Milli Mücadele Döneminde Türkiye, Sovyet Rusya ve İtilaf Devletlerinin Kafkas Politikaları

1919-1922 yıları arasında İngiliz emperyalizmi, Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan’da kukla yönetimler kurarak, direnen Türkiye ile Sovyet Rusya arasına bir set çekmişti. Mustafa Kemal Paşa’ya göre; eğer Türkiye Sovyetlerle ittifak yaparak bu Seddi yıkamazsa, direnme imkânları temelden yıkılmış olacaktı. Bu set, Bolşevik Rusya ve Türkiye’nin kuşatılmasından başka, bütün Ortadoğu ve Asya kapılarını İngiltere’ye açacaktı. Bu nedenle Kafkas Seddi projesinin önlenmesi için her şey yapılmalıydı. Türkiye’nin Doğu’daki Türk ve Müslüman unsurlarla irtibat kurabilmesi için de bu gerekliydi. Türkiye ve Sovyet Rusya, bu konuda ortak düşmanlarına karşı birlikte hareket edip, karşılıklı dayanışma içinde bu projeyi başarısız kıldılar.

The Caucasian Politics of Turkey, Soviet Russia and the Entente States during The Turkish National Independence War

The English Imperialism (1919-1922) had constituted a wall between Turkey and Soviet Russia that had been resisting to England, by establishing puppet governments within Azerbaijan, Armenia and Georgia. According to Mustafa Kemal Pasha, if Turkey would not demolish this wall by making alliance with Soviet Russia, their resisting facilities would be collapsed fundamentally. Besides surrounding Turkey and Soviet Russia, this wall would open the doors of Middle East and Asia for the England. Therefore everything should be done in order to hinder The Caucasian Wall Project. This was also necessary for Turkey in order to communicate with the Turk and Muslim elements in the East. Turkey and Soviet Russia had led this project to be unsuccessful by collaborating for this subject against their common enemies.

PDF

___

Arşivler:
ATASE Arşivi, Kls. 7, D. 29, F. 1, Kls. 888, D. 4, F. 9, Kls. 993, D. 13, F. 21.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, BEO, Siyasi Kısım, Dosya No: 54, Belge No: 345394.
Gazeteler:
Hakimiyet-i Milliye, 20 Temmuz 1336, 15.10.1921.
İstikbal Gazetesi, 13 Teşrinisani 1921, 29 Kanunuevvel 1921, 1 Kanunusani 1922,13 Şubat 1922, 24 Nisan 1922.
Dergiler:
Harp Tarihi Vesikalar Dergisi, Sayı: 15.
Kitaplar:
ARALOV, S. İ.; Türkiye Hatıraları, İstanbul 1967.
ADIGÜZEL, Emre; Komintern Belgelerinde Türkiye Kurtuluş Savaşı, Kaynak Yay. 1985. Çev: Fatma Adıgüzel
ANDERSON, M.S.; The Eastern Questions 1774-1923, New York 1966.
ANDİCAN, Ahad, Değişim Sürecinde Türk Dünyası, İstanbul 1996.
ARTUÇ, İbrahim; Kurtuluş Savaşı Başlarken, İstanbul 1987.
Atatürk’ün Milli Dış Politikası I (1919-1923), Ankara 1981.
Atatürk Özel Arşivinden Seçmeler, Ankara 1981.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, I-III (I), Ankara 1981.
AVCIOĞLU, Doğan; Milli Kurtuluş Tarihi II, İstanbul 1988.
AYBARS, Ergün; İstiklal Mahkemeleri I, İzmir 1988.
BAYTOK, Taner; İngiliz Kaynaklarında Türk Kurtuluş Savaşı, Ankara 1970.
BAYUR, Hikmet; XX. Yüzyılda Türklüğün Tarih ve Acun Siyasası Üzerindeki Etkileri, Ankara 1974.
BIYIKLIOĞLU, Tevfik; Atatürk Anadolu’da (1919-1921), Kent Basımevi 1981.
CEBESOY, Ali Fuat; Moskova Hatıraları, Ankara 1982
CHURCHİLL, Winston; İstiklal savaşında, İstanbul 1969.
ÇAPA, Mesut; Milli Mücadele Döneminde Trabzon Müdafaai Hukuk Cemiyeti, Trabzon 1998.
ÇEÇEN, Anıl; Atatürk ve Avrasya, İstanbul 1999.
DAYI, Esin; Erzurum Kongresi ve Evliye-i Selase Meselesi, Erzurum 1997.
DURU, Orhan; Amerikan Gizli Belgeleriyle Türkiye’nin Kurtuluş Yılları, İstanbul 1978.
GAULİS, M.me. B. G.; La Question Turkue, Paris 1931.
GÖNLÜBOL, Mehmet; Sar, Cem; Atatürk ve Türkiye’nin Dış Politikası, Ankara 1997.
KAZANCIYAN, Rem; Bolşevik-Kemalist-İttihatçı İlişkileri, İstanbul 2000, (Çev: Arif Acaloğlu)
KERMAN, Zeynep; Belçika Temsilciliği Vesikalarına Göre Milli Mücadele, İstanbul 1982.
KÜRKÇÜOĞLU, Ömer; Türk-İngiliz İlişkileri (1919-1926), Ankara 1978.
MERAM, Ali Kemal; Belgelerle Türk-İngiliz İlişkileri, İstanbul 1969.
SANDER, Oral; Fişek, Kurthan; Türk-A.B.D.Ticaretinin İlk Yüzyılı (1829-1929), İstanbul 1977.
SELEK, Sebahattin: Anadolu İhtilali, İstanbul 1981.
SONYEL, Salahi R; Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika I, II Ankara 1987.
SORGUN, Taylan; Bitmeyen Savaş, İstanbul 1977.
STEFANOS, Yerasimos; Türk Sovyet İlişkileri, İstanbul 1979.
ŞİMŞİR, Bilal; İngiliz Belgeleri ile Sakarya’dan İzmir’e (1921-1922), İstanbul 1989.
ŞİMŞİR, Bilal; İngiliz Belgelerinde Atatürk I (1919-1938), Ankara 1973
TBMM Gizli Celse Zabıtları, C.I, Ankara 1985
TEPEYRAN, Ebubekir H.; Belgelerle Kurtuluş savaşı Anışları, İstanbul 1982.
TURAN, Refik vd: Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi, Ankara 1994.
ULAGAY, Osman; Amerikan Basınında Türk Kurtuluş Savaşı, İstanbul 1974
ULUBELEN, Erol; İngiliz Belgelerinde Türkiye, İstanbul 1982.
ZÜRCHER, Erik Jan; Milli Mücadele’de İttihatçılık, İstanbul 1987, (Çev: Nüzhet Salihoğlu)
Makaleler:
BAL, Halil; "Kuzey Kafkasya’nın İstiklali ve Türkiye’nin Yardımı, 1917-1918”, Kafkas Araştırmaları III, İstanbul 1997, (ayrı basım).
ÇAPA, Mesut; "Kuzey Kafkas Cumhuriyeti'nin Rus Egemenliğine Girmesi Üzerine Trabzon'a Gelen Devlet Erkanı", Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı:100, Şubat 1996.
KANDEMİR, Feridun; “Enver Paşa”, Tarih Konuşuyor, Ekim 1966, Kasım 1966.
ÖZDEN, Neşe; "1920 Yılında Doğu Cephesi'ndeki Gelişmeleri Etkileyen Olayların İngiliz Belgeleri Işığında Değerlendirilmesi", VII. Askeri Tarih Semineri Bildirileri I, Ankara 2000.
CÖHÇE, Salim; “Türk İstiklal Mücadelesi ve Hindistan”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XIII, Mart 1997, Sayı: 37.