Laʽlizâde Abdülbâkî’de Velâyet Anlayışı

İslam tasavvufunda velâyet anlayışı ilk dönemlerden itibaren en çoktartışılan konulardan biri olmuştur. Sûfilerin de iştirak ettiği butartışmaların temelinde, “Kimler velidir?”, “Veli olmanın şartları nelerdir?”ve “Velilerin sahip olduğu hususi lütuflar nelerdir?” gibi soruların olduğusöylenebilir. Bu tartışmalara iştirak edenlerden biri de LaʽlîzâdeAbdülbâkî’dir. Laʽlîzâde Abdülbâkî, XVI. yüzyılın son çeyreğinde ve XVII.yüzyılın ilk yarısında Osmanlı Devleti’nde yaşamış Melâmî meşrep, aynızamanda Nakşî bir Türk mutasavvıftır. Laʽlîzâde Abdülbâkî’nin velâyetanlayışı aşk ve cezbeye dayanan ve Vahdet-i vücud temelli bir velâyetanlayışıdır. Bu açıdan bakıldığında, onun velâyet anlayışının temeliniBayramî-Melâmiliği’nin velâyet anlayışının oluşturduğu söylenebileceği gibiİbnü’l-Arabî’nin etkisini de görmek mümkündür.

The Concept of Custody of Laʽlîzâde Abd al-Bâkî

The concept of custody in Islamic Sufism has been one of the most debated issues since the early periods. On the basis of these discussions, in which the Sufis also participated, it can be said that there are questions such as “Who are a saint?”, “What are the conditions of being a Saint?” and “What are the special blessings that saints have?”. One of those who participated in these discussions was Laʽlîzâde Abd alBâkî. Laʽlîzâde Abd al-Bâkî, who lived in the last quarter of the 17th century and in the first half of the 18th century in the Ottoman Empire is Malami pastor and also a Naqshi Turkish sufi. Laʽlîzâde Abd al-Bâkî's understanding of custody is based on love and temptation and is based on Wahdat al vücud. When viewed from this angle, it can be said that the concept of custody of Bayramî-Malâmi constitutes the basis of hisunderstanding ofcustody, and it is possible to see the influence of Ibn alArabi.

PDF

___

Abdülbâkî, Laʽlîzâde. Hediyyetü’l Müştâk fi Şerhi Mesleki’l Uşşâk. Pertev Paşa. 636: 178b-225a. Süleymaniye Kütüphanesi.
Abdülbâkî, Laʽlîzâde. Mebde ve Meâd. Pertev Paşa. 636: 1b111a. Süleymaniye Kütüphanesi.
Abdülbâkî, Laʽlîzâde. Sergüzeşt. Emanet Hazinesi. 1274: 125b-165b. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi.
Ahmed b. Hanbel. Müsned. Thk. Abdullah Muhammed edDerviş. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1991. 6: 256
Âlûsi, Şehâbeddin Mahmûd. Ruhu’l-Meâni. Nşr. Muhammed Ahmed el-Emed- Ömer Abdüsselâm es-Selâmi. 30 Cilt.
Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabi, 1999-2000, 146.
Bardakçı, Mehmet Necmettin, Mehmet Saffet Sarıkaya ve Nejdet Gürkan, “XIV. Yüzyıl Rifâi Şeyhi İbnü’s-Serrâc’ın Velâyet ve Kerâmet Anlayışı”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31, (2013/2): 89- 107.
Ali Bolat. Muhammed Nûru’l-Arabi Hayatı, Eserleri ve Tasavvufi Görüşleri, İstanbul: h Yayınları, 2015.
Bolat, Ali. “Muhyiddin İbnü’l-Arabi’de Melâmet Tasavvuru”. Tasavvuf İlmi ve Araştırma Dergisi. 23, (2009): 457- 469.
Buhâri, Muhammed b. İsmail. Camiu’s-Sahih. 8. Cilt. İstanbul: Yy., 1992. “Rikâk”, 38.
Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Otto Yayınları. 2014.
Cürcâni, Seyyid Şerif. Ta’rifât. Kahire: Ahter Matbaası, 1308.
Çift, Salih. “Tasavvufta Velâyet Kavramı: Hâkim Tirmizi Örneği”, Bursa’da Dünden Bugüne Tasavvuf Kültürü-2. İstanbul: Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı Yayınları, 2003.
Develioğlu, Ferit. Osmanlıca-Tükçe Ansiklopedik Lugat. 33. Baskı. Ankara: Aydın Kitapevi, 2017.
Fazlur Rahman. İslâm. Trc. Mehmed Dağ-Mehmet Aydın. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
Ebu’l Alâ Afifi. Tasavvuf, İslâm’da Manevi Hayat. Trc. Ekrem Demirli-Abdullah Kartal. İstanbul: İz Yayıncılık, 2015.
Gümüşhanevi, Ahmed Ziyaüddin. Camiü’l-Usûl. Ali Emiri Koleksiyonu. 1333: 7. Millet Kütüphanesi.
Hücviri, Ali b. Osman Cüllâbî. Keşfu’l-Mahcûb, Hakikat Bilgisi. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2014.
İbn Arabî, Muhyiddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed. ElFütûhâtü’l-Mekkiyye, nşr: Osman Yahya. 14. Cilt. Beyrut: Daru’l-Sadr, 1405/1985. 7: 100-103; 10: 285; 11: 251; 12: 185.
İbn Mâce, Muhammed b. Yezid el-Kazvini. Sünenu İbn Mâce.
Thk. Muhammed Fuad Abdülbâki. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’lKutubi’l-İlmiyye, tsz. “Zühd”, 4. İlâhi, Abdullah. Zâdü’l-Müştâkin. Kemankeş. 206: 1a-228a. Hacı Selim Ağa Kütüphanesi
Karadaş, Cağfer. “Tasavvufta Peygamberlik Tasavvuru”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 19/1. (2010): 32-33.
Kâşâni, Abdürrezzak Kemâlüddin. Letâifü’l-A’lâm fi İşârâti Ehli’l-İlhâm. Tasavvuf Sözlüğü. çev. Ekrem Demirli. 590. İstanbul: İz Yayıncılık. 2015.
Kelebâzi, Ebubekir Muhammed b. İshak Buhari. Et-Ta’arruf li-Mezhebi ehli’t-Tasavvuf. Thk. Arthur John Arberry. Kahire: Y.y., 1933, 47.
Kızıler, Hamdi. “Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevi’de Velâyet Tasavvuru”. I. Uluslararası Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevi Sempozyumu Bildirileri,(Gümüşhane, 03- 05 Ekim 2013). Ed. İhsan Günaydın-Ali Kuzudişli-Adem Çatak. 245-250. Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları. 2013.
Kuşeyri, Abdulkerim b. Hevâzin. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. Şhr. Zekeriya el-Ensâri. B.y.: Y.y., 1304.
Müslim, Ebu’l Huseyn el-Kuşeyri. Sahihu Müslim. Thk. Muhammed Fuad Abdülbâki. 4 Cilt. Kahire: Darü’sselâm, 1955. 1: “Birr”, 38.
Necmüddin Kübra. Usûlu Aşere, (Tasavvufi Hayat içinde). tec. ve şrh. İsmail Hakkı Bursevi. Der. Mustafa Kara, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2015.
Nesefi, Azizüddin. İnsan-ı Kâmil, Tasavvufta İnsan Meselesi. Trc. Mehmet Kanar, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2015.
Osman Hakiki Bey. İrşâdnâme. Osman Ergin Yazmaları. 1429: 2-39. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı. Öztürk, Özkan. Siyaset ve Tasavvuf. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2015.
Pârsa, Muhammed. Risâle-i Kudsiyye. Trc. Hasan Almaz. İstanbul: Semerkand yayınları, 2012.
Razi, Fahreddin. Mefâtihu’l-Gayb. Thk. Abdurrahman Muhammed. 30 Cilt. Kahire: Y.y., 1933-38., 17: 126.
Serrâc, Ebu Nasr Abdullah b. Ali b. Muhammed. El-Lüma’ fi’tTasavvuf. Thk. Reynold Alleyne Nicholson. Leiden: Beril Matbaası, 1914.
Sülemi, Ebu Abdurrahman. Tabakâtu’s-Sufiyye. ( Ebu Bekir et-Tastemani bölümü) Nşr. Nurettin Şaribe. Kahire: Y.y., 1986. 305.
Tek, Abdurrezzak. Abdullatif Kudsi Hayatı, Eserleri ve Görüşleri. Bursa: Emin Yayınları, 2007.
Tirmizî, Hakîm. Hatmü’l Evliya. Thk. Osman Yahya. Beyrut: Y.y., 1965.
Tirmizi, Muhammed b. İsa. Câmiu’s-Sahih. Thk. Kemal Yusuf el-Hût. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1987. 4: “Zühd”, 53.
Türer, Osman. “Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevi’nin Şeriat, Tarikat ve Tasavvuf Anlayışı”. Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevi Sempozyum Bildirileri. İstanbul: Seha Neşriyat, 1992.
Uludağ, Süleyman. “Kerâmet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25: 265-267. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. 2. Baskı. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2016.
Zemahşeri, Ebu’l-Kâsım Mahmûd. El-Keşşâf an Hakâiki’tTenzil ve Uyûni’l-Akvâl fi Vucûhi’t-Te’vil. 3. Cilt. Beyrut: Darü’l-Fikr, 1983, 2: 243.