1916 Maarif Teftişlerinde Mamuratülaziz Sancağı'nın İlköğretim Durumu

6 Nisan 1916-23 Haziran 1916 tarihleri arasında Mamuratülaziz Sancağı'ndaki 61 okul, Merkez Liva Mekâtib-i İbtidâiye Müfettişi tarafından denetlenmiştir. Daha sonra teftiş raporları, Mamuratülaziz Vilayeti Maarif Müdürlüğü'ne gönderilmiştir. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Maarif Fonu Heyet-i Teftişiye Kataloğu'nda bulunan bu raporlar, Birinci Dünya Savaşı'nda Mamüratülaziz Sancağı'ndaki ilköğretime dair önemli bilgileri ihtiva etmektedir. Bu çalışmada, teftiş raporları marifetiyle Mamuratülaziz Sancağı'nın eğitim-öğretime ilişkin verileri değerlendirilecek ve bölgedeki ilköğretimin durumu, bina, öğretmen ve eğitimin niteliği bakımlarından tespit edilmeye çalışılacaktır

The Situation of the Primary Education of the Sanjak of Mamuratulaziz in the 1916 Educational Inspections

Between 6 April 1916 and 23 June 1916 sixty one schools in the Sanjak of Mamuratulaziz was inspected by the Central Liva inspector of the primary schools. Then the inspector has sent his inspection reports to the Education Directorate of the province of Mamuratülaziz. These reports in the catalogue of Heyet-i Teftişiye of the Maarif Fonu in the Prime Ministry Ottoman Archives include important informations about the primary education in the Sanjak of the Mamuratulaziz in the First World War. In this study, it will be evaluated the datas relating to the education and instruction of the Mamuratulaziz by the inspection reports and the situation of the primary education in the region will be tried to determine by the viewpoints of the building, teacher and the quality of the education

PDF

___

Arşiv Belgeleri:
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA).Maarif Nezareti Heyet-i Teftişiye Fonu (MF.HTF): 1/32, 4/61.Araştırmalar, Kitaplar ve Referanslar:
Açıkses, E. (2003).Amerikalıların Harput'taki Misyonerlik Faaliyetleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Ahmet Şerif (1999).Anadolu'da Tanin, I. Cilt, Haz. M.Ç. Börekçi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Akbayar, N. (2003).Osmanlı Yer Adları Sözlüğü, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
Akyıldız, A. (1993).Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilâtında Reform, Eren Yayıncılık, İstanbul.
Akyüz, Y. (1994)."İlköğretimin Yenileşme Tarihinde Bir Adım: Nisan 1847 Talimatı", OTAM, S. 5, s. 1-47.
Akyüz, Y. (1996)."Türkiye'de Anaokullarının Kuruluş ve Gelişim Tarihçesi", Milli Eğitim, S. 132 (Ekim-Kasım-Aralık), s. 7-13.
Akyüz, Y. (2013).Türk Eğitim Tarihi ( M.Ö. 1000-M.S. 2013), Pegem Akademi, Ankara.
Alkan, M. Ö. (2000).Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Modernleşme Sürecinde Eğitim İstatistikleri, 1839-1924, Tarihli İstatistikler Dizisi, C. VI., T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara.
Altın, H. (2009).II. Abdülhamid ve II. Meşrutiyet Devirlerinde Öğretmen Yetiştirme Meselesi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ve Sanatları (İslam Tarihi) Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
Ata, B. (2009)."Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Bir Ders Araç ve Gereçleri Lojistik Merkezi: Maarif Kütüphanesi (1872-1895)", Tarihin Peşinde: Uluslar arası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 1, s. 27-36.
Aydoğan, E. (2005).İttihat ve Terakkî'nin Doğu Politikası 1908-1918, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
Aytekin, H. (1991).İttihad ve Terakki Dönemi Eğitim Yönetimi, Gazi Eğitim Fakültesi Yayınları, Ankara.
Berker, A. (1945).Türkiye'de İlköğretim I: 1938-1908, Ankara.
Düstur (1329-1334). II. Tertib, c. I-VI, Matbaa-i Amire (Osmani), İstanbul.
Eldem, V. (1994a). Osmanlı İmparatorluğu'nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Eldem, V. (1994b).Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomisi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Erdem, Y. T. (2009)."Osmanlı Eğitim Sisteminde Teftiş", OTAM, Sayı 26 (Güz), s.55-91.
Erdem, Y. T. (2013).II. Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Kızların Eğitimi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Ergin, O. N. (1939).Türkiye Maarif Tarihi, C. I-V, Osmanbey Matbaası, İstanbul.
Ergün, M. (1996).II. Meşrutiyet Döneminde Eğitim Hareketleri (1908-1914), Ocak Yayınları, Ankara.
Ergün, M. (1982)."Emrullah Efendi: Hayatı-Görüşleri-Çalışmaları", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt XXX, Sayı 1-2, s.7-36.
Gençoğlu, M. (2012)."Erzurum Vilâyeti Maârif Teftişleri (1910)", Hacettepe Üniversitesi Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD), Yıl 8, Sayı 16 (Güz), s. 33-60.
Gökmen, E. (2006)."Aydın Vilayeti'nde Sıbyan Mekteplerinin İptidâi Mekteplere Dönüştürülmesi, Otam, Sayı 20 (Güz), s. 149-173.
Haydaroğlu İ. P. (1993).Osmanlı İmparatorluğu'nda Yabancı Okullar, Ocak Yayınları, Ankara.
İbrahim Hilmi (Tüccarzâde) (1323).Memâlik-i Osmaniye Cep Atlası, Kitaphane-i İslam ve Askeri, İstanbul.
Karpat, K. (2010).Osmanlı Nüfusu 1830-1914, Timaş Yayınları, İstanbul.
Kılıç, S. (2005).Türk-Alman İlişkileri ve Türkiye'deki Alman Okulları (1852'den 1945'e Kadar), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
Kocabaşoğlu, U. (1985).Amerikan Okulları, Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt II, İletişim Yayınları, İstanbul, s.495-500.
Koçer, H. A. (1991).Türkiye'de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
Kodaman, B. (1999).Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
M. Nasrullah, M. Rüşdü, M. Eşref (2003).Osmanlı Atlası (XX. Yüzyıl Başları), haz., R. Tekin, Y. Baş, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.
Mahmud Cevad (2001).Maarif-i Umumiye Nezareti, Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı -XIX. Asır Osmanlı Maârif Tarihi, Haz., Taceddin Kayaoğlu, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
Mutlu, Ş. (1997)." II. Meşrutiyet Devrinde İstatistik Bilgileriyle Eğitim", Belgeler, C. XVII, S. 21 (Ayrı Basım), s. 128-143 + 46 levha +12 harita.
Nurdoğan, A. M. (2005).Osmanlı Modernleşme Sürecinde İlköğretim (1869-1922), Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul.
Öztürk, C. (2007).Atatürk Devri Öğretmen Yetiştirme Politikası, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Pakalın, M. Z. (1983).Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.Sezen, T. (2006).Osmanlı Yer Adları, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
Sezer, A. (1999).Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Misyonerlerin Türkiye'deki Eğitim ve Öğretim Faaliyetleri, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Osmanlı Devleti'nin 700. Yılı Özel Sayısı, Ankara, s. 169-183.
Somel, S. A. (2010).Osmanlı'da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908), Çev. Osman Yener, İletişim Yayınları, İstanbul.
Su, K. (1974).Türk Eğitiminde Teftişin Yeri ve Önemi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
Sunguoğlu, İ. (1959).Harput Yollarında, c. II, İstanbul.
Taşkın, Ü., A. F. Güler, T. Namlı, T. Yavaş, C. Paker (2010). Elazığ Eğitim Tarihi, Elazığ Milli Eğitim Müdürlüğü Yayınları, Elazığ.
Taşkın, Ü. (2013). "Maarif Salnamelerinde Mamuratülaziz", JASSS (The Journal of Academic Social Science Studies), Volume 6, Issue 3, March 2013, p. 1327-1353.
Türkiye'de Meskûn Yerler Kılavuzu (1946).C. I-II, T.C. İçişleri Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Toprak, Z. (2003). İttihad-Terakki ve Cihan Harbi, Savaş Ekonomisi ve Türkiye'de Devletçilik 1914-1918, Homer Kitabevi, İstanbul.
Toprak, Z. (2012).Türkiye'de Milli İktisat (1908-1918), Doğan Kitap, İstanbul
Unat, F. R. (1964).Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış, Milli Eğitim Basımevi, Ankara.Haritalar:
Harita Genel Müdürlüğü (1952). 1:200000 ölçekli, Divriği, Malatya, Elazığ, Hozat paftaları.Harita Genel Komutanlığı(1989).1:100000 ölçekli, Divriği/J40, J41; Malatya/K40, K41, L41; Elazığ/K 42, K 43, L42 numaralı paftalar.