Fındık Tarımı Özelinde Tarım İş Aracılığının Sosyolojik Analizi

Teknolojik gelişmeler tarımda insan emeğine bağımlılığı azaltmış olsa da kimi ürünlerin (fındık, kayısı, patates, soğan vb.) özellikle hasat dönemlerinde işgücü açığı oraya çıkmaktadır. Bu işgücü açığı çoğunlukla mevsimlik gezici tarım işçileri tarafından karşılanmaktadır. Mevsimlik tarım işçilerinin hasat bölgelerine mobilizasyonu ve tarla sahipleriyle ilişkilerinin düzenlenmesi ‘tarım iş aracıları’ tarafından gerçekleştirilmektedir. Her ne kadar mevsimlik tarım işçiliği ve tarım iş aracılığı çeşitli hukuksal metinlerle düzenlenmeye çalışılsa da mevsimlik tarım büyük ölçüde enformel bir iş olmaya devam etmektedir. Bu enformel alanda tarım aracıları sosyal sermayeleri aracılığıyla var olabilmekte ve sermayeleri güçlü olan aracılar daha geniş ilişki ağları kurabilmektedir. Bu çalışmanın amacı tarım iş aracılarının sosyal sermayeleri çerçevesinde alanda verdikleri mücadeleleri sosyolojik bir bakış açısıyla incelemektir. Araştırmada nitel araştırma yöntemi benimsenmiş ve veriler Düzce ve Sakarya bölgelerinde on tarım iş aracısı ile 2019 Temmuz-2019 Eylül tarihleri arasında derinlemesine görüşme tekniği ile elde edilmiştir. Çalışma kapsamında aracıların mevsimlik işçi olarak alana girdikleri, çok kısa bir süre sonra aracılığa geçtikleri, aracılığa başladıkları ilk dönemde ilişki kurdukları işçilerin daha çok yakın çevrelerinden (akraba, hemşeri vb.) olduğu, aracılar arası rekabetin işçilerin sosyal ve ekonomik haklarına zarar verdiği öne çıkan bulgulardandır.

A Sociological Analysis of Agricultural Intermediaries in Hazelnut Production

Although technological developments have reduced dependence on human la-bor in agriculture, a labor gap occurs in the harvesting periods of some products such as hazelnuts, apricots, potatoes, onions etc. This labor gap is mostly supplied by ‘seasonal migratory agricultural workers’ (MGTI). The mobilization of seasonal agricultural workers to harvest areas and the regulation of their relations with the owners of the fields are carried out by ‘agricultural intermediaries’. Although seasonal agricultural work and agriculture intermediaries are tried to be regulated through various legislation, seasonal agriculture remains largely an informal work. In this informal ‘field’, agricultural intermediaries can exist through their social capital, and intermediaries who have strong social capital can establish wider networks. The aim of this research is to examine the struggles of agricultural intermediaries, who come to Duzce for hazelnut harvest, within the framework of their social capital in the field from a sociological perspective. A qualitative research method was used in the study and the data were collected in Duzce and Sakarya between July 2019 and September 2019 by indepth interviews with ten agricultural intermediaries. Within the cope of the study the findings such as intermediaries entered the field as a seasonal worker, soon after they became an intermediary, in the first years they usually take their relatives, countrymen as a worker and the competition between intermediaries is damaging the social and economic rights of workers.

PDF

___

Akbıyık, N. (2008) “Türkiye’de Tarım Kesiminde İşgücü Piyasalarının Yapısı”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 24, 220-237.
Baş, B. (2019) Türkiye’de Tarımsal Dönüşüm ve Mevsimlik Tarım İşçiliği:Adana Örneği, yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Bourdieu, P. (1986) The Forms of Capital. J. G. Richardson (Ed.), Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, New York: Greenwood Press, 15-29.
Bourdieu, P. ve Wacquant, L. (1992) An Invitation to Reflexive Sociology, Cambridge: Polity Press.
Bourdieu, P. ve Wacquant, L. (2014) Düşünsel Bir Antropoloji için Cevaplar (çev. N. Ökten) İstanbul: İletişim.
Bourdieu, P. (2016) Sosyoloji Meseleleri (çev. F. Öztürk), Ankara: Heretik.
Bulut, E. (2013) Mevsimlik Tarım İşçilerinin Yaşam ve Çalışma Koşullarına İlişkin Bir Saha Araştırması: Kocaali Örneği, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Ceylan, T. (2011) “Toplumsal Sistem Analizinde Toplumsal Statü ve Rol”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens-titüsü Dergisi, 15,1, 89-104.
Çetinkaya, Ö. (2008) Farm Labor Intermediaries in Seasonal Agricultural Work in Adana- Çukurova, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, ODTÜ, Ankara.
Çınar, S. ve Kuvvet, L. (2011) Mevsimlik Tarım İşçileri: Marabadan Ücretli Fındık İşçiliğine. Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu III Bildiri Kitabı, Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi.
Çınar, S. (2012) Bağımlı Çalışma İlişkileri Kapsamında Mevsimlik Tarım İşçilerinin Malatya Örneği Üzerinden Analizi, yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Çınar, S. ve Kuvvet, L. (2015) “Mevsimlik Tarım İşçiliğinde Tekil Bir Analiz: Karasu Fındık Toplama İşçileri”, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi (MSG), 10, 38, 23-33.
Divana, M. (2018) Mevsimlik Tarımsal Üretimde Çalışma İlişkileri Düzenleyicisi Olarak Tarım Aracıları, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
Düzce Üniversitesi. (2018) Düzce Fındık Çalıştayı Sonuç Raporu https://www.duzcetb.org.tr/Dosyalar/duz-ce-findik-calistayi-2018_40172976268.pdf (23.04.2020)
Geçgin, E. (2009) “Ankara-Polatlı Örneğinde Sosyal Dışlanma Açısından Mevsimlik Tarım İşçiliği”, Ankara Üni-versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1,1, 3-35.
Görücü, İ., Demirbaş, M. (2013)” Türkiye’de Tarım Aracılığı: Uygulama, Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Hikmet Yurdu Düşünce – Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 6,12, 133-153.
Gürsoy, Ö. B. (2010) “Bir Yaşam Biçimi Olarak Dışlanma: Türkiye’de Mevsimlik Tarım İşçileri” Sınıftan Sınıfa Fabri-ka Dışında Çalışma Manzaraları (der. A. Buğra), İstanbul: İletişim Yayınları, 65-33.
Kalkınma Atölyesi (2016) Bereketli Topraklar, Zehir Gibi Yaşamlar / Suriyeli Göçmen Mevsimlik Gezici Tarım İşçileri Adana Ovası Mevcut Durum Araştırma Raporu, Ankara.
Kalkınma Atölyesi (2018) ‘Bir Yevmiye, Bir Yevmiyedir...’ Tarım Aracıları ve Türkiye’de Tarımsal Üretimde Çocuk İşçi-liği Raporu, Ankara.
Kalkınma Atölyesi (2020) Türkiye’de Mevsimlik Gezici Tarım İşçilerinin Çalıştığı Başlıca İller, Ürünler, Aylar ve COVID 19 Pandemisinin Mevcut Durumu- 7 Nisan 2020 tarihi İtibarıyla, AnkaraKalkınma Merkezi Derneği (2020) Zorunlu Göç ve Diyarbakır, Kalkınma Merkezi Derneği: İstanbul.
Karacan, A. R. (1991) Tarım Kesiminde Geçici Tarım İşçilerinin Çalışma Koşulları, Ücret Sistemleri ve Çalışanların Sosyal Güvenlikleri Üzerine Bir Araştırma: Manisa Örneği, İstanbul: Friedrich Ebert Vakfı.
Köymen, O. (2008) Kapitalizm ve Köylülük Ağalar, Üretenler, Patronlar. Ankara: Yordam.
Kusadokoro, M., Takeshi M. ve Ufuk, G. (2016) “Networks and Intermediaries in Seasonal Agricultural Labor Markets in Turkey”, International Journal of Food and Agricultural Economics, 4, 2, 51-67.
Mevsimlik Tarım İşçileri ile İlgili 2017/6 Sayılı Başbakanlık Genelgesi (T.C. Resmi Gazete, 19 Nisan 2017, sayı 30043).
Mevsimlik İşçi Göçü İletişim Ağı (2012) Tarımda Mevsimlik İşçi Göçü Türkiye Durum Özeti. İstanbul: Friedri-ch-Ebert-Stiftung Vakfı.
Özbekmezci, Ş. ve Sare S. (2004) “Çukurova Yöresindeki Mevsimlik Tarım İşçilerinin Yerleşim Dokuları ve Yaşam Üniteleri”, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 19, 4, 375-391.
Pikolo Derneği (2018) Tarım Aracısı Profil Çalışması, http://www.pikolo.org/assets/raporlar/tarim-is-aracila-rinin-veri-tabaninin-olusturulmasi-ve-farkindalik-olusturma-yontemi-ile-cocuk-isciliginin-sonlandirilma-si-projesi-(kisa-rapor).pdf (20.04.2020)
Scott, J. (1995) Tahakküm ve Direniş Sanatları Gizli Senaryolar (çev. A. Türker), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Semerci, P. U., Erdoğan, E. ve Kavak, S. (2014) Mevsimlik Gezici Tarım İşçiliği 2014 Araştırma Raporu, Hayata Destek Derneği.
Semerci, P. U. ve Erdoğan, E. (2017) Ben Kendim Büyüdüm Demiyorum, Adana’da (Mevsimlik Gezici) Tarım İşçi-lerinin Çocuklarının Yaşam Koşullarının Çocuğun İyi Olma Hali Perspektifinden İyileştirilmesi Projesi Araştırma Sonuçları. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Sennett, R. (2011) Otorite (çev. K. Durand) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Tarımda İş Aracılığı Yönetmeliği (T.C. Resmi Gazete, 27 Mayıs 2010, sayı:27593).
Türkiye Büyük Millet Meclisi. (2015) Mevsimlik Tarım İşçilerinin Sorunlarının Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırma Komisyonu Raporu. ANKARA.
Türkiye Büyük Millet Meclisi (1998) İstanbul Milletvekili Algan Hacaloğlu ve 9 Arkadaşının, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Boşaltılan Yerleşim Birimleri Nedeniyle Göç Eden Yurttaşlarımızın Sorunlarının Araştırılarak Alınması Gereken Tedbirlerin Tespit Edilmesi Amacıyla Anayasanın 98 inci, İçtüzüğün 104 ve 105 inci Maddeleri Uyarınca Bir Meclis Araştırması Açılmasına İlişkin Önergesi ve (10/25) Esas Numaralı Meclis Araştırması Komisyonu Raporu. ANKARA
Toprak Mahsülleri Ofisi (2019) 2018 Yılı Fındık Sektörü Raporu. http://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/findiksektorraporu2018.pdf. (20.04.2020)
Uskul, A. K. ve Cross, S. E. (2019) “The Social and Cultural Psychology of Honour: What We Have Learned from Researching Honour in Turkey”, European Review of Social Psychology, 30,1, 39-73.
Ünalan, T., Çelik, A. B ve Kurban, D. (2008) “Türkiye’nin Yerinden Edilme Sorunu: Sorun, Mevzuat ve Uygulama”,Zorunlu Göç ile Yüzleşmek: Türkiye’de Yerinden Edilme Sonrası Vatandaşlığın İnşası içinde (der. Kurban, D., Yükseker, D., Çelik, A. B., Ünalan, T. ve Aker, A. T.), İstanbul: TESEV, 92-71.
Yıldırak, N., Gülçubuk, B., Gün, S., Olhan, E. ve Kılıç, M. (2003) Türkiye’de Gezici ve Geçici Kadın Tarım İşçilerinin Çalışma ve Yaşam Koşulları ve Sorunları, Ankara: Tarım-İş.
Yılmaz, Ç. (2020) “Fındık Tarımında Mevsimlik Tarım İşçilerinin Sosyal Dışlanma Süreçleri”, Sosyoloji ve Psikoloji Araştırmaları (der. C. Aslan ve İ. Sanbek), Ankara: Akademisyen Kitabevi, 45-62.