Herman Melville’in Edebi Yaratıcılığında Gotik ve Barok İmgelem, Hegelci Spekülatif ve Spinozacı İçkinlik Düzlemi

Bu çalışmada, Herman Melville’in edebi yaratıcılığını daha derinlemesine anlamak için, onun edebi biçimini Gotik ve Barok gibi sanatsal üsluplarla ilişkilendirmeyi denemekteyim. Melville’in akla meydan okuyan estetik görüsü, en iyi şekilde bu kuzeye özgü sanatsal üsluplarla ilişkisi çerçevesinde anlaşılabilir. Kuzey sanatının felsefi düzlemdeki mukabili olduğunu göstermeyi deneyeceğim bir başka kültürel biçim, Hegel’in diyalektiği, anlama yetisini şoke eden güçlü bir devingenliği içeren spekülatif cümleleriyle, Melville’in edebi görüsünü anlamlandırmanın bir başka anahtarını oluşturmaktadır. Ancak Melville, Hegel’in nihai çözümlemede akılcı olan amaçlarını paylaşmaz. Onun edebi görüsü, mutlak akılcılığı anlamsızlığa dair bir hisle birleştiren Spinoza’nın tözü aracılığıyla daha iyi anlaşılabilir. Melville’in romanlarında ana konu,yalıtık insan kahramanlar değil,bir gemi ya da bir ada üzerinde beliren canlı cansızbütün bir varlık sahasıdır. Deleuze’ün Spinoza’nın tözünden hareketle geliştirdiği “içkinlik düzlemi” kavramı, Melville’in roman-varlık’ının bu bütüncüllüğünü anlamaya yardımcı olmaktadır. Bu içkinlik düzleminde, insanlar, hayvanlar ve bitkiler arasında “düzenlemeler” ve “oluşlar” ortaya çıkar. İçkinlik düzlemi olarak roman-varlığın ardında ise, asli harekete geçirici unsur olarak kapitalist üretim biçimi, kendisini duyurmaktadır. Çalışmada sanatsal, edebi ve felsefi biçimler arasında ilişkiler kurulurken yapısalcılık akımından esinlenen biçimsel benzeşim ve eşmantıklar kurma yönteminden yararlanılmıştır. Böylece Melville’in edebi yaratıcılığının anlamlandırılması ve kültürel biçimler alanında bağlamsallaştırılması yolunda bir adım atılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Melville, Gotik, Hegel, spekülatif, Spinoza, içkinlik düzlemi, oluş

Gothic and Baroque Imagination, Hegelian Speculative and Spinozist Plane of Immanence in Herman Melville’s Literary Creativity

In this article, I try to relate Herman Melville’s literary creativity to Gothic and baroque art forms to understand the aesthetic vision revealed in his novels more in a more comprehensive manner. Melville’s aesthetic vision challenges the understanding and it can best be understood in relation to northern artistic styles. Another cultural form, Hegel’s dialectics with its speculative sentences, as the counterpart of northern art in philosophy, is another key to understand Melville’s literary vision.However, Melville does not share Hegel’s rational aims. His literary vision can be better understood through Spinoza’s substance, which combines absolute rationality with a sense of meaninglessness. The main subject in Melville’s novels is not limited to human heroes, but rather a whole field of existence that appears on a ship or an island. Deleuze’s concept“plane of immanence”, which is inspired by Spinoza’s substance, can help to understand this holism of Melville’s novel-being.On this plane of immanence, “assemblages” and “becomings” emerge between humans, animals and plants. Behind the novel-being as the plane of immanence, the capitalist mode of production announces itself as the main cause of movement.In the study, structuralism inspired methods such as establishing formal analogies and homologies were used while relating distinct literary, artistic and philosophical forms. Thus, a step was taken to make sense of Melville’s literary creativity and contextualize it in the field of cultural forms.

Keywords:

Melville, Gothic, Hegel, speculative, Spinoza, plane of immanence, becoming,

PDF

___

Adorno, T. W. (2012). Edebiyat yazıları (3. baskı). (S. Yücesoy ve O. Koçak, Çev.) Metis.
Adorno, T. W. ve Horkheimer, M. (2014). Aydınlanmanın diyalektiği. Felsefi fragmanlar (1. baskı). (N. Ülner ve E. Ö. Karadoğan, Çev.) Kabalcı.
Altuğ, T. (1989). Kant estetiği (1. baskı). Payel.
Beiser, F. (2019). Hegel (1. baskı). (S. Bayazit, Çev.) Alfa.
Deleuze, G. (2005). Spinoza. Pratik felsefe. (U. Baker, Çev.) Norgunk.
Deleuze, G. (2007). Kritik ve klinik (1. Baskı). (İ. Uysal, Çev.) Norgunk.
Deleuze, G. (2013). Spinoza ve ifade problemi (1. Baskı). (A. Nahum, Çev.) Norgunk.
Forster, E. M. (2014). Roman sanatı (1. Baskı). (Ü. Aytür, Çev.) Milenyum.
Girard, R. (2013). Romantik yalan ve romansal hakikat. edebi yapıda ben ve öteki (2. Baskı). (A. E. İldem, Çev.) Metis
Hegel, G. W. (2004). Tinin görüngübilimi (2. Baskı). (A. Yardımlı, Çev.) İdea.
Jameson, F. (2013). Dil hapishanesi. Yapısalcılığın ve Rus biçimciliğinin eleştirel öyküsü (3. Baskı). (M. H. Doğan, Çev.) Yapı Kredi.
Kaufmann, W. (2004). Hegel. A reinterpretation. University of Notre Dame Press.
Lau, C.-F. (2006). Language and metaphysics: The dialectics of Hegel’s speculative proposition. J. O. Surber, Hegel and Languageiçinde (s. 55-74). State University of New York Press.
Lawrence, D. H. (1996). Klasik Amerikan edebiyatı üzerine incelemeler (1. Baskı). (N. Direkçigil, Çev.) Yapı Kredi.
Lukács, G. (2000). Çağdaş gerçekçiliğin anlamı (5. baskı). (C. Çapan, Çev.) Payel.
Lukács, G. (2014). Roman kuramı (4. Baskı). (C. Soydemir, Çev.) Metis.
Macherey, P. (2013). Hegel ve/veya Spinoza (1. Baskı). (I. Ergüden, Çev.) Otonom.
Melville, H. (1999). Billy Budd (1. Baskı). (A. Seven, Çev.) Yapı Kredi.
Melville, H. (2006a). Israel Potter: Sürgünde elli yıl (1. Baskı). (K. Türel, Çev.) Seyhan.
Melville, H. (2006b). Pierre ya da belirsizlikler (1. Baskı). (N. Aytür ve Ü. Aytür, Çev.) Yapı Kredi.
Melville, H. (2013a). Katip Bartleby (4. Baskı). (M. H. Göle, Çev.) İletişim.
Melville, H. (2013b). Moby Dick, beyaz balina (6. Baskı). (S. Eyuboğlu ve M. Urgan, Çev.) Yapı Kredi.
Melville, H. (2013c). Typee, Polinezya hayatına bir bakış (2. Baskı). (B. Gümüşbaş, Çev.) Yapı Kredi.
Melville, H. (2013d). Veranda öyküleri (1. Baskı). (A. Altınanıt, Çev.) Alakarga.
Melville, H. (2014). Ne denizsiz ne tütünsüz (1. Baskı). (S. Hacıoğlu, Çev.) Aylak Adam.
Melville, H. (2015). Sağlam adam. Bir maskeli geçit (1. Baskı) (A. D. Temiz, Çev.) İletişim.
Pahl, K. (2006). Speculative rhythm. J. O. Surber, Hegel and Language. In (pp. 233-248). State University of New York Press.
Ramond, C. (2014). Spinoza sözlüğü (B. Şişman, Çev.) Say.
Ricoeur, P. (2007). Yoruma dair. Freud ve felsefe (1. Baskı). (N. Alpay, Çev.) Metis.
Schiller, H. v. (1999). Estetik üzerine (1. Baskı). (M. Özgü, Çev.) Kaknüs.
Spinoza, B. d. (2011). Ethica. Geometrik yöntemle kanıtlanmış ve beş bölüme ayrılmış ahlak (1. Baskı). (Ç. Dürüşken, Çev.) Kabalcı.
Watt, I. (2007). Romanın yükselişi. Defoe, Richardson ve Fielding üzerine incelemeler (1. Baskı). (F. B. Aydar, Çev.) Metis.
Wellek, R. ve Warren, A. (2013). Edebiyat teorisi (2. Baskı). (Ö. F. Huyugüzel, Çev.) Dergâh.
Worringer, W. (1920). Form problems of the gothic. Stechert.
Worringer, W. (1963). Soyutlama ve Einfühlung. Üslup psikolojisi üzerine bir araştırma. (İ. Tunalı, Çev.) İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
Wölfflin, H. (2000). Sanat tarihinin temel kavramları (5. Baskı). (H. Örs, Çev.) Remzi.
Zolberg, V. L. (2013). Bir sanat sosyolojisi oluşturmak (1. Baskı). (B. O. Özbay, Çev.) Boğaziçi Üniversitesi.