Ombudsmanlık ve Emeklilik Hakkı: Uyulmayan Tavsiye Kararları Odağında Bir Değerlendirme

Türkiye’de Ombudsmanlık Kurumu, almış olduğu tavsiye kararları ile farklı hak alanlarında olduğu gibi sosyal güvenlik alanında da hakların korunması ve kurumsal inisiyatifin vatandaş lehine tesisi için bir idari rehberlik görevi ifa etmektedir. Bu görevin amacına ulaşması, tavsiye kararlarına muhatap kurumların iş ve işlemleri ile mevzuatını bu rehberlik çerçevesinde iyileştirmeye ve geliştirmeye ne ölçüde açık ve uyumlu olduğu ile yakından ilgilidir. Ombudsmanlık, kurumlar arasında vatandaş odaklı ve hak temelli bir yaklaşımla ortak aklı inşa etmek ve hukuki ihtilaflar yaşanmadan çözüm yolları geliştirmek, kamu yönetimini canlı, dinamik ve sonuç odaklı bir yaklaşımla işlevsel hale getirebilmenin ana yollarından biridir. Çalışmanın kapsamını, bu yaklaşımın emeklilik gibi insanların yaşam koşullarını doğrudan ve geride bıraktığı yakınlarına dek etkileyen bir hak alanında ne ölçüde karşılık bulduğu sorusu oluşturmaktadır. Bu doğrultuda, 2019-2020 yılları itibarıyla Ombudsmanlık tarafından alınan ancak Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı tarafından uyulmayan tavsiye kararları incelenmiş ve belirlenen beş tavsiye kararı çerçevesinde ayrıntılı değerlendirmelerde bulunulmuştur. Tavsiye kararlarının, uyulması halinde, genel olarak sosyal güvenlik özel olarak ise emeklilik haklarının idareye karşı korunması açısından, insan odaklı ve hak temelli bir sosyal politika anlayışının gelişimine katkı kapasitesinin yüksek olduğu düşünülmektedir.

Ombudsman and Pension Right: An Evaluation in the Focus of Recommendations Which Not Obeyed

The Ombudsman Institution in Turkey acts as an administrative guide for the protection of rights and the establishment of institutional initiative in favor of citizens in the field of social security, as well as in different rights areas, with the recommendations it has taken. Achieving the purpose of this task is closely related to the extent to which the relevant institutions are open and compatible with improving and developing its business and procedures and legislation within the framework of this guidance. Ombudsman is one of the main ways of making public administration functional with a lively, dynamic and result-oriented approach, to build a common mind among institutions with a citizen-oriented and rights-based approach and to develop solutions without legal disputes. The scope of study consists of the question of how this approach finds a response in a field of rights such as retirement that directly affects the living conditions of people and even the relatives they leave behind. In this direction, the recommendations taken by the Ombudsman’s but not followed by the Social Security Institution Presidency as of 2019-2020 were examined and detailed evaluations were made within the framework of the five recommendations. It is considered that the recommendations, if followed, have a high capacity to contribute to the development of a human-oriented and rights-based social policy understanding, in terms of protecting social security in general and pension rights against the administration in particular.

PDF

___

Althusser L. (2002) İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, (çev. M. Özışık ve Y. Alp) 5. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
Aykanat, M. (2019) “Ombudsmanlık Kurumunun Osmanlı Kökleri”, Turkish Studies (Elektronik), 2019, 14, 1, 91- 110.
Beco, G. (2007) “National Human Rights Institutions in Europe”, Human Rights Law Review, 7, 2, 331-370.
Cardenas S. (2014) Chains of Justice: The Global Rise of State Institutions for Human Rights, Pennsylvania: University of Pennsylvania Press.
Carver, R. (2010) “A New Answer to An Old Question: National Human Rights Institutions and the Domestication of International Law”, Human Rights Law Review, 10, 1, 1-32.
Cole, W. M. ve Ramirez F. O. (2013) “Conditional Decoupling: Assessing the Impact of National Human Rights Institutions, 1981 to 2004”, American Sociological Review 78, 4, 705-789.
Çağa, T. (1991) “Özel Hüküm Genel Hükmü Daima Bertaraf Eder mi?”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 3, 366-375.
Dahlvik, J., Weidinger, A. P. ve Kollegger, M. (2020) “Indepedence Despite Political Appointment? The Curious Case of the Austrian Ombudsman Board”, NISPAcee Journal of Public Administration and Policy, XIII, 2.
Dursun, H. (2011) “Türkiye’de Ombudsmanlığın (Kamusaylığın) Etkin Olarak İşleyebilme Yetisi Yoktur”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 95, 377-418.
Erhürman, T. (1995) Dünyada ve KKTC’nde Ombudsman, Lefkoşa: Işık Kitabevi.
Fendoğlu, H. T. (2013) “Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) ve Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Hakkı”, Ankara Barosu Dergisi, 4, 23-49.
International Council on Human Rights Policy (ICHRP) (2004) Performance & Legitimacy: National Human Rights Institutions, Geneva.
International Ombudsman Institute (IOI) (2021) “Annual Report 2019/2020”, https://www.theioi.org/ioi- news/current-news/annual-report-2019-2020-now-available (17.03.2021) İpşirli, M. (1997) “Osmanlı Devleti’nde Kazaskerlik (XVII. yüzyıla kadar)”, Belleten, LXI, 232, 597-700.
Kamu Denetçiliği Kurumu (2020), https://www.ombudsman.gov.tr/Event/Faaliyetlerimiz/2019-karma-raporumeclis- sunum.html, (Erişim tarihi: 01.03.2021).
Kamu Denetçiliği Kurumu, Tavsiye Kararları, Erişim: https://kararlar.ombudsman.gov.tr/ Kamu Denetçiliği Kurumu, Yıllık Raporlar, Erişim: https://www.ombudsman.gov.tr/YillikRapor Koo, J.W. ve Ramirez F.O. (2009) “National Incorporation of Global Human Rights: Worldwide Expansion of National Human Rights Institutions: 1966-2004”, Social Forces, 87, 3, 1321-1353.
Lindholt, L., Lindsnaes, B. ve Yigen K. (2000) National Human Rights Institutions: Articles and Working Papers. The Danish Centre for Human Rights, Copenhagen.
Mertus, J. A. (2009) Human Rights Matters: Local Politics and National Human Rights Institutions, Redwood City: Stanford University Press.
National Human Rights Institutions (NHRI) (2012) Handbook on the Establishment and Accreditation of National Human Rights Institutions in The European Union, European Union Agency for Fundamental Rights, Luxemburg.
Oğuşgil V. A. (2015) Avrupa Birliği ve Ulusal İnsan Hakları Kurumları: Üye Ülkelerden Örnek Uygulamalar, İstanbul: Legal Yayıncılık.
Ortaylı, İ. (1976) “Osmanlı Kadısının Taşra Yönetimindeki Rolü Üzerine”, Amme İdaresi Dergisi, 1, 95-107.
Pegram, T. (2010) “Diffusion Across Political Systems: The Global Spread of National Human Rights Institutions”, Human Rights Quarterly, 32, 3, 729-760.
Pohjolainen. A.E. (2006) The Evolution of National Human Rights Institutions: The Role of the United Nations, The Danish Institute for Human Rights, Copenhagen.
Smith, A. (2006) “The Unique Position of National Human Rights Institutions: A Mixed Blessing?” Human Rights Quarterly, 28, 4, 904-946.
Şahin, M. S. (2020) Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık): Uygulama Örnekleri, Ankara: Astana Yayınları.
Tuncay, A.C. ve Ekmekçi, Ö. (2017) Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, 19. Baskı. İstanbul: Beta Yayınları.
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) (2020), Kanunlar ve Kararlar Başkanlığı, 16 Kasım 2020 Tarih ve 741.326
Sayılı Yazı ile 7/35067 Esas Numaralı Soru Önergesi Verilen Cevap https://www2.tbmm.gov.tr/d27/7/7- 35067c.pdf., Erişim: 17.03.2021.
United Nations (1995) National Human Rights Institutions: A Handbook for the Establishment and Strengthening of National Institutions for the Promotion & Protection of Human Rights, Professional Training Series No: 4, New York ve Geneva.
United Nations (2010) National Human Rights Institutions: History, Principles, Roles and Responsibilities, Professional Training Series No: 4 (Rev.1), New York ve Geneva . United Nations (1946) ECOSOC Resolution 2/9, 21 Haziran 1946.
United Nations (1960) ECOSOC Resolution 772 B (XXX), 25 Temmuz 1960.
United Nations (1962) ECOSOC Resolution 888 F (XXXIV) 24 Temmuz 1962.
United Nations (1963) GA Resolution 1961 (XVIII), 12 Aralık 1963.
United Nations (1986) GA Resolution 1986 41/129, 16 Aralık 1986.
United Nations (1978) GA Resolution 1993 A/RES/48/134, 20 Aralık 1993
United Nations (2010) GA Resolution RES/64/161, 12 Mart 2010.