Bir Kütüphanecinin Biyografik Romanı: Fakir Baykurt’un Kaleminden Mustafa Güzelgöz

Gerçek bir yaşamöyküsü çerçevesinde kurgulanan biyografik romanlar; tanıtmayı, benimsetmeyi ya da hatırlatmayı amaçladığı gerçek kişileri, türe ait anlatım teknikleriyle kurgusal düzleme taşırlar. Ürgüp’te uyguladığı kendine özgü gezici kütüphanecilik çalışmalarıyla Türk kütüphanecilik tarihinin önemli isimlerinden biri olarak anılan Mustafa Güzelgöz’ün yaşamöyküsünü konu edinen Fakir Baykurt’un Eşekli Kütüphaneci adlı romanı, kurgu ve anlatım itibarıyla biyografik roman türünün örneklerinden birini sunar. Biyografik roman yazarı olarak Baykurt, yaşamöyküsü ve düşünce bağlamında kendisiyle özdeşleştirdiği Güzelgöz’ü, biyografik kurgunun eksenine taşıyarak birey kimliğiyle dikkatlere sunar. Bu araştırmanın amacı, Mustafa Güzelgöz’ün yaşamöyküsünü anlatan nesnel-bilimsel biyografileri, Güzelgöz’le yapılmış mülakatları temel alarak Fakir Baykurt’un Eşekli Kütüphaneci adıyla yayımladığı kurgu-biyografisini, kurmaca-gerçeklik ilişkisi bağlamında incelemektir. Araştırmada, yazar ile kurgusal kişiye dönüştürülen gerçek kişinin yaşamöyküsel ve düşünsel birlikteliğinin biyografik kurguya kaynaklık ettiği görülmüştür. Biyografik roman yazarının nesnel-bilimsel biyografiler ve mülakatlarla çerçevesini belirlediği kurguda, gerçek kişiyle bir değer temsili sunduğu gözlemlenmiştir. Eşekli Kütüphaneci romanında Güzelgöz’ün yaşadığı Ürgüp ve çevresi, ailesi, kütüphanecilik faaliyetleri gerçeklik ilkesi çerçevesinde ayrıntılı olarak kurguya dâhil edilmiştir. Biyografik kurgunun başkişisinin tanıklık ettiği dönem, çeşitli yönleriyle ele alınarak toplumsal ve kültürel yapı yansıtılmıştır. Bu bağlamda roman, Mustafa Güzelgöz ekseninde Türkiye’deki kütüphanecilik çalışmalarını kurgu-belge niteliğiyle dikkatlere sunmuştur. Bir kütüphanecinin biyografisi olan Eşekli Kütüphaneci, Türk kütüphanecilik tarihinin gelişme evrelerinin kurgusal düzlemde alternatif bir anlatımı olarak önem kazanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Fakir Baykurt, Mustafa Güzelgöz, eşekli kütüphaneci, biyografi, kurgu

A Librarian’s Biographic Novel: Mustafa Güzelgöz from Perspective of Fakir Baykurt

A biographical novel is a literary work that is fictionalized within the framework of a slice from real life. It tries to present, adopt or depict real people as fictional characters by using narrative techniques that belonging to this literary genre. Fakir Baykurt’s Eşekli Kütüphaneci is an example of a biographical novel that fictionalizes Mustafa Güzelgöz’s life, who is known to be one of the important names in the history of Turkish librarianship with his mobile librarianship works that he carried out in the provincial town of Ürgüp. As a biographical novelist, Baykurt brings Güzelgöz to the axis of biographical fiction and presents him with his individual identity. The writer identifies himself with the novel character within the context of his life and thought. The aim of this research is to examine the biographical fiction written by Fakir Baykurt within the fiction-reality relationship context based on the objective-scientific biographies and interviews with Mustafa Güzelgöz. In Eşekli Kütüphaneci, Güzelgöz lived in Ürgüp with his family and his librarianship activities were included in the fiction in detail using the reality principle framework. The period, as witnessed by the protagonist of the biographical novel, was handled in various aspects where social and cultural structures were reflected. In this novel and in line with Mustafa Güzelgöz’s life, emphasis is placed on librarianship studies in Turkey; however, as a fictional document. Eşekli Kütüphaneci, as a librarian biography, gains importance as an alternative narrative regarding the development stages of Turkish librarianship history in a fictional plane.

Keywords:

Fakir Baykurt, Mustafa Güzelgöz, eşekli kütüphaneci, biography, fiction,

PDF

___

Apaydın, M. (2002). Biyografik roman türünün Türk edebiyatındaki gelişimi üzerine bazı dikkatler. Hece, 65/66/67, 460-470.
Ataberk, M.O. (1991). Mustafa Güzelgöz ve eşekli kütüphane. Mustafa Güzelgöz ve Eşekli Kütüphane. Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 27-32.
Baykurt, F. (1976). Yerinde saymak. Efkâr tepesi. Remzi, 72-77.
Baykurt, F. (1998). Niçin yazıyorum? Benli yazılar. Papirüs, 107-111.
Baykurt, F. (2021). Eşekli kütüphaneci. Literatür.
Birinci, A. (2000). Roman mı? Hatırât mı? Türk Yurdu, 153, 88-92.
Cevizoğlu, H. (2000). Eşekli kütüphaneci Fakir Baykurt’la birkaç saat. Aksoy.
Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (M. Bütün ve S. B. Demir, Ed.) Siyasal.
Çetindaş, D. (2016). Türk edebiyatında biyografik anlatı ve romanlar. Kesit.
Ersoy, O. (1991). Gezici kütüphaneler II. Mustafa Güzelgöz ve eşekli kütüphane. Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 55-68.
Forster, E.M. (1982). Roman sanatı. (Ü. Aytür, Çev.) Adam.
Glesne, C. (2015). Nitel araştırmaya giriş (A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu, Ed.) Anı.
İleri, A. ve Talipoğlu, T. (2006). Eşekle gelen aydınlık. Mephisto.
Karabela Şermet, S. (2007). Fakir Baykurt hayatı ve romanları üzerine bir inceleme [Yayımlanmamış doktora tezi] Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Keseroğlu, H. S. (1991). Mustafa Güzelgöz ile söyleşi. Mustafa Güzelgöz ve Eşekli Kütüphane. Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 11-27.
Mücevher, M. H. (2020). Anlatı ve hayat hikâyesi araştırmaları. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25 (3) 277-295.
Nadel, I. B. (1984). Biography fiction, fact and form. The Macmillan Press.
Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün ve S. B. Demir, Ed.) Pegem Akademi.
Sağlamtunç, T. (1991). Türkiye’de gezici kütüphaneler ve Mustafa Güzelgöz. Mustafa Güzelgöz ve eşekli kütüphane, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 73-95.
Şimşek, T. (2019). Türk romanında yeni bir tarz: Biyografik roman. Çağdaş Türk romanı. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi, 158-178.
Wellek R. ve Warren A. (1983). Edebiyat biliminin temelleri (A. E. Uysal, Çev.) Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Yalçın Çelik, S. D. (2005). Yeni tarihselcilik kuramı ve Türk edebiyatında postmodern tarih romanları. Akçağ.
Yanardağ, F. (2005). Fakir Baykurt’un hikâye ve romanlarının tema ve yapısı üzerine bir inceleme [Yayımlanmamış doktora tezi] İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.