TÜBİTAK Çocuk Hakları Serisi Kitaplarının Konu, Tema, İleti, Yazınsal ve Eğitsel İlkeler Açısından İncelenmesi

Alan araştırmaları arasında çocuk hakları ile bilgi veren resimli çocuk kitaplarına ilişkin araştırmaların önemli olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle yapılan araştırmada çocuk haklarıyla ile ilgili bilgi veren resimli çocuk kitaplarının konu ve kurgu, tema, ileti, yazınsal ve eğitsel ilkeler çerçevesinde incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Yapılan doküman analizi ile ‘TÜBİTAK Yayınları Çocuk Hakları Serisi’nde yer alan 10 resimli öykü kitabı incelenmiştir. Veri toplama aracı olarak Sever (2014) tarafından hazırlanan ‘Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yapıtlarını Değerlendirme Ölçeği’ kullanılmıştır. Ölçek, toplamda 94 madde ve 5’li Likert tipi sekiz alt boyuttan oluşmaktadır. Araştırmada, ölçekte bulunan sekiz alt boyuttan ‘Konu ve Kurgu, İzlek (Tema), İleti, Yazınsal ve Eğitsel İlkeler’ boyutları kullanılmıştır. Araştırma kapsamında incelenen çocuk haklarını ele alan resimli çocuk kitaplarının incelenen boyutlar açısından kısmen yeterli ve çok iyi oldukları görülmüştür. Araştırmadan elde edilen sonuçlar; incelenen resimli çocuk kitaplarının içerik olarak yeterli ve iyi olduğunu, çocuklara erken yaşlardan itibaren haklarını öğretmek için kullanılabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

resimli çocuk kitabı, erken çocukluk, çocuk hakları, doküman analizi

Investigation of TÜBİTAK Children’s Right Series Books in terms of Subject, Theme, Message, Literary and Educational Principles

It is crucial to give information about examination of children’s picture book providing information about children’s rights. Aim of this research is to examine children's picture books that provide information about children's rights within the framework of subject and fiction, theme, message, literary and educational principles. In the study, the method of document analysis, which is one of the qualitative research methods, was used. Through the document analyze, 10 children’s picture books in ‘TÜBİTAK Publications Child Right Series’ are examined. The ‘Children and Youth Literature Evaluation Scale’ prepared by Sever (2014) was used as a data collection tool. The 94-item 5-point Likert-type-scale consists of a total of eight dimensions. Within the purpose of the research, ‘Subject and Fiction, Theme, Message, Literary and Educational Principles’ dimensions were used. It has been seen that the children's picture books that deal with children's rights examined within the scope of the research, looking at the scores of the books in the series; it is seen that they are partially sufficient and very good in terms of features. The results obtained from the research show that the illustrated children's books are sufficient and good as content and can be used to teach children their rights.

Keywords:

children, early childhood, child rights, document analysis,

PDF

___

Aslanyürek, D. (2021). Resimli çocuk kitaplarında yer alan karakterlerin çocukların mizahi gelişimine uygunluğu açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
Akgün, Ö. E., Büyüköztürk, Ş., Demirel, F., Karadeniz, Ş. & Kılıç-Çakmak, E. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (21. Baskı). Pegem Akademi.
Aktaş, Ş., & Gündüz, O. (2010). Yazılı ve sözlü anlatım: Kompozisyon sanatı (13. Baskı). Akçağ Yayınları.
Akyüz, M. (2014). Muzaffer İzgü'nün çocuk kitaplarının çocuk edebiyatının temel ilkeleri açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
Aytekin, H. (2016). Çocuk ve gençlik edebiyatı (1. Baskı). Anı Yayıncılık.
Bahçeli Kahraman, P., Kartal, T. & Yıldız, S. (2020). Resimli çocuk kitaplarında çocuk hakları. Çocuk, Edebiyat ve Dil Eğitimi Dergisi, 3(2), 138-163. https://doi.org/10.47935/ceded.801810
Bilgen, K. (2021). Almila Aydın’ın çocuk kitaplarının çocuk edebiyatının temel ilkelerine göre incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Siirt Üniversitesi.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme. 20 Kasım 1989.
Buran, A. (2021). Feridun Oral’ın resimli çocuk kitaplarının çocuklara verdiği mesajlar açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
Celepoğlu, A., & Yılar, Ö. (2015). Çocuk yayınlarında bulunması gereken temel unsurlar. Turan, L. & Yılar, Ö. (Ed.), Eğitim fakülteleri için çocuk edebiyatı (5. Baskı) (ss. 37-66) içinde. Pegem Akademi.
Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches (2. Baskı). SAGE Publications.
Çılgın, A. S. (2007). Çocuk Edebiyatı. Morpa Yayınları.
Dağlıoğlu, H. E., & Çamlıbel-Çakmak, Ö. (2009). Okul öncesi çocuklarına yönelik yayınlanan hikâye kitaplarının şiddet ve korku öğeleri açısından incelenmesi. Türk Kütüphaneciliği, 23(3), 510-534.
Darga, H., Öztürk, F. Z., & Öztürk, T. (2021). Okul öncesi hikâye kitaplarının çocukların gelişim alanlarına uygunluklarının incelenmesi. Ulusal Eğitim Akademisi Dergisi, 5(1), 22-48. https://doi.org/10.32960/uead.862376
Dedeoğlu, H., İnce, N. B., & Ünlü, A. U. (2021). Türkiye’de yayımlanmış resimli çocuk kitapları üzerine kültürel bir analiz. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(2), 561-576.
Deniz, A., & Gönen, M. (2021). Kitap okuma etkinliklerinin ve resimli öykü kitaplarının niteliği ile sosyoekonomik açıdan dezavantajlı çocukların dil gelişimleri arasındaki ilişki. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(4), 1376-1399. https://doi.org/10.16916/aded.945541
Erbay, F., & Samur, A. Ö. (2010). Anne ve babaların çocuk kitapları hakkındaki genel görüşleri ile çocukların alıcı dil gelişim düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Turkish Studies, 5(4), 1063-1073.
Febriyanti, E., & Hidayat, F. (2023). Developing Picture Storybook in English with Wetlands Theme for Young Learners. Acitya: Journal of Teaching and Education, 5(1), 171-187. https://doi.org/10.30650/ajte.v5i1.3515
Gönen, M. (2017). Çocuk edebiyatı yazarı ve çizeri olarak Feridun Oral’ın çocuk edebiyatımızdaki yeri ve eğitsel değerler [Yüksek lisans tezi.] Afyon Kocatepe Üniversitesi.
Gönen, M. (1993). Anaokulu öğretmenlerinin beş ve altı yaş çocukları için kullandıkları masal ve hikâye kitaplarının niteliklerinin incelenmesi. Türk Kütüphaneciliği, 7(2), 83-88.
Gönen, M., Katrancı, M., Uygun, M., & Uçuş, Ş. (2011). İlköğretim birinci kademe öğrencilerine yönelik çocuk kitaplarının, içerik, resimleme ve fiziksel özellikleri açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36(160), 250-265.
Karagöz, B. (2018). Resimli çocuk kitaplarında gözden kaçan bir alan: İleti sorunsalı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(68), 1765-1787. https://doi.org/10.17755/esosder.420416
Karaman Kepenekci, Y. K., & Aslan, C. (2011). Okulöncesi döneme seslenen kitaplarda çocuk hakları. Ankara Üniversitesi Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Uygulama ve Araştırma Merkezi.
Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (26. baskı). Nobel Akademik Yayıncılık.
Kavcar, C. (1999). Edebiyat ve Eğitim (Genişletilmiş 3. Basım). Engin Yayınevi.
Kaya, Z. (2006). Türkçe Ders Kitaplarında Metinlerin Türsel/Yazınsal Niteliği. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu. (Gelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri). (Yay. Haz.: S. Sever) Ankara Üniversitesi Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Uygulama ve Araştırma Merkezi, 4, s. 83-89.
Kökçü, Y. (2021). Çocuk kitaplarında biçim ve içerik özellikleri. Demirel, Ş. & Seven, S. (Ed.) içinde, Çağdaş çocuk edebiyatı (1. Baskı) (ss. 71-86). Pegem Akademi. Erişim adresi: turcademy.com
Meriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (3. Baskı). S. Turan (Çev. Ed.), Nobel Yayıncılık.
Montag, J. L. (2019). Differences in sentence complexity in the text of children’s picture books and child-directed speech. First language, 39(5), 527-546. https://doi.org/10.1177/014272371984999
Örs, B. (2022). Ali dayı çocuk kütüphanesinde yer alan erken çocukluk dönemine yönelik çocuk kitaplarının niteliklerinin incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
Pilten, G. (2021). Çocuk kitaplarında bulunması gereken nitelikler. Şahin, A. (Ed.) Çocuk edebiyatı (1. Baskı) (ss. 99-130) içinde. Pegem Akademi. Erişim adresi: turcademy.com
Sever, S. (2017). Çocuk ve edebiyat. Tudem Yayıncılık.
Sever, S. (2014). Yazınsal metin incelemeleri [Ders Notu], Sever (2012) ‘Çocuk ve Edebiyat’ ve Sever (2013) ‘Çocuk Edebiyatı ve Okuma Kültürü’ adlı kitapların kılavuzluğunda hazırlanmıştır.
Sever, S., Dilidüzgün, S., Neydim, N., & Aslan, C. (2007). İlköğretimde çocuk edebiyatı. Anadolu Üniversitesi Yayını.
Şimşek, H., & Yıldırım. A. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık. Erişim adresi: turcademy.com
Todres, J., & Higinbotham, S. (2016). Human rights in children‟s literature: Imagination and the narrative of law. Oxford University Press
Travers, M. (2001). Qualitative research through case studies. SAGE Publications. Ural, S. (2017). Okul öncesi çocuk kitaplarının tanımı. M. Gönen (Ed). Çocuk edebiyatı (s. 33-55) içinde. Eğiten Kitap.
Vaughn, M., Sotirovska, V., Darragh, J. J., & Elhess, M. (2021). Examining agency in children’s nonfiction picture books. Children's Literature in Education, 53, 33–51. https://doi.org/10.1007/s10583-021-09435-y
Wolfenbarger, C. D., & Sipe, L. R. (2007). A unique visual and literary art form: Recent research on picturebooks. Language Arts, 83, 273-280.
Yangil, M. K. (2017) Türkçe öğretmeni adaylarının kitap okuma alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Kesit Akademi Dergisi, 3(11), 218 – 229.
Yazıcı Okuyan, H. (2009). Türkçe ve sınıf öğretmenlerinin okuma saatlerinde kullanılan çocuk edebiyatı ürünlerini seçme ölçütleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(18), 135-159.
Yazıcı, D. N., Yıldız, C., & Durmuşoğlu, M. C. (2018). Erken çocukluk dönemi resimli çocuk kitaplarının eğitsel özelliklerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 1196-1209.
Yener, M. (2007). Çocuklar için üretilen edebiyat kitaplarına farklı bakış açılarından çözümleyici bir yaklaşım: masal, öykü ve şiirlerle duygu eğitimi. Sedat Sever (Yay. Haz.) II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (Gelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri) içinde (s. 149-156). Ankara Üniversitesi Basımevi.
Yörükoğlu, A. (2011). Çocuk ruh sağlığı (31. Basım). Özgür Yayınları.