Hasan ŞENER

Tarihe tanıklık eden bir manzume: Kilisli rûhî'nin târîh-i ibret-nümâ'sı

Edebiyat ve tarih arasındaki ilişki inkâr edilemez bir gerçektir. Edebî ürünler kimi zaman tarihi kayıtlara geçmemiş olayları konu edinebilirken, kimi zaman da tarihi kayıtlara geçmiş olayları daha ayrıntılı şekilde ileriki zamanlara ulaştırır. Bu türden edebî metinler, tarihi kayıtların bağlamdan uzak olan anlatımlarına bir canlılık kazandırmaları ve tarihe şahitlik etmeleri bakımından önemlidir. Bu açıdan Kilisli Rûhî tarafından yazılmış Târîh-i ibret-nümâ başlıklı manzume tarihi kayıtlara geçmiş bir olaya tanıklık eden ve bu olaya bağlam kazandıran bir metindir. Çalışmada edebî metin ve tarih ilişkisi üzerinde durulmuş; 18. yüzyılın son çeyreğinde Kilis ve çevresinde hüküm süren ve yaptıklarıyla tarihi kayıtlara geçmiş olan bir idarecinin icraatlarının ve feci sonunun anlatıldığı Târîh-i ibret-nümâ adlı manzume incelenmiştir. İncelemede metnin genel özellikleri üzerinde durularak metinde geçen olaylar beyitlerden hareketle değerlendirilmiş ve olayların tarihî kayıtlarla ilişkisi belirtilmiştir.

A poem witness of history: Târîh-i ibret-nümâ of rûhî from Kilis

Relation between the history and literature is an undeniable fact. Sometimes, literary works may have themes about events that are not mentioned in historical records or they may discuss historical events in more detail and carry them to the future. These kind of literary works important because they witness the history and they revive the plain narration of hisorical records. In that respect, the poem named Târîh-i ibret-nümâwhich is written by Rûhî from Kilis, bear witnesses to a historical event and gives detailed information about this event. This paper emphasises the relation between the literary work and history , and studies the poem titledTârîh-i ibret-nümâ which has a theme about a ruler lived last quarter of the 18th century in Kilis area, who is mentioned in historical records with his actions and his tragic end. In this paper, general features of the poem is studied and events that mentioned in the text ar evaluated according to the couplets and relation with the historical records are stated.

PDF

___

Akyıldız, Ali (1998), İslam Araştırmaları Dergisi, S.2,
Erol, Kemal (2012), Tarih -Edebiyat İlişkisi Ve Tarihî Romanların Tarih Öğretimine Katkısı. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(2), 59-70.
Hüseyin Çınar (1999), 18. Yüzyılda Ayıntabda Bir Yerel Gücün Yükselişi ve Düşüşü: Battalzâdeler (Battaloğulları), XIII. Türk Tarih Kongresi, C. III Ankara.
Kıvrım, İsmail (2008), Kilis ve Azez Voyvodası Daltaban-zâde Mehmed Ali Paşa ve Muhallefatı OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), S.24, s.147-174, Ankara.
Konyalı, İ. Hakkı (1968), Abideleri ve Kitabeleri İle Kilis Tarihi, İstanbul.
Köprülü, M. Fuat (1943), Anadolu Selçuklu Tarihinin Yerli Kaynakları, Belleten, C.VII, s.379-486, Ankara.
Köprülü, M. Fuat (1980), Türk Edebiyatı Tarihi, Ötüken Yayınları, İstanbul.
Ocak, A.Yaşar (1993). Türk Halk İnançlarında ve Edebiyatında Evliya Menkabeleri, Ankara.
Tural, Sadık Kemal (1993), Edebiyat Bilimine Katkılar, Ankara, Ecdad Yay.
Üçüncü, Kemal (2004), Sözlü Kültür/Tarih Bağlamında Bir Metin Olarak Otman Baba Vilâyetnâmesi,Bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, S.28, s.1-27
Yener, Şakir Sabri (1942),Kilisli Meşhur Şair Rûhînin Vaktiyle Antepte Bir Çok Mezalim Yapan Daltabanoğlu Hakkında Bir Şiiri, Başpınar, Aylık Edebiyat ve Kültür Mecmuası, S. 35-36. (Nisan Mayıs 1942), s.11-13, 8-10, Gaziantep.