синтаксического описания русской лексики. Вена.
Мещанинов, И. (1940). Общее языкознание. Наука.
Мустайоки, А. (2006). Теория функционального синтаксиса: от семантических структур к языковым средствам. Москва: Языки славянской культуры.
Никонова, Ж. (2008). Фрейм в контексте лингвистической науки. Вестник Вятского Государственного Университета, 86-89.
Одинцова, И. (2012). Фрейм, фрейминг и рефрейминг в лингводидактике. Мир Русского Слова, (1), 73-80.
Русанов, В. В. (2012). Эффективные системы представления знаний на основе естественного языка. Вестник Российского Экономического Университета им. Г.В. Плеханова, (1), 43-48. Серебренников, Б., & Уфимцева, А. (1977). Языковая номинация. Общие вопросы. Москва: Наука.
Тарасова, И. (2004). Фреймовый анализ в исследовании идиостилей. Филологические Науки, (4), 42-49.
Фасмер, М. (1986). Этимологический словарь русского языка. Прогресс.
Щерба, Л. (1974). Языковая система и речевая деятельность. Наука.
Янда, Л. (2012). Русские приставки как система глагольных классификаторов. Вопросы Языкознания, (6), 3-47.