BATI KAVŞAĞINDA ŞİNASİ VE DURUŞU

Türk toplumunun Batılılaşma serüveni Osmanlı devletinin Batılı devletler karşısında siyasi, ekonomik, askeri alanlardaki geri kalmışlığı nedeniyle başlar. Hareketin en anlamlı ve düzenli süreci ise 1839’daki Tanzimat fermanıyla gerçekleşir. Tanzimat hareketiyle Türk toplumunun Batı’yla olan ilişkileri her alanda olduğu gibi sanat ve edebiyat alanında da ivme kazanır. Yeni bir insan ve dünya algısı, yeni bir edebi duyuş ve ifade dönem aydınlarının büyük ilgisini çeker. Dönemin önemli aydınlarından Şinasi’nin batılılaşma hareketine olan katkısı önemsenecek kadar büyüktür. O, Batının insan ve dünya algısı üzerinde durarak özellikle XVIII. yüzyıl Fransız aydınlanmacı yazarlarını izlemiş ve bunların rasyonalist düşünceleri üzerinde yoğunlaşmıştır. Böylece Tanrı, insan, dünya, yaşam gibi temel konularda yeni bakış ve düşünceler geliştirerek Eski’nin karşı tarafında konumlanır. Metafizik konularda bile akıl ve mantığını kullanan bir “bu dünya insanını” salık vermeye çalışır. Gerek şiirlerinde, gerekse makalelerinde yenilik adına, dilde olmasa da, düşünsel bağlamda önemli değişimler yapmıştır. Fransa’da kaldığı yıllarda bir asır önce yaşamış aydınlanmacı yazarlarla ilgilenmesi onun Batılılaşmadan neyi anladığına ve hangi zihinsel programla gittiğine işaret eder. Batılılaşmayı toplumsal değişim ve dönüşüm olarak gören Şinasi, kendi tarihsel şartları içinde ciddi sayılacak katkılar sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Batılılaşma, Şinasi, Tanzimat Hareketi, 18. Yüzyıl Fransız Aydınlanmacıları

Şinasi And His Attitude At The Western Junction

The westernization of Turkish society starts with the situation of Ottoman Empire’s backwardness against western countries in the fields of politics, economy and military. The peak of the movement is in 1839 with the Rescript of Gülhane. With the Rescript of Gülhane, beside all the other fields, in literature and arts, relations has gained momentum with the West. New perceptions of human, new literary perceptions and expressions attracted the intellectuals of the era. One of the prominent figure of the intellectuals of the era, Şinasi has contributed in great deal to westernization. By focusing on the human and world perception of the West, he stressed the rationalist thoughts of XVIII. Century French intellectual writers. By doing this, he developed new approaches and ideas to basic issues such as human, God, life and the world and positions himself against old tradition. Even in metaphysical matters, he favors a ‘today’s human’ who uses his mind and intellect. In his poems and articles he made remarkable chances,-maybe not in terms of language but- in terms of thought. During his stay in France, his interest in intellectuals a century before reveals what he understands from westernization. Seeing westernization as social change and transformation, Şinasi contributed remarkably in his own account to the movement.

Keywords:

Westernization, Şinasi, Tanzimat Movement, 18th Century French Writers,

PDF

___

Akıncı, Gündüz, (1966), Batıya Yönelirken Şinasi, DTCF yay. Ank.
Akyüz, Kenan, (1986), Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi, İnkılap Kitapevi, İst.
Akyüz, Kenan, (1990), Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri, İnkılâp Kitapevi, İst.,
Aydın, Abdulhalim, (2001), “Şinasi’nin Şair Evlenmesi’nde Fransız Etkisi” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 11, S.1.
Aydın, Abdulhalim, (2000), Batılılaşma Döneminde Şinasi ve Fransız Etkisi, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi Cilt: 17 / Sayı: 2.
Banarlı, Nihad Sami, (1998), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi C.II, MEB. Yay., İst.
Ekiz, Osman Nuri, (1985), Şinasi, Kastaş yay., İst.
Hizarcı, Suat, (1955), Tanzimat Edebiyatı Antolojisi, Varlık yay., İst.
Kanter, M. Fatih, (2001), Şinasi’nin Şiirinde Yeni İnsan Tipi, Türk Kültürü, Ekim.
Kaplan Mehmet, (1999), “Şinasi’nin Türk Şiirinde Yaptığı Yenilik”, Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar, İst.
Karabulut, Mustafa, (2016), Osmanlı İmparatorluğu’nda 19. Yüzyılda Değişim Süreci, Sosyal ve Kültürel Durum, Mecmua Dergisi,S. 16.
Karabulut, Mustafa, (2010), Tanzimat Dönemi’nde Osmanlının Yenilşeme Sürecine Bir Bakış, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı: 187, Ağustos, İstanbul.
Karal, Enver Ziya, "Tanzimattan Evvel Garplılaşma Hareketleri", Tanzimat I., Maarif Mtb. İst. 1940.
Karal, Enver Ziya, (1956), Osmanlı Tarihi, C.VII. TTK Ank.
Köprülü, Fuat, (1989), Edebiyat Araştırmaları I., Ötüken, İst.
Köprülü, Orhan, (1984), Türk Klasikleri, Dösar yay., İst.
Lanson, Gustave, (1936), Histoire de la Littérature Française, Hachette, Paris.
Levend, Agah Sırrı, (1934), Edebiyat Tarihi Dersleri-Tanzimat Edebiyatı, Marifet Mtb., İst.
Montesquieu, (1963), Kanunların Ruhu Üzerine, C.I., (Çev: Fehmi Baldaş), İst.
Okandan, Recai G., (1940), “Amme Hukukumuzda Tanzimat Devri”, Tanzimat I. Maarif Mtb. İst.
Okandan, Recai G., Tanzimattan Evvel Garplılaşma Hareketleri", Tanzimat I., Maarif Mtb. İst. 1940.
Özcan, Tarık, (2006), Şinasi’nin şiirinde Dil ve Üslup, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Ekim.
Perin, Cevdet, Tanzimat Edebiyatında Fransız Tesiri, Pulhan Mat. , İst. 1946.
Seçmen, Hüseyin, (1972), Şinasi, TDK, yay, Ank.
Siyavuşgil, Sabri Esat, (1940), "Tanzimat'ın Fransız Efkârı Umumiyesinde Uyandırdığı Akisler", Tanzimat I., Maarif Mtb. İst.
Şinasi, (1960), Makaleler, Külliyat, IV. Baskıya hazırlayan Fevziye Abdullah Tansel, Dün-Bugün yay., Ank.
Şinasi, (1960), Müntabahat-ı Eş’ar, Hazırlayan : Süheyl Beken, Dün-Bugün Yay., Ankara.
Tanpınar, Ahmet Hamdi, (1997), 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi, İst.
Ülken, Hilmi Ziya, (1998), Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yay., İst.
Vardar, Berke, (1972), Fransız Edebiyatı, Dönem Yay., C.III, İst.
Voltaire, (1839), Les Cabales, in Œuvres de Voltaire, P. Pourrat Freres Ed., Paris.
Voltaire, (1839), Traité de Philosophie, in Oeuvres de Voltaire, P. Pourrat Freres Ed., Paris.
Yahya Kemal, (1990), Edebiyata Dair, İstanbul Fetih Cemiyeti Yay., İst.