Özbek Türkçesinde e- ve bol- Yardımcı Fiillerinin Birbirinin Yerine Kullanılması

Eski Türçedeki er- ve bol- fiilleri anlam ve işlev olarak birbirine yakın olmasına rağmen, er- yardımcı fiili fiillerin birleşik çekimi ile isimlerin fiil gibi çekimlenmesinde; bol- yardımcı fiili ise daha çok tasviri fiil olarak isimlerden sonra kullanılır. Özbek Türkçesinde, bol- yardımcı fiili tasviri fiil olarak kullanılmasının yanı sıra e- fiili anlam ve fonksiyonunda da, özellikle şartlı birleşik çekimlerde kullanılmaktadır, e- yardımcı fiilinin bol- yardımcı fiili gibi tasviri fiil anlam ve fonksiyonunda kullanılması hadisesi ise nadir rastlanan bir durumdur. Bu nadir kullanış, hâlâ bazı özel durumlarda Özbek Türkçesinde canlı olarak yaşamaktadır.

Auxilary Verb of e- and bol- is Make Use of Each Other in Uzbek Turkish

Although the Old Turkish verbs er- and bol-avQ close to each other in terms of meaning, the auxiliary verb er- is used in the compound conjugation and the declination of nouns as if verbs, and the verb bol- is used rather as a descriptive verb after nouns. The auxiliary verb bol- in Uzbek Turkish, as well as its being used as a descriptive verb, is also used instead of e- in terms of meaning and function; especially in conditional compound declination. However, the usage of the auxiliary verb e- with the meaning and function of a descriptive verb is a condition that rarely occurs. This rare usage still occurs in some special conditions in Uzbek Turkish.

PDF

___

Âbdurahmânov, G. Â.-Şââbdurâhmânov, Ş. Ş.-Hâciyev, Â. P. (1975), Özbek Tili Grammatikasi, Taşkent:Özbekistan SSR "Fan" Nâşriyâti.
Coşkun, Volkan (2000), Özbek Türkçesi Grameri, Ankara: TDK.
Çengel, Hülya Kasapoğlu (2005), Kırgız türkçesi Grameri Ses ve Şekil Bilgisi, Ankara: Akçağ Yayınları.
Eckmann, Jânos (1988), Çağatayca El Kitabı, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Ercilasun, Ahmet Bican (1984), Kutadgu Bilig Grameri -Fiil-, Ankara: Gazi Üni. Yay. No: 33.
Ercilasun, Ahmet Bican (2004), Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınlan.
Ergin, Muharrem (2000), Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Basın-Yayın-Tanıtım.
Gabain, A.Von (1988), Eski türkçenin Grameri, TDK, Ankara.
Gültekin, Mevlüt (2006), Asiyabad'dan Özbek Türkçesi Metinleri Gramer- Metinler ve Aktarmalar-Sözlük, Niğde 2006: Net-Pa Yay. Dep. Paz.
Gümüşkılıç, Mehmet: (2005), "Yabancı Kökenli İsimlerle Kullanılan Ana Yardımcı Fiiller" Şinasi Tekin'in Anısına "Uygurlardan Osmanlıya", İstanbul: Simurg Yayınevi, ss. 389-396
Hacıeminoğlu, Necmettin (1992), Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Hacıeminoğlu, Necmettin (1996), Karahanlı Türkçesi Grameri, Ankara: TDK.
Hasan, Nadirhan (1999), Türkiyadâ Yassaviyşunaslik, Taşkent: Gafur Gulâm Nâmidagi Âda'biyât vâ Sân'ât Naşriyâti.
Koç, Kenan ve Doğan, Oğuz: (2004), Kazak Türkçesi Grameri, Ankara: Gazi Kitabevi.
Öner, Mustafa: (1998), Bugünkü Kıpçak Türkçesi, Ankara: TDK.
Öztürk, Rıdvan: (2005), Özbek Türkçesi El Kitabı, Konya: Çizgi Kitabevi.
Öztürk, Rıdvan: (1997), Uygur ve Özbek Türkçelerinde Fiil, Ankara: TDK.
Wurm, Stefan (1989) "Özbekçe"(Çev: M. Akalın), Türk Dünyası Araştırmaları, Ekim 89, S. 62, İstanbul 139-186.
Yücel, Bilal: (1995), Bâbür Dîvânı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.