BİREYSEL BELLEKTEN KOLEKTİF BELLEĞE: DERGÂH’I SU BASINCA…

Bu makalede, Hacı Bektaş Veli Dergâhının kapatıldığı 1925 yılından ve müze olarak yenidenaçıldığı 1964 yılına kadar, yani dergâhın kapalı olduğu dönemde, Hacıbektaş ilçesi halkınınhayatında ve hafızasında nasıl ve ne biçimde yer edindiği sorusuna yanıt aranmaktadır. Buamaçla, sözlü tarih çalışmasına başvurularak o döneme dair ilçe halkının kolektif belleğindeyer etmiş nadir anılardan biri olan ve dergâhın Kırklar Meydanı’nda gerçekleşen su baskınıüzerinde durulmaktadır. Su baskını ve baskını takip eden olaylar üzerine gerçekleştirilen görüşmelerindayandığı bireysel bellek kaçınılmaz olarak kişisel farklılıkları barındırmaktadırfakat bireysel belleğin toplumsal yönü, su baskının kolektif bellekte nasıl biçimlendiğine işaretetmektedir. Anlatılar sadece su baskınını ve suyun temizlenişini değil, temizlik esnasındameydana bulunan mezarlardan birinin açılması ve mezarda bulunan cesedin bozulmamış olduğunungörülmesi gibi keramet olarak yorumlanan olayları da barındırmaktadır. Her ne kadarsu baskınının gerçekleştiği dönemde dergâh dini ve ekonomik açılardan işlevini yitirmiş olsada ve mekân olarak ilçe halkının gündelik hayatında yer bulmasa da görüşme yapılan kişilerinaktardıkları bilgiler dergâhın kutsallığına duyulan inancın devam ettiğine işaret etmektedir. Subaskını, kutsal bir mekân olarak kabul edilen ama ziyaret etmenin yasaklandığı dergâhla ilçehalkı arasında tekrar bir bağ kurulmasını sağlayan nadir olaylardan biridir. Bu nedenle o dönemedair bilgi verebilecek bir anı olarak bireysel ve kolektif bellekte yer edinmektedir. Dergâhınmüze olarak açılmasının getirdiği mekânsal süreklilik de bu anıyı canlı tutmaktadır.

___

  • Akok, Mahmut (1967). Hacıbektaşi Veli Mimari Manzumesi. Türk Etnografya Dergisi X, 27- 58.
  • Assmann, Jan (1995). Collective Memory and Cultural Identity. New German Critique 65, 125-133.
  • Boratav, Pertev Naili (1999). 100 Soruda Türk Folkloru (İnanışlar, Töre ve Törenler, Oyunlar). İstanbul: Gerçek Yayınevi.
  • Caunce, Stephen (2011). Sözlü Tarih ve Yerel Tarihçi. (çev. Bilmez Bülent Can, Alper Yalçınkaya) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
  • Danacıoğlu, Esra (2007). Geçmişin İzleri Yanıbaşımızdaki Tarih için Bir Kılavuz. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
  • Eliade, Mircea (1968). The Sacred and the Profane The Nature of Religion. (çev. Willard R. Trask) New York: A Harvest Book.
  • Gürses, Remzi (1964). Hacıbektaş Rehberi. Ankara: Sanat Matbaası.
  • Halbwachs, Maurice (1992). On Collective Memory. (ed. Lewis A. Coser) Chicago and London: The University of Chicago Press.
  • Koşay, Hamid (1926). Hacı Bektaş Tekyesi Türkiyat Mecmuası 2.
  • Koşay, Hamid (1967). Bektaşilik ve Hacıbektaş Türbesi. Türk Etnografya Dergisi X, 19-26.
  • Lees, Clare A. ve Overing, Gillain R (2006). Anglo-Saxon Horizons: Place of the Mind in the Northumbrian Landscape (s.1-27) . A Place to Believe in Locating Medieval Landscapes. (ed. A. Clare Lees ve Gillian R. Overing). Pensilvanya: Pennsylvania State Press.
  • Misztal, A. Barbara (2003). Theories of Social Remembering. Maidenhead and Philadelphia: Open University Press.
  • Meusburger, Peter (2003). Knowledge, Cultural Memory, and Politics (s.51-72). Cultural Memories The Geographical Point of View. Heidelberg, London and New York: Spinger, 2003.
  • Meusburger, Peter ve diğerleri (2003). Cultural Memories: An Introduction (s.3-14). Cultural Memories The Geographical Point of View. Heidelberg, London and New York: Spinger.
  • Nora, Pierre, ed. (1997). General Introduction: Between Memory and History (s.1-20). The Realms of Memory Volume I. Conflicts and Divisons. New York: Colombia University Press.
  • Noyan, Bedri (1964). Hacıbektaş’ta Pirevi ve Diğer Ziyaret Yerleri. İzmir: Ticaret Matbaacılık.
  • Önder, Mehmet (1994). “Otuz Yıllık Bir Hatıra: Hacı Bektaş Dergâhı Nasıl Açıldı?”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 1, 35-39.
  • Perks, Robert ve Thomson, Alistair ed.(2003). Critical Developments: Introduction (s.1-5). The Oral History Reader. Londra ve New York: Routledge.
  • Shimmel, Annemarie (1975). Mystical Dimensions of Islam. Chapel Hill: The University of North Carolina Press.
  • Thompson, Paul (2000). The Voice of the Past Oral History. Oxford: Oxford University Press Ulusoy, Ali Celalettin (1987). Hacı Bektaş Veli Külliyesi ve Diğer Ziyaret Yerleri. Ankara.
  • Wertsch, V. James (2008). The Narrative Organization of Collective Memory. Ethos 35: 1, 120-135.