XVI. Yüzyılın ikinci yarısında halep'te boşanma davaları ve mehir

Halepte aile hayatını sona erdiren boşanmalar, genel olarak erkeğin tek taraflı irade beyanı yanında, şartlıboşanma, gaip olan kocalardan boşanma ve iki tarafın uzlaşması (muhalaa) şeklinde gerçekleşmektedir.Boşanmalarda islam hukuku çerçevesinde işlem yapılmaktadır. Metropolitlerin atanma beratlarında, Osmanlıyönetimi evlenme ve boşanma işlemlerinin mutlaka kendi dini kurumlarında yapılmasını istemesine rağmenGayrimüslimlerin İslam hukuku kurallarını tercih ederek işlemlerini yaptırmak üzere şeriye mahkemelerinebaşvurdukları görülmektedir. Yarısı peşin(muaccel) ve yarısı daha sonra(müeccel) şekilde ödenen mehirödemelerinin ortalaması Halepte 65 altın gibi yüksek bir rakam olduğu tespit edilmiştir. Kadınlar mehiralacakları ve diğer konularda hukuklarını korumak için çok rahat mahkeme kapılarını aşındırmışlardır. Evlilikhususunda en mahrem konuları dahi mahkemede dava edebilmişlerdir. Mehir miktarları, dönemin ev, dükkan, at,deve ve ulaşım gibi bazı mal ve hizmetleri ile karşılaştırıldığında, çok yüksek meblağlar olduğu görülmektedir.Mehir miktarlarının yüksekliği boşanma ve yeniden evlenme işlemlerini zorlaştıracak niteliktedir. Osmanlıhakimiyeti sürecinde Halepte mehir miktarlarında önemli düşüşler yaşanmış ve XIX. yüzyıl başlarında mehirmiktarları XVI. yüzyıla göre % 80-90 oranında gerilemiştir. Osmanlı devletinin evliliği kolaylaştırmak içinmehir miktarlarını azaltma eğilimi, Tanzimattan sonra kanunlara da yansımış ve mehir miktarları sembolik birseviyeye düşürülmüştür.

Divorce and bride price(mahr) in aleppo at the second half of the XVI. century

Divorce concluding family life in Aleppo ,generally , occurs according to ex parte declaration of intention ofman, conditional divorce, divorce from absent husband and bilateral agreement. Divorces were processed inaccordance with Islamic law. While the Ottoman government wanted that marriage and divorce processes shouldbe done at religious institutions at the certificate of Metropolitan assignment, non-Muslims went to religiouscourts by choosing Islamic law to take legal action. The mean of amount of bride price(mahr) in Aleppo be paidin the form of before and then is 65 gold. Women could easily legitate for bride price and to protect their rightsabout other issues. They also legitated confidential issues about their marriage .The amount of bride price is highby comparison with house,shop,horse,camel and service of transportation. The high amount of bride price makesdifficult divorce and remarriage. During the Ottoman period, the amount of bride price decreased and at thebeginning of century XIX. the amount of bride price decreased by 80-90% compared to century of XVI. Thetendency of reduction amount of bride price to make easier marriage is reflected law after Reform(Tanzimat) andthe amount of bride price decline as a symbolic level.

___

  • 1-Şer’iye Sicilleri 1, 4, 5, 8, 9, 177, 204 numaralı Halep Şer’iye Sicilleri 2-Basılı Eserler
  • AKGÜNDÜZ Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, c. VI, İstanbul, 1993.
  • AYDIN Mehmet Akif, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul 2005.
  • BİLMEN Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslamiye ve Istalahat-ı Fıkhiyye Kamusu, c.II,İstanbul 1976.
  • CİCİ Recep, “Osmanlı Klasik Dönemi Fıkıh Kitapları” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi , C. 3, Sayı 5, 2005.
  • CİN Halil, İslâm ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Ankara 1974.
  • DÖNDÜREN Hamdi, “Hul Maddesi” Samil İslam Ansiklopesidisi, c.3, İstanbul 1991.
  • Şem’dânî-zâde Fındıklılı Süleyman Efendi, Mür’i’t-Tevârih, c.1,(Yayınlayan M.Münir Aktepe), İstanbul, 1976.
  • KIVRIM İsmail, “17. yüzyılda Osmanlı Toplumunda Boşanma Hadiseleri (Ayıntâb Örneği; Talâk, Muhâla‘a ve Tefrîk)”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi ( http://sbe.gantep.edu.tr ), 2011 10(1), s.379.
  • SAK İzzet, “Şer’iye Sicilleri Işığında Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Aile Hayatı: Konya Örneği (1700‐ 1725)”, Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2012, Sayı: 7.
  • YAKUT Esra, “XIX. Yüzyılda Orta Anadolu Bölgesi’nde Evliliğin Ortaya Çıkışı, Sona Ermesi ve Sonuçları” Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XII, 2008, S. 1-2.
  • ZUHAYLÎ Vehbe, İslâm Fıkhı Ansiklopedisi, c.9, İstanbul, 1994.