Emre BURHAN, Fuat USTAKARA

TOPLUMSAL İLETİŞİM KURUMU OLARAK KAHVEHANELERE DAİR BİR ARAŞTIRMA: GAZİANTEP ÖRNEĞİ

Kahvehaneler, 16. yüzyıldan günümüze değin, Türk toplum hayatının önemli sosyal iletişim mekânları olarak kabul edilmektedir. Kahvehaneler, tarihsel süreç içerisinde önemli tartışmaların yapıldığı, siyasal eleştirilerin getirildiği mekânlar olarak dikkat çekmektedir. Bu çalışma, sosyo-kültürel açıdan önemli olarak kabul edilen kahvehanelerin iletişim yönünden özelliklerini açığa çıkarmayı amaçlamaktadır. Gaziantep örneğindeki kahvehanelerde yapılan araştırma sonuçlarına göre, bireyler kahvehanede rahatladıklarını hissetmekte; kahvehanelerdeki sohbet ortamı toplumsal gündem konularına yönelik kanaatleri etkilemektedir. Kahvehanelerde siyaset ve gündem öne çıkmakta; kahvehanelerdeki tartışmalar eleştirel bir nitelik taşıyabilmektedir. Buna göre, kahvehanelerin kamusal iletişim mekânları olduğu düşünülebilir.

Anahtar Kelimeler:

Kahvehane, Sosyal Etkileşim, Kamusallık, Kamusal Alan

A RESEARCH OF COFFEEHOUSES AS THE SOCIAL COMMUNICATION INSTITUTIONS: THE EXAMPLE OF GAZİANTEP

We notice that coffeehouses are important social communication places of Turkish social life from 16th century to nowadays. People have made important discussions, and brought politic criticism at coffeehouses in the historical process. The study aims to disclose communicative features of coffeehouses which are accepted very important places in terms of socio-cultural structure. According to data of the example of Gaziantep coffeehouses, individuals feel comforted in coffeehouses, and also talk environment of coffeehouses influence the thoughts about social agenda topics. In coffeehouses, politics and agenda become prominent, and the discussion at coffeehouses may have a critical characteristic. Accordingly, we conclude that coffeehouses are public communication environments.

Keywords:

Coffeehouse, Social Interaction, Publicity, Public Sphere,

PDF

___

Abasıyanık, S. F. (2005). Mahalle Kahvesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Aydın, C. (2011). Kahvehanelerin Kültürel Yaşamdaki Rolü. K. Kahraman, (Ed.). Tüm Zamanların Hatırına Sarayda Bir Fincan Kahve (s. 81-89). İstanbul: TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı Yayını.
Berkes, N. (2012). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Birsel, S. (2014). Kahvehaneler Kitabı. İstanbul: Sel Yayıncılık.
Çağlayan, S. (2012). Anadolu’nun İlk Kamusal Mekânı: Kahvehane. Muğla Sıtkı Kocaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (29), 95-110.
Demiray, G. (2011). Sufi Meclislerinden Kahvehanelere. K. Kahraman (Ed.). Tüm Zamanların Hatırına Sarayda Bir Fincan Kahve (s. 65-79). İstanbul: TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı Yayını.
Deniş, H. E. (2011). Osmanlı ve Cumhuriyet Döneminde Kahvehaneler: Sosyal ve Siyasal Yaşamın İncelenmesi. Akademik Bakış Dergisi, (27), 1-16.
Ediz, İ. (2008). Osmanlı’dan Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Kahvehaneler ve Sosyal Değişim. Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, 10 (8), 179-189.
Göktaş, E. (1999). Osmanlı Döneminde Kahvehaneler, Kıraathaneler ve Bunların İşlevleri. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (11), 67-80.
Habermas, J. (2009). Kamusallığın Yapısal Dönüşümü. (T. Bora ve M. Sancar, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Hattox, R. S. (1998). Kahve ve Kahvehaneler. (N. Elhüseyni, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yu r t Yayınları.
Heise, U. (2001). Kahve ve Kahvehane. (M. Tüzel, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
Kazancı, M. (2006). Osmanlı’da Halkla İlişkiler. Selçuk İletişim, 4 (3), 5-20.
Koçu, R. E. (2003). Tarihimizde Garip Vakalar. İstanbul: Doğan Kitapçılık.
Koz, G. F. (2011). Çekirdekten Fincana: Bir Yudum Kahve Kırk Yıl Hatır. K. Kahraman (Ed.), Tüm Zamanların Hatırına Sarayda Bir Fincan Kahve (s.13-35). İstanbul: TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı Yayını.
Kuş, E. (2009). Nicel-Nitel Araştırma Teknikleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
Kuzucu, K. Ve Koz, M. S. (2015). Türk Kahvesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
Lewis, B. (1975). İstanbul ve Osmanlı Uygarlığı. (N. Önol, Çev.). İstanbul: Varlık Yayınevi.
Nazır, B. (2011). Dersaadet’te Ticaret. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
Okumuş, E. (2013). Odunpazarı Evlerinde Ramazan Gecelerinde Boş Zaman Mekânları. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (Özel Sayı), 103-140.
Öztürk, S. (2005). Osmanlı İmparatorluğunda Kamusal Alanın Dinamikleri. Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayını, 21, 95-124.
Öztürk, S. (2006). Cumhuriyet Türkiyesinde Kahvehane ve İktidar (1930-1945). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
Öztürk, S. (2010). Osmanlı’da İletişimin Diyalektiği. Ankara: Phoenix Yayınevi.
Pamuk, O. (2013). İstanbul ‑Hatıralar ve Şehir. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Sami, K. (2010). Halk Kültürü Bağlamında Kahvehanelerin Toplumsal ve Mekânsal Dönüşümleri Diyarbakır Kent Örneği. Milli Folklor, 22 (85), 159-172.
Standage, T. (2016). Altı Bardakta Dünya Tarihi. (A. Fehmi, Çev.). İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
Şahbaz, S. (2007). Geçmişten Günümüze Kahvehaneler, Kahvehanelerin Sosyal Ya ş a m d a k i Yeri ve Önemi: Aydın Merkez Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
TDK (Türk Dil Kurumu ). (2016) Sözcük arama: kahve. Erişim Tarihi: 16 Haziran 2016 http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK. GTS.578827b6667438.03787734
Tez, Z. (2015). Lezzetin Tarihi. İstanbul: Hayykitap.
Tunç, Ş. (2014). Osmanlı Payitahtında Kahvehane ve Kahvehane Kültürünün Yeri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Tutal, O. (2014). Kırk Yıllık Hatırın İletişim Mekânı Olarak Kahvehaneler. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (3), 151-166.
Ulusoy, K. (2011). Türk Toplum Hayatında Yaşatılan Kahve ve Kahvehane Kültürü. Milli Folklor, 23 (89), 159-169.
Ürer, H. (2010). Osmanlı’da Kahve/kahvehane Kültürü ve Salihli’den Bir Kahvehane Örneği “Himaye-i Etfal”. Sanat Tarihi Dergisi, 19 (2), 1-26.
Yağbasan, M. ve Ustakara, F. (2008). Türk Toplumunda Kahvehane ve Kafelerdeki İletişimsel Ortamı Belirlemeye Yönelik Bir Alan Araştırması (Gaziantep İli Örneği). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (1), 233-260.
Yaşar, A. (2010). Osmanlı’da Kamu Mekânı Üzerine Mücadele: Kahvehane Yasaklamaları. XV. Türk Tarih Kongresi. (s. 1403-1410), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Alp, M. Y., (Yapımcı), Aydemir, S., Kaman, M. Ve Kaman, E. (Senarist), Aydemir, S. (Yönetmen). (2014). Kardeş Payı [Dizi]. Türkiye: NTC Yapım.
Barkan, O. ve Ataman, N. (Yapımcı), Şendil, S. (Senarist), Eğilmez, E. (Yönetmen). (1973). Canım Kardeşim [Film]. Türkiye: Arzu Film.
Erman, H. (Yapımcı), Bugay, U. (Senarist), Alasya, Z. (Yönetmen). (1977). Aslan Bacanak [Film]. Türkiye: Erman Film.
Kılıç, Y. (Yapımcı), Baytan, N. (Senarist), Baytan, N. (Yönetmen). (1981). Üç Kâğıtçı [Film]. Türkiye: Cumhur Film.
Kılıç, Y. (Yapımcı), Üstel, A. (Senarist), Baytan, N. (Yönetmen). (1982). Yedi Bela Hüsnü [Film]. Türkiye: Cumhur Film.
Sınav, O. ve Şaşmaz R. (Yapımcı), Özdener, B., Kaçan, H., Turgut, M., Şaşmaz, R. Ve Aktuğ, E. (Senarist), Kaçan, H., Ateş, G., Günay, M. Ve Ekiz, E. (Yönetmen). (2002). Ekmek Teknesi [Dizi]. Türkiye: Sinegraf Ltd. ve Pana Film
Sunal, K. ve Girik, F. (Yapımcı), Seden, O. F. (Senarist), Seden, O. F. (Yönetmen). (1978). Yüz Numaralı Adam [Film]. Türkiye: Can Film.
Ün, M. (Yapımcı), Tekiner, S.; Yurdakul, R.; Oran, B. (Senarist), Tibet, K. (Yönetmen). (1979). Umudumuz Şaban [Film]. Türkiye: Uğur Film.
Ün, M. (Yapımcı), Seden, O. F. (Senarist), Tibet, K. (Yönetmen). (1984). Orta Direk Şaban [Film]. Türkiye: Uğur Film.