LÜKSLE VE LÜKSE KARŞI: İSKOÇ AYDINLANMASINDA LÜKS ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

18.yüzyılda lüks tartışmalarına François Fénelon’un The Adventures of Telemachus ve Bernard Mandeville’in The Fable of the Bees adlı eserlerindeki görüşleri yön vermiştir. Dönemin edebi çalışmaları ve sanat eserleri her ne kadar lükse dair endişelerle karakterize olsa da İskoç Aydınlanması filozofları ticari toplumun ana dinamiklerini dikkate alarak lüksü yeniden düşünmüşlerdir. Bu çalışmanın amacı İskoç Aydınlanmasında lüksün, bir yandan David Hume ve Adam Smith, diğer yandan Adam Ferguson ve Henry Home–Lord Kames tarafından tartışıldığı bağlamları ortaya koymaktır. İlkin Hume’un, Mandeville’in belirlenimsiz lüks tanımını masum ve kötü lüks olarak ikiye ayırarak Smith’e giden yolu açtığından bahsedilecektir. Daha sonra, Smith’in lüksü olumlamak suretiyle temel ihtiyaçları onurlu bir yaşama yükselterek tartışmaya nasıl yön verdiğine, Ferguson’un lüksün ahlaki karakter üzerindeki olası olumsuz etkilerinin altını çizerek lüks konusunda niçin tereddütlü bir tarafta yer aldığına ve Kames ile birlikte lüks tartışmasının nasıl farklı bir boyut kazandığına değinilecektir. Sonuç olarak lüks üzerine tartışmalarda genel bir uzlaşıya varılamadığından dolayı İskoç Aydınlanmasında lükse dair ortak bir kavrayışın bulunmadığı gösterilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Lüks, François Fénelon, Bernard Mandeville, Ticari Toplum, İskoç Aydınlanması

For and Against Luxury: Considerations on Luxury in the Scottish Enlightenment

François Fénelon's The Adventures of Telemachus and Bernard Mandeville's The Fable of the Bees shaped luxury debates in the 18th century. Although the literary studies and artworks of the period were characterized by concerns about luxury, philosophers of the Scottish Enlightenment reconsidered luxury by holding the main dynamics of commercial society. The aim of this study is to reveal the contexts in which luxury in the Scottish Enlightenment was discussed by David Hume and Adam Smith on the one hand, and Adam Ferguson and Henry Home–Lord Kames on the other. First, it will be mentioned that Hume opens the way for Smith by dividing Mandeville's definition of indefinite luxury into innocent and vicious luxury. Then, how Smith leads the discussion by affirming luxury, raising basic needs to a decent life, why Ferguson takes a hesitant side on luxury by underlining the possible negative effects of it on moral character and how the luxury debate with Kames takes a different dimension will be addressed. As a result, it will be shown that there is no common understanding of luxury in the Scottish Enlightenment, since there is no general consensus in the debates on luxury.

Keywords:

Luxury, François Fénelon, Bernard Mandeville, Commercial Society, Scottish Enlightenment.,

PDF

___

Berry, C. J. (1994). The Idea of Luxury: A Conceptual and Historical Investigation, Cambridge: Cambridge University Press.
Berry, C. J. (1997). Social Theory of the Scottish Enlightenment, Edinburgh: Edinburgh University Press.
Berry, C. J. (2018). Adam Smith: A Very Short Introduction, Oxford: Oxford University Press. Çeşmeli, I. (2017). “Erdemin Kökeni: Bernard Mandeville’in Hünerli Siyasetçileri”, Beytülhikme: An International Journal of Philosophy, 7(1): ss. 85-105.
Dunbar, J. (1780). Essays on the History of Mankind in Rude and Cultivated Ages, London: Strahan, Cadell & Balfour.
Fénelon, F. (1994). Telemachus, Riley, P. (ed.), Cambridge: Cambridge University Press.
Fénelon, F. (2020). “Plans of Government”, Fénelon: Moral and Political Writings, Hanley, R. (ed.), ss. 182-210, USA: Oxford University Press.
Ferguson, A. (1773). Institutes of Moral Philosophy, Edinburgh: A. Kinkaid, W. Creech & J. Bell. Ferguson, A. (1995). An Essay on the History of Civil Society, Oz-Salzberger F. (ed.), Cambridge: Cambridge University Press.
Fleischacker, S. (2004). On Adam Smith’s Wealth of Nations: A Philosophical Companion, Princeton: Princeton University.
Goldsmith, M. M. (2001). Private Vices, Public Benefits: Bernard Mandeville’s Social and Political Thought, USA: Cybereditions Corporation.
Harris J. A., Tolonen M. (2015). “Hume In and Out of Scottish Context”, Scottish Philosophy in the Eighteenth Century: Morals, Politics, Art, Religion, vol. I, Garrett, A. & Harris, J. A. (ed.), ss. 163-195, Oxford: Oxford University Press.
Hont, I. (2006). “The Early Enlightenment Debate on Commerce and Luxury”, The Cambridge History of Eighteenth-Century Political Thought, Goldie, M. & Wokler, R. (ed.), ss. 379-418, Cambridge: Cambridge University Press.
Horne, T. A. (1978). The Social Thought of Bernard Mandeville, London: The Macmillan Press Ltd. Hume, D. (2019). Ahlakın İlkeleri Üzerine Bir Soruşturma, çev. Merve Menekşe Özer & Adnan Akdağ. İstanbul: Say Yayınları.
Hume, D. (2017). Siyasi Denemeler, çev. İsmail Hakkı Yılmaz. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
Hundert, E. (2003). “Mandeville, Rousseau and the Political Economy of Fantasy”, Luxury in the Eighteenth Century: Debates, Desires and Delectable Goods, Berg M. & Eger E. (ed.), ss. 28-40, New York: Palgrave Macmillan.
Jack, M. (1989). Corruption and Progress: The Eighteenth-Century Debate, New York: AMS Press. Kames L. H. H. (2007a). Sketches of the History of Man, Book I, Harris J. A. (ed.), Indianapolis: Liberty Fund.
Kames L. H. H. (2007b). Sketches of the History of Man, Book II, Harris J. A. (ed.), Indianapolis: Liberty Fund.
Kames L. H. H. (2007c). Sketches of the History of Man, Book III, Harris J. A. (ed.), Indianapolis: Liberty Fund.
Kwass, M. (2022). The Consumer Revolution: 1650-1800, Cambridge: Cambridge University Press.
Mandeville, B. (1988). The Fable of the Bees or Private Vices, Publick Benefit, vol I., Kaye, F. B. (ed.), Indianapolis: Liberty Fund.
Mills, R. J. W., Smith, C. (2021). “Introduction: The Work of Christopher J. Berry – An Appreciation”, The Scottish Enlightenment: Human Nature, Social Theory and Moral Philosophy, Essays in Honour of Christopher J. Berry, Mills, R. J. W. & Smith, C. (ed.), ss. 1-25, Edinburgh: Edinburgh University Press.
Montesquieu, C. L. (2017). Kanunların Ruhu Üzerine, çev. Berna Günen. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Murteza, G. (2019). Ahlak, İktisat ve Bilim: Adam Smith Felsefesine Giriş, İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
Smith, A. (1982). The Theory of Moral Sentiments, Raphael, D. D. & Macfie, A.L. (ed.), Indianapolis: Liberty Fund.
Smith, A. (2006). Milletlerin Zenginliği, çev. Haldun Derin. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Smith, C. (2019). Adam Ferguson and the Idea of Civil Society: Moral Science in the Scottish Enlightenment, Edinburgh: Edinburgh University Press.
Rahmatian A. (2015). Lord Kames: Legal and Social Theorist, Edinburgh: Edinburgh University Press.
Shuurman, P. (2012). “Fénelon on Luxury, War and Trade in the Telemachus”, History of European Ideas, 38(2): 179-199.
Woodhouselee, A. F. T. (1807). Memoirs of the Life and Writings of the Honourable Henry Home of Kames, vol. II, Edinburgh: Cadell & Davies.