Osman KURT, Ayşe Ferdane OĞUZÖNCÜL, Süleyman Erhan DEVECİ, Edibe PİRİNÇCİ

BİR SOSYAL BİLİMLER MESLEK YÜKSEKOKULU ÖĞRENCİLERİNİN AKILCI İLAÇ KULLANIMI KONUSUNDA BİLGİ VE DAVRANIŞLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ / EVALUATION OF KNOWLEDGE AND BEHAVIORS OF VOCATIONAL SCHOOL OF SOCIAL SCIENCES ABOUT RATIONAL DRUG USE

Bu çalışmada Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu (MYO) öğrencilerinin akılcı ilaç kullanımı bilgi düzeylerinin ölçülmesi ve bu konudaki tutumlarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Tanımlayıcı ve kesitsel tipte olan bu araştırmanın evrenini; Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler MYO öğrencileri (N=1151) oluşturmuştur. Kullanılan anket formunun ilk kısmında sosyodemografik özellikler, akılcı ilaç ile ilgili öğrencilerin davranışlarını sorgulayan sorular ve ikinci kısımda “Akılcı İlaç Kullanımı Ölçeği” kullanılmıştır. Çalışmaya alınan 790 öğrencinin %63,5’i normal öğretim, kalanı ikinci öğretim görmektedir. Öğrencilerin %61,6’sı birinci sınıfta okumaktadır. Katılımcıların %53,8’i kadındır. Öğrencilerin yaş ortalaması 21,62±3,98 (min: 18, maks: 55) idi. Katılımcıların %10,1’i sürekli ilaç kullanmakta olup, %48,9’u gerekli olabileceği düşüncesiyle hasta olmadan ilaç satın alıp evde bulundurmaktadır. %76,6’sı hastalık durumunda hekime danıştığını bildirmiştir. Öğrencilerin %48,5’i hekimin vermiş olduğu ilacı şikayeti geçene kadar almaktadır. %47,5’i ise üst solunum yolu şikayetlerinde, muayene olmadan antibiyotik kullanmaktadır. Öğrencilerin akılcı ilaç kullanımı ölçeğinden aldıkları ortalama puan 32,53±5,82 (min: 14, maks: 42)’dir. Kadınların puan ortalaması erkeklerden, ikinci sınıfta okuyan öğrencilerin puan ortalaması birinci sınıfta okuyanlardan yüksek bulunmuştur (p<0,001). Aynı şekilde normal öğretim gören öğrencilerin ortalaması ikinci öğretimde olanlardan yüksektir (p<0,05). Sürekli ilaç kullanan öğrencilerin puan ortalaması kullanmayan öğrencilerden fazla bulunmuştur (p<0,05). Hasta olmadığı halde gerekli olabileceği düşüncesi ile ilaç alanların puan ortalaması almayanlardan düşüktür (p<0,001). Öğrencilerin akılcı ilaç kullanımı konusunda bilgi anlamında eksiklikleri bulunmaktadır. Aynı şekilde ilaç kullanımı davranışları konusunda da hatalar olduğu görülmektedir. Eğitim sürecinde akılcı ilaç kullanımı hakkında bilgi içeren sağlık derslerinin olması, öğrencilerin akılcı ilaç kullanımı davranışlarına katkıda bulunabilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Akılcı ilaç, meslek yüksek okul öğrencileri, bilgi, davranış

EVALUATION of KNOWLEDGE and BEHAVIORS of VOCATIONAL SCHOOL of SOCIAL SCIENCES about RATIONAL DRUG USE

In this study, it was aimed to measure the level of knowledge of rational drug use of vocational school of social sciences students (VS) and to evaluate their attitudes about this subject. The universe of this descriptive and cross-sectional study was composed of the students of Fırat University Social Sciences (N = 1151). In the first part of the questionnaire sociodemographic features and questions about the behavior of rational drugs were used, in the second part of the questionnaire Rational Drug Use Scale was used. Of the 790 students enrolled in the study, 63.5% were in normal education and the rest were in evening education. 61.6% of the students were in first grade. 53.8% of the participants were women. The mean age of the students was 21,62 ± 3,98 (min: 18, max: 55). 10,1% of the participants use drugs continuously and 48,9% of them think that it may be necessary to buy medicine without being ill and keep them at home. 76.6% reported that they consulted the physician in case of illness. 48.5% of the students take their medication until the sickness is over. 47.5% of them use antibiotics without examination in upper respiratory tract diseases. The mean score obtained from the rational drug use scale of the students was 32,53 ± 5,82 (min: 14, max: 42). The mean score of the women was higher than men's mean score and the mean score of the students in the second grade was higher than that of the first grade students (p <0.001). In the same way, the mean score of the students who are in normal education is higher than that of evening education (p <0.05). The mean score of the students who used drug continuously was found to be higher than the students who did not use (p <0.05). The mean score of participants who buy drugs for future needs although they were not sick was found to be lower than the ones who did not buy drugs (p <0.0001). Students have a lack of knowledge about rational drug use. Similarly, there are errors in drug use behaviors. The presence of health courses containing information about rational drug use in the education process may contribute to the rational drug use behaviors of the students.

Keywords:

Rational drug use, vocational school students, knowledge, behaviour,

PDF

___

1. Kayaalp SO. Rasyonel tedavi yönünden tıbbi farmakoloji. Ankara, Pelikan Yayıncılık, 2009: 132-43
2. Song Y, Bian Y, Petzold M, Li L, Yin A. The impact of China’s national essential medicine system on improving rational drug use in primary health care facilities: an empirical study in four provinces. BMC Health Services Research, 2014;14(507): 2-7.
3. World Health Organization. Global status report on noncommunicable diseases. http://www.who.int/nmh/publications/ncd_report2010/en/. ( 12 Nisan 2019)
4. T.C. Sağlık Bakanlığı. Türkiye kronik hastalıklar ve risk faktörleri sıklığı çalışması. Sağlık Bakanlığı Yayın No:909, Ankara, 2013.
5. World Health Organization. Rational Use of Drugs. World Health Organization report of the conference of experts.1987 http://apps.who.int/iris/handle/10665/37174 (12 Nisan 2019).
6. Akıcı A, Gelal A, Erenmemişoğlu A, Melli M, Babaoğlu M, Oktay Ş. Akılcı ilaç kullanımı eğitimi uygulama sürecinde Türkiye’deki tıp fakültelerinde farmakoloji anabilim dallarının durumunun incelenmesi. Tıp Eğitimi Dünyası, 2011;29:11-20.
7. Neden akılcı ilaç kullanımı. Akılcı ilaç kullanımı. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu. Sağlık Bakanlığı [İnternet]. Erişim: http://www.akilciilac.gov.tr/?page_id=81 (12 Nisan 2019)
8. Institute for Healthcare Informatics(IMS). Drug Topics. Global drug spending. http://drugtopics.modernmedicine.com/drug-topics/news/global-drug-spendingreach-14-trillion. (3 Mart 2019).
9. TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu. T.C. Sağlık Bakanlığı 2015 Yılı Bütçe Sunumu. https://www.saglik.gov.tr/TR,460/saglik-bakanligi-2015-yili-butcesunumu.html. (3 Mart 2019)
10. N.Abacıoğlu. Akılcı (rasyonel) ilaç kullanımı. Üniversite ve Toplum 2005; 5(4):1-7.
11. World Health Organization. Promoting rational use of medicines: Core components. Genova: WHO Policy Perspectives on Medicines. 2002; No:5
12. İpteş S, Khorshid L. Üniversite öğrencilerinin ilaç kullanım durumlarının incelenmesi. Ege Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Dergisi. 2004; 20(1): 97-106.
13. Yapıcı G, Balıkçı S, Uğur Ö. Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuranların ilaç kullanımı konusundaki tutum ve davranışları. Dicle Tıp Dergisi. 2011;38(4):458-65.
14. Demiroğlu T, Polat Y, Doğan U. Kilis devlet hastanesinde yatan yetişkin hastaların ilaç kullanımına yönelik davranış ve alışkanlıklarının belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017; 6(1):93-8.
15. Demirtaş Z, Dağtekin G, Sağlan R, Alaiye M, Önsüz MF, Işıklı B, et al. Akılcı ilaç kullanımı ölçeği geçerlilik ve güvenilirliği. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi. 2018;3(3):37-46.
16. Karakurt P, Hacıhasanoğlu R, Yıldırım A, Sağlam R. Üniversite öğrencilerinde ilaç kullanımı. TAF Preventive Medicine Bulletin, 2010; 9(5):505-12.
17. Yavuzer Bayrak N. Dahiliye kliniklerinde yatan hastaların akılcı ilaç kullanımı konusunda bilgi ve davranışlarının belirlenmesi. Yükseklisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, 2018.
18. Göçgeldi E, Uçar M, Açıkel CH, Türker T, Hasde M, Ataç A. Evlerde artık ilaç bulunma sıklığı ve ilişkili faktörlerin araştırılması. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2009;8(2): 113-8.
19. Yılmaz M, Kırbıyıkoğlu Fİ, Ariç Z, Kurşun B. Bir diş hekimliği fakültesi hastanesine başvuran bireylerin akılcı ilaç kullanımlarının belirlenmesi. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2014;2(1): 39-47.
20. Dağtekin G, Demirtaş Z, Alaiye M, Sağlan R, Önsüz MF, Işıklı B, Kılıç FS, Metintaş S. Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuran erişkinlerin akılcı ilaç kullanım tutum ve davranışları. Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi. 2018;3(1),12-23.
21. Martins AP. Miranda AC. Mendes Z. Soares MA. Ferreira P. Nogueira A. Self-medication in a Portuguese urban population: a prevalence study. Pharmacoepidemiology and drug Safety. 2002;11:409-14.
22. Beggi B. Aile hekimliğinde akılcı ilaç kullanımı ve polifarmasiye yaklaşım. Tıpta Uzmanlık Tezi, Antalya: T.C. Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Antalya Sağlık Uygulama Ve Araştırma Merkezi Aile Hekimliği Kliniği, 2018.
23. Pınar N, Karataş Y, Bozdemir N, Ünal İ. Adana ilindeki insanların ilaç kullanım alışkanlıkları. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2013;12(6): 639-50.
24. Özkan S, Özbay OD, Aksakal N, İlhan M, Aycan S. Bir üniversite hastanesine başvuran hastaların hasta olduklarındaki tutumları ve ilaç kullanım alışkanlıkları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni. 2005;4(5): 223-37.
25. Şahingöz M. Hemşirelerin akılcı ilaç kullanımı ve uygulaması konusunda bilgi, tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: T.C. Erciyes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, 2012.
26. Mete S, Ünal Z. Kapadokya bölgesi il merkezlerinde yaşayanların ilaç kullanım alışkanlıklarının belirlenmesi. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi. 2017;6(2): 661-80.
27. Uğrak U, Teke A, Cihangiroğlu N, Uzuntarla Y. Kardiyoloji kliniğinde yatan hastaların akılcı ilaç kullanımı konusundaki tutumları. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2015; 14(2):137-44.
28. Büyükturan Ö, Büyükturan B. Bir grup hasta ve hasta yakınlarının ilaç kullanımı ile ilgili tutum ve davranışları. Sakarya Tıp Dergisi. 2017; 7(4): 211-6.
29. Özçelikay G. Akılcı ilaç kullanımı üzerinde bir pilot çalışma. Ankara Eczacılık Fakültesi Dergisi. 2001;30(2): 9-18.
30. Bilgili N, Karatay G. Sait yazıcı sağlık ocağı bölgesinde yaşayan bireylerin ilaç tüketimi ile ilgili bazı uygulamalarının belirlenmesi. Hacettepe Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2005;12(1): 39-48.
31. Auta A, Omale S, Folorunsho TJ, David S, Bnawat SB. Medicine vendors: selfmedication practices and medicine knowledge. North American Journal of Medical Sciences. 2012;4(1): 24-8.
32. Bian C, Xu S, Wang H, Li N, Wu J, et al. Correction: A Study on the Application of the Information-Motivation-Behavioral Skills (IMB) Model on Rational Drug Use Behavior among Second-Level Hospital Outpatients in Anhui, China. PLOS ONE 2015;10(9): e0137928):