Talha ARSLAN, Sinan SARAÇLI, Veysel YILMAZ

The Effects of Mothers' Educational Levels on University Students' Environmental Protection Commitments and Environmental Behaviors

Problem Durumu: Son zamanlarda çevresel sorunların verdiği zararların ortaya çıkması toplumda çevresel kaygıyı arttırmış ve bu durum çevre dostu tüketim davranışının gelişmesine sebep olmuştur. Çevre dostu tüketim, tüketim eyleminin her safhasında çevreye verilecek zararıen aza indirerek çevresel faydayı düşünmek olarak tanımlanabilir. Çevre dostu tüketim çevresel davranışın alt bileşenlerinden biri olarak görülebilir. Çevre dostu tüketim; ekolojik, geri dönüştürülebilir ve ihtiyacımız kadar ürünleri tüketerek sergilenebileceği gibi doğayı kirletmeyen, çevre projelerini destekleyen ve çevre dostu ürünler üreten firmaların ürünlerini satın alarak da gösterilebilir. Anne ve babanın çevre konuları hakkında etkisinin araştırıldığı çalışmalarda annelerin çevresel konularda babalara oranla daha ilgili ve endişeli olduğu saptanmıştır.Bufarklılığınsosyalhayattakirollerindenkaynaklandığı belirtilmektedir. Anne ailenin refahı ve sağlığı ile ilgili konular hakkında (bu konular yerel çevre şartlarının kalitesiyle alakalıdır örneğin su, hava, katı atıklar) endişe duyarken, baba ailenin maddi ve ekonomik konuları hakkında kaygı duymaktadır. Ayrıca eğitim-çevre ilişkisinin varlığını saptayan ve eğitim düzeyi yükseldikçe bireylerin çevresel konularda daha bilgili olduğu ve dolayısıyla çevresel konularla ilgi kaygılarının arttığını belirten çalışmalarda literatürde mevcuttur.Araştırmanın Amacı: Bu çalışmanın amacı Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) kullanarak üniversite öğrencilerinin çevresel duyarlılıklarını, çevreyi koruma vaatlerini ve çevre dostu tüketim davranışları arasındaki nedensel ilişkileri, annelerinin eğitim düzeylerini dikkate alarak incelemektir.Araştırmanın Yöntemi: Araştırmaya başlamadan önce hazırlanan ölçek rassal olarak seçilen 60 öğrenci üzerinde uygulanmıştır. Pilot çalışma sonucunda anlaşılmayan ifadeler çıkarılarak ölçeğe son hali verilmiştir. Çalışmada kullanılan ölçek üç farklı boyuttan oluşmaktadır(Çevre Koruma Vaadi(A), Çevre Dostu Tüketim(B), Çevresel Duyarlılık(C1)/Duyarsızlık(C2)). "Çevre Koruma Vaadi" boyutu yeni geliştirilmiş ve literatürde ilk niteliğindedir. "Çevre Koruma Vaadi" 20 ifadeden oluşmaktadır ve 5' li Likert tekniği kullanılarak hazırlanmıştır(1.Kesinlikle Söz Veremem, 2.Söz Veremem, 3.Kararsızım, 4. Söz Veririm, 5.Kesinlikle Söz Veririm). "ÇevreDostu Tüketim" boyutu 7 ifadeden oluşmaktadır ve 5' li Likert tekniği kullanılmıştır (1.Hiçbir Zaman, 2.Bazen, 3.Ara Sıra, 4.Sıklıkla, 5.Her Zaman). "Çevresel Duyarlılık/Duyarsızlık" boyutu 12 ifadeden oluşmaktadır ve 5' li Likert tekniği kullanılarak hazırlanmıştır (1.Kesinlikle Katılmıyorum, 2.Katılmıyorum, 3.Karasızım, 4.Katılıyorum, 5.Kesinlikle Katılıyorum). Pilot uygulama tamamlandıktan sonra Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Kampüsünde rassal olarak ulaşılan 520 öğrenci üzerinden çözümleme gerçekleştirilmiştir. Ölçeğin güvenilirliğini araştırmak için Cronbach Alpha(?) değerlerine bakılmış, güvenilirlik analizinden sonra açıklayıcı faktör analizi (EFA) uygulanmış ve faktör yükü 0.45' in altında olan ifadeler ölçekten çıkartılarak yapısal eşitlik modeligeliştirilmiştir.Araştırmanın Bulguları:Araştırmaya katılanların %40.9' u kadınlardan ve %50.1' i ise erkeklerden oluşmaktadır. Annenin eğitim düzeyi dikkate alındığında, katılımcıların %26,8' i ilköğretim, %40,7' si orta öğretim ve %32,5' i ise üniversite mezunlarından oluşmaktadır. Ayrıca öğrencilerin ailelerinin yaşadıkları yer dikkate alındığında %69.4' ü şehirde, %23.3' ü ilçede ve %7.3' nün ise köyde yaşadığı saptanmıştır. Araştırmada kullanılan faktörler dikkate alındığında "Çevre Koruma Vaadi (A)", "Çevre Dostu Tüketim (B)", "Çevresel Duyarlılık (C1)" ve "Çevresel Duyarsızlık (C2)" faktörlerinin ortalamaları sırasıyla 3.54, 3.07, 4.08 ve 2.12 olarak hesaplanmıştır. Araştırmaya katılanların çevresel duyarlılıklarının yüksek olduğu fakat çevre dostutüketim davranışlarının ise ortalamaya yakın düzeyde kaldığı söylenebilir. Cinsiyetdeğişkeni dikkate alındığında "Çevre Koruma Vaadi (A)", "Çevresel Duyarlılık (C1)" ve "Çevresel Duyarsızlık (C2)" faktörlerinde anlamlı etkiye sahip olurken "çevre dostu tüketim (B)" faktöründe anlamlı etkisinin olmadığı saptanmıştır.Araştırmaya katılanların ailelerinin yaşadığı yer dikkate alındığında "Çevre Dostu Tüketim (B)", "Çevresel Duyarlılık (C1)" ve "Çevresel Duyarsızlık (C2)" faktörlerine ilişkin "il" ve "ilçe" de yaşayanların ortalamaları arasında anlamlı bir farkın olmadığı fakat "köyde" yaşayanlar ile "il" ve "ilçe" de yaşayanların ortalamaları arasında anlamlı bir farklılığın olduğu saptanmıştır. Annelerinin eğitim düzeyi dikkate alındığında "Çevre Koruma Vaadi (A)", "Çevre Dostu Tüketim (B)", "Çevresel Duyarlılık (C1)" ve "Çevresel Duyarsızlık (C2)" faktörlerine ilişkin eğitim düzeyi "ilköğretim", "ortaöğretim" ve "üniversite" olanların ortalamaları arasında anlamlı bir farklılığın olduğu belirlenmiştir. Annesinin eğitim düzeyini "üniversite" olan öğrenciler "ilköğretim" ve "ortaöğretim" olanların "Çevre Koruma Vaadine(A)" ortalamaları arasında anlamlı bir farkın olduğu görülmüştür.Bu çalışmada üç yapısal eşitlik modeli (YEM) LISREL 8.80 programı kullanılarakanaliz edilmiştir. Bunlardan ilki tüm öğrenciler için geçerli olan "Çevreci Davranış" olarak isimlendirilen modeldir (Model No I). Öğrencilerin annelerinin eğitim düzeylerindeki farklılığın "Çevreci Davranış" modelindeki nedensel ilişkilerde farklılığa sebep olup olmadığını araştırılmıştır. Bunlar Model No II: "Annesi İlköğretim Mezunu Olan Öğrenciler" ve Model No III: "Annesi Üniversite Mezunu Olan Öğrenciler" olarak isimlendirilmiştir.Model No I' e ait bulgularModelin uyum ölçütleri;2?= 255.53(s.d.=100); 2?/ s.d =2.55, RMSEA=0.057, NFI=0.94, NNFI=0.96, PNFI=0.78, CFI=0.96; IFI= 0.96, RFI=0.93, RMR=0.054, GFI=0.94, AGFI=0.91 olarak hesaplanmıştır. Uyum ölçütleri incelendiğinde modelin kabul edilebilir sınırlar içinde kaldığı söylenebilir. Modele ilişkin normallik varsayımını sınayan test istatistiklerinden; Mardia-Based Kappa değeri 0.17 olarak ve Relativ

Üniversite Öğrencilerinin Çevre Korumaya İlişkin Vaatleri İle Çevresel Davranışlarında Anne Eğitim Düzeyinin Etkisi

Problem Statement: The damage caused by recent environmental problems has led to increased environmental concerns and the development of environment-friendly consumption behaviours in almost every society. Environment-friendly consumption involves the consideration of environmental benefits by minimizing any damage done to the environment at all stages of consumption. Studies researching the effects of parents in environmental problems have demonstrated that mothers were more concerned and worried about environmental issues than fathers. Purpose of Study: This study investigates the environmental sensitivities of university students and the causal relationships between their environmental protection commitments and environment-friendly consumption behaviors through using Structural Equation Model (SEM) which takes into consideration their mothers' educational levels. Methods: As a pilot study, the prepared scale was applied to 60 randomly chosen students. The final version of the scale was applied after extracting any unclear questions. After determining sampling, the scale was administered randomly to 520 students at Eskişehir Osmangazi University. Cronbach's ? values were used to assess the reliability of the scale, and items with low reliability scores were omitted. After reliability analysis, Exploratory Factor Analysis (EFA) was applied, and the structural equation model was developed after removing items which had factor loadings lower than 0.45. Findings and Results: Environmental sensitivity/insensitivity significantly affected the environmental protection commitment. Those with higher environmental environment-friendly consumption behaviour. It was also found that the students' genders, their families' place of domicile and particularly the parents' educational levels were significant factors in determining differences in the development of students' environmental sensitivities and behaviours. protection commitment levels exhibited more Conclusion and Recommendations: Students whose mothers have graduated from a university promise to be active environmentalists by joining related organizations. Our results also show that the inclination toward environmentalism is similar among women as it is among students' whose mothers have graduated from a university. This result may suggest that women tend to be more environmentalist and that this tendency increases with education level. Considering that just 3.7% of mothers in Turkey have graduated from a university, it is made clear once again how important it is to encourage girls, some of whom will be mothers in the future, to pursue a university education

PDF

___

Ajzen, I. (1985). From intention to actions: A theory of planned behavior. In J. Kuhl and J. Beckman (eds), Action-control: From cognition to behavior, 11-39. Heidelberg: Springer.
Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50, 179-211.
Ajzen, I. (2005). Attitudes, personality and behavior. New York: Open University Press.
Ajzen, I. & Fishbein, M. (1980). Understanding attitudes and predicting social behavior. Englewood-Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
Ajzen, I. & Fishbein, M. (2000). Attitudes and the attitude-behavior relation: Reasoned and automatic process. In W. Stroebe and M. Hewstone (eds), Europen Review of Social Psychology, 11, 1-33. Chichester: Wiley.
Bhate, S. & Lawler, K. (1997). Environmentally friendly products: factors that influence their adoption. Technovation, 17(8), 457-465.
Byrne, M.B. (1998). Structural equation modeling with LISREL, PRELIS and SIMPLIS: Basic Concepts, Applications and Programming. New Jersey: Lawrence Erlbaum.
Cheng, E.W.L. (2001). SEM being more effective than multiple regression in parsimonious model testing for management development research. Journal of Management Development, 20 (7), 650-667.
Cudeck, R., Toit, D. S. & Sörbom, D. (2000). Structural equation modelling: present and future. Scientific Software International Inc., Chicago.
Çabuk, S. & Nakıboğlu, B. (2003). Çevreci pazarlama ve tüketicilerin çevreci tutumlarının satın alma davranışlarına etkileri ile ilgili bir uygulama. [Environmental marketing and an application about the effects of consumers' environmental attitudes on purchasing behaviors] Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(12), 39-54.
Dietz, T., Stern, P. & Guagnano, G. (1998). Social structural and social psychological bases of environmental concern. Environment and Behaviour, 30, 450-471.
Dono, J., Webb, J. & Richardson, B. (2010). The relationship between environmental activism, pro-environmental bahaviour and social identity. Journal of Environmental Psychology, 30(2), 178-186.
Fraj, E. & Martinez, E. (2007). Ecological consumer behaviour: an emprical analysis, International Journal of Consumer Studies, 31, 26-33.
Fujii, S. (2006). Environmental concern, attitude toward frugality, and ease of behavior. Journal of Environmental Psychology, 26, 262-268.
Hayduk, L.A. (1987). Structural equation modeling with LISREL: Essentials and Advances. Baltimore: John Hopkins.
Hines, J.M., Hungerford, H.R. & Tomera, A.N. (1986/1987). Analysis and synthesis of research on responsible environmental behavior. Journal of Environmental Education, 18, 1-8.
Frick, J., Kaiser, F. & Wilson, M. (2004). Environmental knowledge and conservation behavior: exploring prevalence and structure in a representative sample. Personality and Individual Differences, (37) 8, 1597-1613.
Jöreskog, K. & Sörbom, D. (2001). LISREL 8: User's reference guide. Chicago: Scientific Software International Inc.
Kaiser, F.G., Wölfing, S. & Fuhrer, U. (1999). Environmental attitude and ecological behaviour. Journal of Environmental Psychology, 19: 1-19.
Kaiser, F.G. & Shimoda, T.A. (1999). Responsibility as a predictor of ecological behaviour. Journal of Environmental Psychology, 19, 243-253.
Mainieri, T., Barnett, E.G., Valdero, T.R., Unıpan, J.B. & Oskamp, S. (1997). Green buying: the influence of environmental concern on consumer behaviour. The Journal of Social Psychology, 137(2), 189-204.
Mohai, P. & Twight, B. (1987). Age and environmentalism: an elaboration of the Buttel Model Using National Survey Evidence. Social Science Quarterly, 68, 798-815.
Mostafa, M.M. (2007). A Hierarchical analysis of the green consciousness of the egyptian consumer. Psychology & Marketing, 24(5), 445-473.
Önder, T. (2009). Yeşil siyaset. [Green Politics] M. Türköne, Ö. Çaha, T. Önder, B. B. Özipek, H. Çetin, H. E. Beriş, et al. içinde, Siyaset (s. 603). İstanbul: Opus Yayınları.
Pang, N.S.K. (1996). School values and teachers' feelings: a LISREL model. Journal of Educational Administration, 34(2), 64-83.
Raykov, T. & Marcoulides, G.A. (2006). A first course in structural equation modeling. London: Lawrence Erlbaum Associates.
Reisinger, Y. & Turner, L. (1999). Structural equation modeling with LISREL: application in tourism. Tourism Management, 20, 71-88
Schumacker, R.E. & Lomax, G.R. (2004). A beginner's guide to structural equation modeling. London: Lawrence Erlbaum Associates.
Steg, L. & Vlek, C. (2009). Encouraging pro-environmental behaviour: an integrative review and research agenda. Journal of Environmental Psychology, 29, 309-317.
Stern, P., Dietzi, T. & Kalof, L. (1993), Value orientations, gender, and environmental concern. Environment and Behaviour, 25(5), 322-348.
Tabachnick, B.G. & Fidell, L.S. (2007). Using multivariate statistics. New York: Pearson Education Inc.
Tilikidou, I. & Delistavrou, A. (2006). Consumers' ecological activities and their correlates. congress.de/ifsam/download/track_9/pap00169.pdf date: July 11, 2009 http://www.ctw
Tilikidou, I. (2007). The effects of knowledge and attitudes upon greeks' pro- environmental purchasing behaviour. Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 14, 121-134.
Tilikidiou, I. & Delistavrou, A. (2008). Types and influential factors of consumers' non-purchasing ecological behaviors. Business Strategy and the Environment, 18, 61-76.
Van Liere, K. & Dunlap, R. (1981), Environmental concern: does it make a difference how it's measured? Environment and Behaviour, 13(6), 651-676.
Wiseman, M. & Bogner, F.X. (2003). A higher-order model of ecological values and its relationship to personality. Personality and Individual Differences, 34, 783-794.
Yılmaz, V. (2004). Lisrel ile yapısal eşitlik modelleri: tüketici şikayetlerine uygulanması. [Structural Equation Modeling via Lisrel: Application on Consumer Complaints] Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 77-90.
Yılmaz, V., Çelik, H. E. & Yağızer, C. (2009). Çevresel duyarlılık ve çevresel davranışın ekolojik ürün satın alma davranışına etkilerinin yapısal eşitlik modeliyle araştırılması. [Investigating the Effects of Environmental Sensitivity and Environmental Behavior on Ecological Product Buying Behavior through Structural Equation Modeling]. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 1-14.