Erkânname Geleneğinde Siyer ve Tarih Referansları: Arnavutluk Arşivinde Bir Yazma Örneği

Erkânnameler, Bektaşîliğin inanç ve ibadet sistemini ortaya koyan metinlerdir. Hacı Bektaş Veli’nin ölümünden sonra kaleme alınan ve onun öğretilerini yansıtan manzum ve nesirlerden oluşan yapıtlardır. Bektaşî öğretisinin inanç ve ibadet şekillerini kavrayabilmek için Erkânnamelerin her yönüyle incelenmesi oldukça önem arz etmektedir. Bektaşî geleneğini anlamada Erkânnamelerin özel bir yeri vardır. Erkânnamelerde ahlak, yol ve yöntem öğretilirken İslam Tarihinde özellikle Bektaşî düşüncesinde olumlu veya olumsuz yere sahip şahsiyetlere yer verilerek bir taraftan tarih dersi verilmekte, diğer yandan da öğretinin kaynaklarına atıflarda bulunularak temellendirme yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İslam Tarihi, Siyer, Arnavutluk, Bektaşilik, Erkânname

In the Tradition of Erkānnama Sirah and Historical References: A Writing Sample in the Albanian Archive

Erkānnamas are texts that reveal the belief and worship system of Bektāshīsm. They are works written after the death of Haji Bektaş Veli and consist of poetic and prose texts that reflect his doctrine. In order to comprehend the belief and worship forms of the Bektāshī doctrine, it is very important to examine all aspects of the Erkānnamas. In the understanding of the Bektāshī tradition, the Erkānnamas have a special place. The names of people who have positive or negative places in the history of Islam, especially in the Bektāshī thought, are also included in the prescriptions. Thus, a history lesson is given, on the other hand, it is grounded with references to the sources of the doctrine.

Keywords:

Erkannamas, Sirah, Albania, Bektashism,

PDF

___

A.Q.SH, Arkiva Qendrore e Shtetit. F:725, V. D.68, FI. 1/1-43/2.
Acar, Cafer. “Arşiv Belgeleri Işığında Arnavutluk’ta Bektaşi Toplumu Başkanlığı’nın Hiz-metleri -1886-1967-”. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 12/21 (2017), 1-12. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12125
Acun, Hakkı. “Taş”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/142-144. İstanbul: TDV Ya-yınları, 2011.
Akalın, Şükrü Halûk vd. Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu, 10. Basım, 2005.
Akbulut, Dilek. “İnanç ve Üretim Bağlamında Hacıbektaş Taş İşçiliği”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 68 (2013), 221-238.
Albayrak, Ali. “Balkanlar’da Bâbâgân Koluna Ait Bir XIX. Yüzyıl Bektâşî Erkânnâmesi”. Turkish Academic Research Review 5/3 (Eylül 2020), 456-460. https://doi.org/10.30622/tarr.765174
Azamat, Nihat. “Kaygusuz Abdal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/74-76. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
Bahadır, İbrahim. Alevi-Bektaşî Kadın Dervişler. Köln: Alevi-Bektaşi Kültür Enstitüsü = Alevi-tisch-Bektaschitishes Kulturinstitut Yayınları, 2004.
Baş, Eyüp. “Ahmed Yesevî’nin Bektaşîlik, Alevîlik Üzerindeki Etkileri ve Osmanlı Dini Hayatındaki İzler”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52/2 (2011), 21-53. https://doi.org/10.1501/ Ilhfak_0000001077
Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Rehber Yayınları, 1997.
Çibik, Tuba Hatipler - Umaroğulları, Filiz. “Balkanlarda Bektaşîlik ve Bektaşî Tekkeleri”. İnsan Ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6/1 (2017) 458-481.
Erdem, Cem - Topuzkanamış, Ersoy. “Hacı Kırzade Hüseyin Hüsnü Baba Erkânnamesi”. Alevilik-Bektaşîlik Araştırmaları Dergisi 10 (2014), 115-139. https://doi.org/10.24082/abked.2014.10.003
Fığlalı, Ethem Ruhi. “Ali”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/371-374. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
Fığlalı, Ethem Ruhi. “Hüseyin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/518-521. İstan-bul: TDV Yayınları, 1998.
Hatipoğlu, İbrahim. “Selman-ı Farisi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/441-443. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. “et-Tabakât el-Kübrâ”. Beyrut: Daru’s- sadr, ts.
Kandemir, M. Yaşar. “Fatıma”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/219-223. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
Koçak, Yunus. “Arnavutluk Devlet Arşivlerinde Bulunan Türkçe Yazma Eserler Erkânna-me:2”. Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 33 (Bahar 2005), 71-144.
Maden, Fahri. “Arnavutluk’ta Bektaşîlik ve Arnavutluk’un Bağımsızlığına Giden Süreçte Bektaşîler”. Avrasya Etüdleri 44/2 (Aralık 2013), 136-171.
Noyan, Bedri. “Balım Sultan Erkânnamesi Merkezli Geleneksel Bektaşiliğe Ait Bir Ritüel Örneği: İkrar”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 40 (2006), 53-104.
Ocak, Ahmet Yaşar. “Bektaşîlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/372-379. İstan-bul: TDV Yayınları, 1992.
Ocak, Ahmet Yaşar. “Hacı Bektaş-ı Veli”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/455-458. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
Öz, Mustafa. “Ehl-i Beyt”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/498-501. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
Özcan, Nurgül. “Bektaşî Erkânnameleri ve Bir Bektaşî Erkânnamesi”. Türk Kültürü Hacı Bektaş Veli 46 (2008), 189-204.
Özcan, Hüseyin. “Hacı Bektaş Veli’nin Eserlerinde ve Bektaşî Erkânnâmelerinde Dervişin Nitelikleri” Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and His-tory of Turkish or Turkic 7/1 (Winter 2012), 1695-1705.
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3058
Sunar, Cavit. Melamîlîik ve Bektaşîlik. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayın-ları, 1975.
Teber, Ömer Faruk. “Bektaşî Dervişinin Yol Haritası: Bektaşî Erkânnameleri”. Doğumunun 800. Yılında Hacı Bektaş Veli Sempozyumu Bildirileri. ed. Filiz Kılıç. 359-372. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2010.
Teber, Ömer Faruk. “Vücûd-Nâme Örneğinde Bektâşi Erkânnâmelerinde Hurûfî Unsur-lar”. Çukurova Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 13/1 (Ocak-Haziran 2013), 57-72.
Topuzkanamış, Ersoy. “Bir Bektaşî Erkânnamesi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 55 (2010) 421-436.
Turan, Fatma Ahsen. “Arnavutluk’taki Bektaşi Tekkeleri”. IV. Uluslararası Alevilik ve Bektaşi-lik Sempozyumu Bildiriler Kitabı, ed. Orhan Kurtoğlu vd. 2/633-648. Ankara: Hacı Bayram Veli Üniversitesi Yayınları, 2018.
Ünal, Mehmet – Çalışkan, Nurettin. “Sünni Tarikatlarda Ehl-İ Beyt Sevgisi ve Bektaşîliğe Temayül: Halveti-Celveti Pirleri Azbi Baba ve Haşim Baba Örneği”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/59 (2018), 244-257. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2018.2633
Yalçın, Alemdar - Yılmaz, Hacı. “Arnavutluk Devlet Arşivlerinde Bulunan Türkçe Yazma Eserler Erkânname:1”. Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 33 (Bahar 2005), 11-69.
Yalçın, Hatice. “Alevi Kültüründe Çocuk Yetiştirme ve Kadının Konumu”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi (2016), 79-84-83. http://dx.doi.org/10.12973/hbvd.79.203
Yıldız, Harun. “Bektaşî Erkânnâmelerinde Mezhebi Unsurlar”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 55 (2010), 471-476.