Aşegül HÜSEYİNNİKLİOĞLU, Handan ARSLAN

16. yüzyılın ilk çeyreğinde Niğde kazası yerleşme merkezlerinin tespiti

En basit ifadeyle tarihi coğrafya, geçmişin coğrafyası olarak tanımlanmaktadır. Tarihi coğrafya araştırmalarının ilk adımlarından birini yerleşim yerlerinin tespiti konusu oluşturmaktadır. Biz de bu çalışmada, Osmanlı dönemine ait arşiv belgelerinden yararlanarak 16. yüzyılın ilk çeyreğine karşılık gelen 1500–1522 yılları arasında Niğde kazasına bağlı yerleşmelerin lokalizasyonunu yapmaya çalıştık. Yapmış olduğumuz çalışmada 120 yerleşmenin 88’i tespit edilerek % 73 oranında başarı elde edilmiştir. Çalışmanın neticelendirilmesinde çizilmiş olan harita üzerine tespitleri yapılmış 88 köy yerleştirilmiştir. Yerleri belirlenememiş 32 köy yerleşmesi ise bu harita üzerine tahmini olarak farklı bir lejantla işlenmiştir.

A proving study about the regions which were inhabited in the first quarter of the 16 th century in the district of Niğde

In brief “historical geography” is defined as the geograph of the past. In this study, referring to the Ottoman documents we aimed to make a localisation of the inhabited regions in the district of Niğde in the years between 1500-1522 which include the first quarter of the 16 th century. The district of Niğde which belonged to the subdivision of Niğde consisted of 5 townships and 120 villages in the years mentioned above. Some of these villages in the district of Niğde vanished, some moved to different regions, some have been remained with new functions until this period and the names of some others were changed for different reasons. Despite several difficulties it is possible to get a lot of documents which give us the traces of the past. In this study which depend on these documents 88 of 120 villages have been successfully proved at a 73 % rate. Besides 88 certain villages 32 estimated villages are shown with a different legend on the map which was made at the end of the study.

PDF

___

Arşiv Kaynakları:
Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, 42 Numaralı Tapu Tahrir Defteri
Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, 455 Numaralı Tapu Tahrir Defteri
387 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Karaman ve Rûm Defteri (937/1530)–I (Dizin ve Tıpkıbasım), (Hazırlayanlar: Ahmet Özkılınç, Ali Çoşkun, Gülşen Ergün, Mustafa Karazeybek, Abdullah Sivridağ, Murat Yüzbaşıoğlu), T. C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Ankara 1996.
Haritalar:
Harita Genel Komutanlığı’nın hazırladığı haritalar, Ankara:
1/100.000 Ölçekli Hr., L33, M32, M33, M34, N33 (1991) paftaları.
1/200.000 Ölçekli Hr., Niğde Paftası (1953 )Ulukışla Paftası (1953 ).
1/25.000 Ölçekli Hr., Harita Genel Komutanlığının resmi internet sayfası L32 b2, L32 b3, L32 c1, L32 c2, L32 c3, L32 c4, L33 a1, L33 a2, L33 a3, L33 a4, L33 b1, L33 b4, L33 c1, L33 c2, L33 c3, L33 c4, L33 d1, L33 d2, L33 d3, L33 d4, L34 d1, L34 d2, L34 d3, L34 d4, M32 a2, M32 a3, M32 a2, M32 b1, M32 b2, M32 b3, M32 b4, M32 c2, M32 c3, M32 c4, M33 a1, M33 a2, M33 a3, M33 a4, M33 b1, M33 b2, M33 b3, M33 b4, M33 c1, M33 c2, M33 c4, M33 d1, M33 d2, M33 d3, M33 d4, M34 a1, M34 a2, M34 a3, M34 a4, M34 d1.
Diğer Haritalar:
1/600.000 Ölçekli Yurt Ansiklopedisi Harita Paftaları, XVII (1983), XVIII (1983), XIX (1983), XXIX (1984), XXX (1984).
Uydu Haritası, Googlemaps.
Tetkik Eserler:
AKDAĞ, Mustafa, Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası Celali İsyanları, İstanbul 1995.
ATLI, H. Emin, Geçmişten Günümüze Bor, İstanbul 1999.
BAYRAK, Şaban, “18 ve 19. Yüzyıllarda Niğde ve Çevresinde Aşiretler, Eşkıyalık Hareketleri ve Diğer Olaylar”, Niğde Tarihi Üzerine, (Editör: Musa ŞAŞMAZ), İstanbul 2005.
CEYLAN, Alaeddin, Kanuni Zamanında Akşehir Kazası, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Konya 1993.
ÇELİK, Şenol, Osmanlı Taşra Teşkilatında İçel Sancağı (1500- 1584), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 1994.
ÇINAR, Hüseyin – GÜMÜŞÇÜ, Osman, Osmanlıdan Cumhuriyete Çubuk Kazası, Ankara 2002.
ELİBÜYÜK, Mesut, “Türkiye’nin Tarihi Coğrafyası Bakımından Önemli Bir Kaynak, Mufassal Defterler”, Coğrafya Araştırmaları, C. 1, S. 2, Ankara 1990.
ELİBÜYÜK, Mesut, Matematik Coğrafya, Ankara 1995.
ERDOĞRU, Mehmet Akif, Osmanlı Yönetiminde Beyşehir Sancağı (1522-1584), İstanbul 2006.
FAROQHI, Suraiya, Osmanlı’da Kentler ve Kentliler, (Çeviren: Neyyir Kalaycıoğlu), İstanbul 2004.
GABRIEL, Albert, Niğde Tarihi, (Çeviren: Ahmed Akif Tütenk), Ankara 1962.
GALANTI, Avram, Niğde ve Bor Tarihi, İstanbul 1951.
GÜMÜŞÇÜ, Osman, Tarihi Coğrafya Açısından Bir Araştırma: XVI. Yüzyıl Larende (Karaman) Kazasında Yerleşme ve Nüfus, Ankara 2001.
GÜMÜŞÇÜ, Osman, Tarihi Coğrafya, İstanbul 2006.
GÜRER, Ömer Fethi, Bor Şehri “Kasabadan Kente”, Niğde 2005.
HÜSEYNİKLİOĞLU, Ayşegül, Karaman Beylerbeyliği’nde Konar-Göçer Nüfus (1500-1522), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Elazığ 2008.
HÜSEYNİKLİOĞLU, Ayşegül, Mühime Defterlerine Göre Osmanlı Devleti’nde Eşkıyalık Olayları (1594-1607), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ 2001.
HÜTTEROTH, Wolf-Dieter, Landliche Siedlungen im südlichen Inneranatolien in den letzten vierhundert Jahren, Im Selbstverlag des Geographischen Instituts der Universitat Göttingen, Göttingen 1968.
MITCHELL, James B., Historical Geography, London 1975.
OFLAZ, Mustafa, “Karaman Eyaleti Şehirleri (Konya, Kayseri, Niğde)”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 1, Van 2000.
OFLAZ, Mustafa, 16. Yüzyılda Niğde Sancağı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 1992.
ÖZ, Mehmet, “Tahrir Defterlerinin Osmanlı Tarihi Araştırmalarında Kullanılması Hakkında Bazı Düşünceler”, Vakıflar Dergisi, S. XXII, Ankara 1991.
ÖZTÜRK, İbrahim, “Niğde’de Mübadele ve Mübadelenin Uygulanışına Dair Bir Teftiş Raporu (1924-1927)”, Niğde Tarihi Üzerine, (Editör: Musa Şaşmaz), İstanbul 2005.
ÖZTÜRK, İbrahim, Niğde Sancağı (İdari ve Demografik Yapı) 1868-1923, Konya 2008.
ŞAŞMAZ, Musa, “Niğde ve Çevresinde Kıtlık (1887-1892)”, Niğde Tarihi Üzerine, (Editör: Musa Şaşmaz), İstanbul 2005.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C.II, Ankara 1995.
YİNANÇ, Refet– ELİBÜYÜK, Mesut, Kanunî Devri Malatya Tahrir Defteri (1560), Ankara 1983.